Potoccy to jedna z najstarszych i najbardziej znanych ukraińsko-polskich rodzin szlacheckich, dawni posiadacze setek wsi i kilkudziesięciu miast na prawobrzeżnej Ukrainie i w Galicji. Pierwsze wzmianki o Potockich pochodzą z połowy XIII w., lecz rozkwit rodziny przypadł na okres wieków XVII-XIX.
W Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym Ukrainy w Kijowie(Центральний державний історичний архів України, м. Київ; ЦДІАК України) przechowywany jest jeden z największych zbiorów dokumentów rodu Potockich (zespół nr 49 „Потоцькі”, z lat 1413–1918), liczący 6450 jednostek archiwalnych. W jednej z nich, zatytułowanej „Rysunki Stanisława”, zachowały się odręczne rysunki wykonane przez przedstawicieli rodziny – oczywiście nie tylko Stanisława (?). Większość z nich wykonana jest prostym ołówkiem i przedstawia scenki z codziennego życia, portrety poszczególnych osób z rodziny, wizerunki duchownych i wojskowych. Niektóre są podpisane w języku francuskim. Rysunki te są unikatowym źródłem oddającym „wszechświat” Potockich i atmosferę epoki, w której przyszło im żyć.
NIEMCY: Podwójny jubileusz Villi ten Hompel
Villa ten Hompel w Münster to miejsce spotkań z historią poświęcone zbrodniom popełnionym w czasach narodowego socjalizmu w Westfalii. Jako miejsce historyczne upamiętnia ale również wypełnia zadania związane z zadośćuczynieniem osobom prześladowanym przez niemiecki narodowy socjalizm, a ponadto podejmuje działania prewencyjne w stosunku do prawicowego ekstremizmu (o lewicowym się nie wspomina). Od 1954 roku w budynku mieścił się wydział odszkodowań starostwa powiatowego odpowiedzialny za wypłatę rekompensat ofiarom nazizmu i osobom, które przeżyły wojnę. Do 1968 roku o odszkodowania wystąpiło 12 tys. osób, którym wypłacono 100 mln. marek niemieckich.
BELGIA: Prawne wyzwania archiwistyki cyfrowej
Archiwa Państwowe w Belgii (Archives de l’État en Belgique) poinformowały o planach analizy wyzwań prawnych związanych z archiwistyką cyfrową. Pierwszoplanowym zadaniem określono kompleksowe zdefiniowanie obszaru prawnego w zakresie przetwarzania cyfrowych danych (publicznych) oraz sformułowanie zaleceń dotyczących dostosowania ich do belgijskiego prawa archiwalnego. Archiwistyka cyfrowa wiąże się z szeregiem wyzwań technicznych i prawnych. Docelowo powinna wzmocnić rolę archiwistów i archiwów w obszarze ochrony istotnych dla społeczeństwa informacji i dostępności do niej. Obecne regulacje prawne oparte są na zasadach ogólnych i nieostrym rozróżnieniu pomiędzy danymi osobowymi a nieosobowymi. W efekcie powstał system regulacji prawnych, którego ograniczenia są niejednoznaczne. Na marginesie, warto spojrzeć na nieostry system udostępniania zasobu archiwalnego w Polsce. Archiwa chronią się przed zarzutami łamania prawa na różne sposoby, takimi jak np.: umowy z użytkownikami, anonimizacja treści udostępnianych zasobów prowadząca niekiedy do absurdalizacji samej istoty udostępniania bezpośredniego i pośredniego. To efekty nieostrego prawa , którego cechą charakterystyczną jest brak pewności jakie informacje wolno, a jakich nie wolno udostępniać, nie łamiąc prawa. Odrębnym problemem w Polsce, pozostaje obszar archiwum cyfrowego jako przestrzeni prawnej w całej swojej rozciągłości (począwszy od modelu jego logicznej budowy, takim modelem teoretycznym jest na świecie OAIS , ale przecież i model teoretyczny musi być osadzony prawnie, ponieważ wymaga wdrażania konkretnych procedur, które muszą być lokalnie zdefiniowane, skończywszy na regulacjach prawnych związanych z procedurą zasilania archiwum informacją elektroniczną (w wielu jej formach) i zasadami udostępniania (a tu pojawiają się wspomniane wyżej problemy od RODO po prawo do ponownego wykorzystania informacji).
Czytaj dalej „BELGIA: Prawne wyzwania archiwistyki cyfrowej”
CHORWACJA: „W góry” – przygotowania do Międzynarodowego Tygodnia Archiwów
Choć do czerwca, w którym tradycyjnie przypada Międzynarodowy Tydzień Archiwów, pozostało jeszcze prawie 4 miesiące, Stowarzyszenie Archiwistów Chorwackich, będące koordynatorem tych obchodów w Republice Chorwacji, wysunęło niedawno propozycje tematów, jakimi organizatorzy poszczególnych przedsięwzięć, a więc archiwa, stowarzyszenia, inne zainteresowane instytucje i osoby prawnym oraz fizyczne, mogłyby przeprowadzić swoje zamierzenia.
Ponieważ w roku bieżącym przypada w Chorwacji szereg ważnych rocznic związanych z górami i alpinizmem, jak również związanych z górami, lasami… i wszystkim innym, co może być związane z tym środowiskiem ustalono, że przewodnie hasło Tygodnia powinno brzmieć: „W góry!”
Pozostawiając wybór konkretnej tematyki poszczególnym podmiotom Stowarzyszenie Archiwistów Chorwackich przypomniało szereg ważnych wydarzeń rocznicowych, do których można się odwoływać. Tutaj wymieńmy tylko kilka z nich.
Czytaj dalej „CHORWACJA: „W góry” – przygotowania do Międzynarodowego Tygodnia Archiwów”
UKRAINA: „Wielkie kłamstwo […]” – prezentacja książki Andrija Kozyckiego
Wielki Głód na Ukrainie (ukr. Голодомор) w latach 1932-1933, niewyobrażalna klęska głodu spowodowana celowymi działaniami komunistycznych władz Związku Sowieckiego, pochłonął – według różnych szacunków – od 3 do ponad 10 milionów ofiar. Wielki Głód na Ukrainie społeczność międzynarodowa uznaje powszechnie za akt ludobójstwa, z wyjątkiem Rosji, która z taką kwalifikacją prawnąsięnie zgadza.
Czytaj dalej „UKRAINA: „Wielkie kłamstwo […]” – prezentacja książki Andrija Kozyckiego”
CZECHY: Memorandum o współpracy archiwistów i muzealników
Piecza o zabezpieczenie, przechowywanie oraz udostępnianie wszelkich zabiorów naukowo-kulturalnych jest przedmiotem troski wielu instytucji i organizacji, które na różnych polach starają się w tej kwestii współpracować. Ostatnio dwie czeskie organizacje społeczne zdecydowały się na podpisanie wspólnego memorandum, mającego uregulować ich wzajemne działania w tym zakresie.
Stowarzyszenie Czeskich Archiwistów (Česka archivní společnost – ČAS) oraz Stowarzyszenie Muzeów i Galerii Republiki Czeskiej (Asociace muzeí a galerií České republiky – AMG) podpisały memorandum o wzajemnej współpracy w obszarze opieki nad narodowym dziedzictwem kulturowym. Współpraca będzie polegać na wymianie doświadczeń i wiedzy, przekazywaniu informacji i wzajemnej komunikacji w ramach prac koncepcyjnych oraz opracowywania nowych standardów legislacyjnych lub innych dokumentów z nimi związanych z zakresu pracy muzealnej, archiwalnej, prawa autorskiego, digitalizacji dziedzictwa kulturowego i edukacji. Obie strony zamierzają wzajemnie promować i popularyzować swoje działania dotyczące tematów będących przedmiotem wspólnych zainteresowań. AMG i ČAS zgodziły się także na współpracę przy przygotowaniu i realizacji różnych projektów, np. w zakresie szkoleń tematycznych, seminariów i konferencji branżowych czy innych działań edukacyjnych.
Ze strony AMG dokument podpisała jego przewodnicząca mgr Irena Chovančíková, zaś ze strony ČAS jego przewodniczący mgr Karel Halla. Oboje złożyli swoje podpisy w Pradze dnia 18 stycznia 2024 r.
Tego typu działania mogą być inspiracją, a nawet wzorem do podejmowania kolejnych podobnych inicjatyw także w naszym kraju, pod warunkiem, że będzie się je realizować, a nie pozostaną jedynie pustym zapisem.
Czytaj dalej „CZECHY: Memorandum o współpracy archiwistów i muzealników”
CZECHY: Siedem nowych archiwaliów na liście zabytków kultury Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
W styczniu 2024 r. dyrektor Departamentu Administracji Archiwalnej i Służby Kancelaryjnej MSW podjął decyzję o ogłoszeniu siedmiu nowych archiwalnych zabytków kultury. Wykaz Archiwalnych Zabytków Kultury jest jednym z najważniejszych narzędzi ochrony i promocji Narodowego Dziedzictwa Archiwalnego. Służy jako narzędzie dla zwiększenia ochrony, a jednocześnie promocji archiwów o niezwykłej wadze. Archiwalia wytypowane do umieszczenia na tej liście charakteryzują się wyjątkowością i niepowtarzalnością oraz dotyczą zazwyczaj znaczących wydarzeń lub punktów zwrotnych w historii regionalnej, narodowej lub powszechnej.
Archiwalia te, ze względu na swoją unikatowość, stanowią niezwykłą wartości dla dziedzictwa archiwalnego Republiki Czeskiej. Decyzję o ich wpisaniu na listę narodowych zabytków kultury podejmuje rząd w formie rozporządzenia. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych prowadzi zaś ich specjalną ewidencję. Archiwa, w których znajdują się te materiały również posiadają ich specjalne rejestry. Za archiwalne zabytki kultury uważa się archiwalia zgromadzone w jednym archiwum lub instytucji kulturalno-naukowej (muzea, galerie, zabytki, Instytut PAN i uczelnie) lub u jednego właściciela.
Oto wykaz i krótka charakterystyka dokumentów i zbiorów, wraz z ich numerami, jakie znalazły się na liście zabytków kultury.
Komunikat o obronie rozprawy doktorskiej Ivo Łaborewicza
W dniu 10 stycznia 2024 r. w siedzibie Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego odbyła się publiczna obrona rozprawy doktorskiej Ivo Łaborewicza, długoletniego kierownika Archiwum Państwowego we Wrocławiu Oddziału w Jeleniej Górze. Pod kierunkiem prof. UWr dr. hab. Tomasza Przerwy przygotował pracę pt. Archiwum Miejskie w Jeleniej Górze (1928-1951) i jego kierownicy. Autor oparł ją na licznych materiałach archiwalnych zgromadzonych m.in. w Jeleniej Górze, Warszawie czy we Wrocławiu. Praca jest pierwszą monografią samodzielnego archiwum miejskiego działającego w Polsce po 1945 r.
Recenzje rozprawy w przewodzie doktorskim zostały przygotowane przez prof. dr hab. Waldemara Chorążyczewskiego z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i dr hab. prof. AJP Dariusza Rymara dyrektora Archiwum Państwowego w Gorzowie Wielkopolskim/Akademii Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim. Obie bardzo wysoko oceniały rozprawę. Zawarto w nich jednoznaczne konkluzje dotyczące dalszego procedowania przewodu.
fot. Adam Baniecki i Piotr Józefiak
Czytaj dalej „Komunikat o obronie rozprawy doktorskiej Ivo Łaborewicza”
FRANCJA: Interaktywne gromadzenie regionalnych i nie tylko… informacji historycznych
Archiwum Miejskie i Metropolitalne w Grenobl (Les Archives municipales et métropolitaines de Grenoble – AMMG) zwróciło się do mieszkańców regionu o fotografie wykonane w czasie wielkiej powodzi w Grenobl i okolicach spowodowanych przez rzeką Isère 15 listopada 2023 r. Była to największa powódź od 1859 r. spowodowana ulewnymi deszczami i gwałtownym topnieniem pokrywy śnieżnej w górach. Izera ma źródła w masywie alpejskim Alpi di Lanzo e dell’Alta Moriana na wysokości 3482 m n. p. m . Jest rzeką nieżeglowną o bystrym nurcie. Rzeka po przepłynięciu ponad 287 km wpływa do Rodanu.
Czytaj dalej „FRANCJA: Interaktywne gromadzenie regionalnych i nie tylko… informacji historycznych”
CZECHY: Publikacja atlasu włókien papieru
Z końcem 2023 roku nakładem Archiwum Narodowego w Pradze (Národní archiv v Praze) ukazała się ciekawa publikacja, która z pewnością zainteresuje wszystkich konserwatorów papieru, zatrudnionych nie tylko w archiwach, ale w ogóle trudniących się pielęgnowaniem dokumentów i publikacji papierowych. Dziełem tym jest „Atlas włókien papieru”.
Jak wiadomo papier jest celulozowy jest wytwarzany z drobnych, wydłużonych komórek roślinnych, najczęściej drzewnych, zwanych w terminologii papierniczej włóknami celulozowymi. W roślinie komórki te są zróżnicowane, tworząc zwartą tkankę. Aby drewno przerobić na papier trzeba je najpierw rozdrobnić na pojedyncze włókna. Z otrzymanej masy włóknistej formuje się następnie wstęgę papieru, wykorzystując naturalną zdolności włókien roślinnych do wiązania się ze sobą.