W dniach 26–29 października 2021 r. w Splicie odbył się VI Zjazd Archiwistów Chorwackich, którego temat przewodni brzmiał: „U progu 3. dekady XXI wieku – inkluzywność jako warunek”. Kongres tradycyjne zorganizowało Chorwackie Stowarzyszenie Archiwalne (HAD), tym razem przy współpracy gospodarza, czyli Archiwum Państwowego w Splicie. Obrady miały miejsce w hotelu Radisson Blu Resort & Spa.
W dniu 26 października 2021 r. – w Domu Armii Chorwackiej w Splicie – na uroczystym spotkaniu, obrady Zjazdu zagaiła prezes HAD (Hrvatsko arhivističko društvo) dr hab. Silvija Babić. Do zebranych przemówili specjalni goście: prefekt okręgu splicko-dalmatyńskiego Blaženko Boban, który powitał wszystkich „w najpiękniejszym mieście na świecie”, dyrektor Chorwackich Archiwów Państwowych dr hab. Dinko Čutura, prezentując plan i program rozwoju podległych sobie instytucji na najbliższe lata, wreszcie sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Mediów dr hab. Ivica Poljičak, który w imieniu ministra dr hab. Ninie Obuljen Koržinek oficjalnie otworzył Zjazd, życząc wszystkim sukcesów.
Robocza część obrad Zjazdu podzielona została na pięć bloków tematycznych: 1. Włączenie ekspertów z różnych dziedzin w codzienną praktykę; 2. Inkluzywność różnych metodologii w kształtowaniu dobrych praktyk; 3. Inkluzywność naukowego aspektu zawodu archiwisty; 4. Włączenie wszystkich grup społecznych w kształtowanie grupy docelowej/naśladowców; 5. Inkluzywność w metodach finansowania.
UKRAINA: Umowa o współpracy z Archiwami Państwowymi Republiki Chorwacji
W dniu 8 grudnia 2021 r. szef Państwowej Służby Archiwalnej Ukrainy Anatolij Chromow wziął udział w II posiedzeniu Komisji Wspólnej ds. Współpracy Gospodarczej Rządu Ukrainy z Rządem Republiki Chorwacji, które odbyło się w Kijowie. Po sesji plenarnej Komisji podpisane zostały dokumenty dwustronne, w tym umowa o współpracy między Państwową Służbą Archiwów Ukrainy a Archiwami Państwowymi Republiki Chorwacji, przez AnatolijaChromowa ze strony ukraińskiej, a z chorwackiej – przez Dinko Čuturę, dyrektora Archiwów Państwowych Republiki Chorwacji. Szefowie państwowych służb archiwalnych Ukrainy i Chorwacji mieli okazję omówić realizację umowy, której celem jest wzmocnienie dwustronnej współpracy w dziedzinie archiwów oraz nawiązanie i rozwój wzajemnie korzystnego i konstruktywnego dialogu między instytucjami archiwalnymi tych państw. Zgodnie z umową,strony zapewnią równe prawa dostępu badaczy ukraińskich i chorwackich do dokumentów archiwalnych, będą realizować wspólne projekty archiwalne i humanitarne, a także wymienią cyfrowe kopie dokumentów archiwalnych dotyczących historii obu krajów. Wśród priorytetów współpracy bilateralnej wymienić należy również wymianę doświadczeń i organizację staży dla pracowników instytucji archiwalnych obu krajów offline i online, przygotowywanie wspólnych publikacji dokumentalnych i projektów wystawienniczych. Nie pominięto też kwestii nawiązania łączności z diasporą ukraińską w Republice Chorwacji.
Więcej:
Підписано Угоду про співробітництво з Державним архівом Республіки Хорватія
oprac. Edyta Łaborewicz
AP Wrocław O/Legnica
Czechy. Wystawa archiwalnych fotografii Dagmar Hochovej w parlamencie
Na stronach internetowych czeskiego parlamentu (Poslanecké sněmovny) można oglądać wystawę unikatowych fotografii z lat 1990-1992, ukazujących życie czechosłowackiego parlamentu, wówczas Czeskiej Rady Narodowej. Lata te naznaczone były przemianami polityczno-społecznymi i gospodarczymi, jak również dążeniem Słowaków do suwerenności. Autorką tych już archiwalnych zdjęć była wybitna czeska fotograf, a wówczas także posłanka, Dagmar Hochová.
Hochová urodziła się w 1926 r. w Pradze, studiowała tamże na Państwowej Szkole Grafiki (1942–1943, 1946). Następnie zajmowała się fotografią reklamową i została jedną z pierwszych uczennic prof. Karla Plicky w nowo powstałej Filmowej Akademii Sztuk Scenicznych. W 1953 r. ukończyła studia podyplomowe z zakresu fotografii filmowej i podjęła współpracę z czasopismami i wydawnictwami dla dzieci, co sprawiło, iż poświęciła się fotografii reportażowej i dokumentalnej. Jej najbardziej znane cykle fotogramów to: Dzieci, Siła Wieku, Pary, Święta i Uroczystości. Jej obiektyw chwytał migawki z życia małych i zaniedbanych dzieci, osób starszych i zakonnic. Zawsze ciągnęło ją do miejsc, w których coś się działo. Jej dzieło wymyka się wszelkie konwencjom. Lekceważyła wszelkie reguły kompozycyjne, gardziła aranżacją scen, fotografowała osoby lub przedmioty, nienawidziła sztucznego oświetlenia, zwłaszcza światła stroboskopowego, nie interesowała się techniczną precyzją. Najważniejsza dla niej była siła wypowiedzi o człowieku i temu podporządkowała wszystko. W 2001 r. wydała swoją ostatnią książkę, zawierającą fotograficzne portrety czeskich pisarzy, zatytułowaną „Koniec chleba, początek kamieni” (Konec chleba, počátek kamení). W latach 1990-1992, z ramienia Forum Obywatelskiego, była członkiem Czeskiej Rady Narodowej, W 2001 r. została odznaczona Medalem Zasługi za wybitne osiągnięcia artystyczne.
Czytaj dalej „Czechy. Wystawa archiwalnych fotografii Dagmar Hochovej w parlamencie”
BIAŁORUŚ: Wydanie źródeł historycznych z XVII wieku
Narodowe Archiwum Historyczne Białorusi w Mińsku opublikowało zbiór dokumentów pt. „Kościoły unickie Wielkiego Księstwa Litewskiego XVII wieku: materiały z wizytacji generalnych” („Уніяцкія цэрквы Вялікага Княства Літоўскага XVII ст.: матэрыялы генеральных візітацый”). Zbiór zawiera teksty wszystkich znanych dziś materiałów z wizytacji powszechnych cerkwi i klasztorów unickich Wielkiego Księstwa Litewskiego z XVII w., które znajdują się w archiwach i bibliotekach Białorusi, Rosji i Ukrainy. Jest to istotne wzbogacenie bazy źródłowej w dalszych badaniach w takich dziedzinach jak historia religii, regionalistyka, historia kultury materialnej i duchowej, i wielu innych. O wartości informacji zawartych w dokumentach zawartych w zbiorze i ogólnie o ich znaczeniu naukowym świadczą obszerne artykuły wprowadzające. Dla wygody użytkowników wydawnictwo zaopatrzone jest w bogaty aparat naukowy i bibliograficzny – przedmowę, przypisy tekstowe, indeksy osobowe i geograficzne. Autorem zbioru jest Denis Lisiejczykau, zastępca dyrektora Narodowego Archiwum Historycznego Białorusi.
Wydany tom rozpoczyna cały cykl wydawnictw źródłowych zatytułowany „Sanktuaria Wielkiego Księstwa Litewskiego”, którego głównym zadaniem będzie systematyczne publikowanie masowych źródeł dotyczących dziejów ważniejszych wyznań na tamtejszych terenach w XVI-XVIII w. Niestety, sprzedaży wysyłkowej nie przewidziano – książkę można kupić tylko na miejscu w Mińsku.
Wiecej:
Нацыянальны гістарычны архіў Беларусі: Нацыянальным гістарычным архівам Беларусі выпушчаны ў свет зборнік дакументаў «Уніяцкія цэрквы Вялікага Княства Літоўскага XVII ст.: матэрыялы генеральных візітацый»
oprac. Edyta Łaborewicz
AP Wrocław O/Legnica
NIEMCY: ARCHIVAR – w poszukiwaniu tożsamości. On, ona czy ono?
Mimo iż ideologia genderowa rozwinęła się już w połowie XX wieku, to na dobre zagościła w świadomości społecznej w wieku XXI, stopniowo opanowując kolejne sektory życia. Jak widać, nie omija ona również świata archiwistyki za naszą zachodnią granicą.
Redakcja „ARCHIVAR. Zeitschrift für Archivwesen“ ogłosiła postanowienie o zmianie nazwy tego centralnego niemieckiego kwartalnika archiwalnego. Rada doradcza czasopisma, w której Landesarchiv Nordrhein-Westfalen i VdA – Verband deutscher Archivarinnen und Archive e. V., postanowiła wiosną 2021 roku zmienić nazwę czasopisma podporządkowując ją modzie lub też dyktatowi genderowemu, w taki sposób aby nie dyskryminować płci. W 2007 uznano, iż wyłącznie męska nazwa czasopisma jest już dawno zdezaktualizowana przez rzeczywistość kadrową w archiwach. Jednak w przeciwieństwie do „Verein deutscher Archivare” (Stowarzyszenie Niemieckich Archiwistów), które na 71 Niemieckim Dniu Archiwów w Norymberdze w 2000 roku zmieniło nazwę na „Verband deutscher Archivarinnen und Archivare” (Związek Niemieckich Archiwistek i Archiwistów), między innymi po to, aby oddać sprawiedliwość dużemu udziałowi kobiet w archiwistyce, najważniejsze niemieckie pismo archiwalne, które od 2007 roku nosi podtytuł „Zeitschrift für Archivwesen” (nie die, lecz das Archivwesen), nie poszło za tym przykładem i nie zmieniło nazwy np. na „ARCHIVARIN und ARCHIVAR” lub – zgodnie z zaistniałą większością głosów – po prostu „ARCHIVARIN”. Na krótkiej liście propozycji kolegium redakcyjnego, rady doradczej i zarządu VdA – znalazły się: „Zeitschrift für Archivwesen”, który zmieniłby dotychczasowy podtytuł na tytuł główny, oraz „Archivtheorie und -praxis”, co jest niewygodne ze względu na myślniki i małe litery i z tego względu nieco trudne dla bibliotekarskiej indeksacji formalnej.
Czytaj dalej „NIEMCY: ARCHIVAR – w poszukiwaniu tożsamości. On, ona czy ono?”
MRA: Prawa człowieka a dokumentacja przedsiębiorstw, firm i korporacji
Sekcja Archiwów i Praw Człowieka Międzynarodowej Rady Archiwów (SAHR- Section on Archives and Human Rights) opublikowała propozycję wniosków, dotyczących polepszenia dostępu do dokumentacji przedsiębiorstw w obszarze dotyczącym łamania praw człowieka, dla Grupy Roboczej ONZ do spraw przedsiębiorstw i praw człowieka (UN Working Group on Business and Human Rights). Uwagi te zostały zgłoszone przez sekcję 18 października 2021 r.
Sekcja Archiwów i Praw Człowieka – SAHR od 2003 r. do 22 do października 2019 r. funkcjonowała jako Grupa Robocza ds. Praw Człowieka. W roku 2003 w Kapsztadzie na posiedzeniu CITRA MRA w porozumieniu z UNESCO powołały ją celem stworzenia i wprowadzenia programu zabezpieczania zespołów archiwalnych, które dokumentowałyby naruszenie praw człowieka.
MRA wyszła ze stanowiska, że akta, czy szerzej dokumentacja, dostarczają dowodów na działania i stosowane praktyki podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, która ma istotny wpływ na prawa człowieka, począwszy od stosunku pracy, po wpływ na jego środowisko. Ustawodawstwo powinno wymagać od przedsiębiorstw staranności w zakresie zadbania o dokumentację wytwarzaną w okresie zatrudnienia oraz prowadzenia jasno określonej polityki dostępu do tej dokumentacji. W przypadku zaprzestania działalności istotnym jest zachowanie dokumentacji pracowniczej tak, aby prawa człowieka nie zostały naruszone.
Czytaj dalej „MRA: Prawa człowieka a dokumentacja przedsiębiorstw, firm i korporacji”
BIAŁORUŚ: Tymczasem na Białorusi: wystawa on-line o początkach telewizji („Зарождение телевидения в Беларуси”)
Słowo „телевидение” („telewizja”) zostało po raz pierwszy usłyszane w 1900 roku, kiedy to rosyjski oficer Konstantin Pierskij wygłosił w Paryżu, na IV Międzynarodowym Kongresie Elektrotechnicznym, przemówienie na temat „Telewizja jako kino elektryczne”. Pojawienie się najpopularniejszego obecnie środka masowego przekazu poprzedziły odkrycia i wynalazki naukowców z różnych krajów. Nadawanie programów telewizyjnych w ZSRR rozpoczęło się na początku lat 30. XX wieku. W tym samym czasie uruchomiono seryjną produkcję telewizorów: genialna jednostka B-2 odtwarzała nie tylko dźwięk, ale także ruchomy obraz – w okienku o wymiarach 16 × 12 milimetrów, mniejszym nie tylko od ekranu smartfona, ale i od pudełka zapałek. A 65 lat temu, 1 stycznia 1956 r., rozpoczął w Mińsku działalność pierwszy ośrodek telewizyjny w Białoruskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej. Spikerka Tamara Bastun po raz pierwszy zwróciła się do białoruskich widzów słowami: „Dobry wieczór, towarzysze! Szczęśliwego Nowego Roku! Zaczynamy naszą próbną audycję”. Pierwszy program telewizyjny trwał 1 godzinę 55 minut: wyemitowano film fabularny „Pokolenie zwycięzców” z 1955 r. i kronikę filmową „Wiadomości dnia”. Początkowo program składał się z koncertów i spektakli nagrywanych na taśmie i przysyłanych z Moskwy oraz z białoruskich filmów i kronik filmowych, ale już w 1956 r. pojawił się pierwszy magazyn telewizyjny – „Pionierskie Ognisko”.
SZWAJCARIA: Archiwa prywatne w Archiwum Federalnym w Bernie –droga do wieczystości
Oprócz dokumentów Konfederacji, Schweizerisches Bundesarchiv (BAR) przejmuje również spuścizny osób prywatnych i archiwa instytucji społecznych o znaczeniu ogólnonarodowym.Archiwa prywatne w BAR pochodzą z darowizn po osobach, które kształtowały historię państwa szwajcarskiego (federacji kantonów), do których należą m.in. członkowie Rady Federalnej, Parlamentu i Federalnego Sądu Najwyższego, kadra administracyjna i wojskowa Federacji, a ponadto ważni przedstawiciele nauki, biznesu i kultury.Z drugiej strony, BAR zabezpiecza zbiory instytucji społecznych działających na terenie całej Szwajcarii i mających wpływ na politykę państwa federalnego.
W jaki sposób regulowane jest przekazywanie archiwów prywatnych, odpowiednika niepaństwowego zasobu archiwalnego do Szwajcarskiego Archiwum Federalnego?
Zasady oceny, nabywania i udostępniania archiwów prywatnych są regulowane przez BAR wspólnie z darczyńcą lub depozytariuszem w umowie darowizny lub umowie depozytu.
Czytaj dalej „SZWAJCARIA: Archiwa prywatne w Archiwum Federalnym w Bernie –droga do wieczystości”
UKRAINA: „Opadłe liście Powstania Listopadowego” – zaproszenie na film
30 listopada 2021 r. w Państwowym Archiwum Obwodu Kijowskiego w Kijowie, z okazji 190. rocznicy wybuchu polskiego Powstania Listopadowego 1830-1831, odbędzie się prezentacja i pokaz filmu „Opadłe liście Powstania Listopadowego”, stworzonego przez Archiwum Państwowe Obwodu Kijowskiego na podstawie dokumentów archiwalnych dotyczących przebiegu powstania na terenie Prawego Brzegu Ukrainy, roli i losu poszczególnych uczestników wydarzeń oraz skutków powstania dla dalszej historii narodów, które w niej uczestniczyły. Uczestnikami wydarzenia będą przedstawiciele: Państwowej Służby Archiwalnej Ukrainy, Kijowskiej Obwodowej Administracji Państwowej, uczelni wyższych Ukrainy, Instytutu Polskiego w Kijowie, państwowych instytucji archiwalnych i bibliotecznych Ukrainy oraz Polsko-Ukraińskiego Towarzystwa Kulturalnego.
Więcej:
Державному архіві Київської області: “Опале листя Листопадового повстання”
oprac. Edyta Łaborewicz
AP we Wrocławiu O/Legnica
NIEMCY: Petycja przeciwko rozwiązaniu rosyjskiego„Memoriału”
Istnienie Międzynarodowego Stowarzyszenia Historyczno-Oświatowego, Dobroczynnego i Obrony Praw Człowieka „Memoriał” jest poważnie zagrożone.11 listopada 2021 r. Memoriał otrzymał wezwanie z Sądu Najwyższego Rosji do stawienia się tam 25 listopada 2021 r. Biuro Prokuratora Generalnego wniosło o rozwiązanie Memoriału, który oskarża się o wielokrotne naruszanie ustawy o zagranicznych agentach. W tym samym czasie moskiewski sąd będzie decydował o rozwiązaniu Centrum Praw Człowieka „Memoriał”.
Memoriał, któremu grozi rozwiązanie, jest jedną z ostatnich znaczących organizacji rosyjskiego społeczeństwa obywatelskiego, która od momentu powstania w 1989 r. konsekwentnie prowadzi wraz ze swoimi licznymi organizacjami w Rosji, w innych krajach byłego Związku Radzieckiego oraz w krajach zachodnich, kampanię na rzecz udokumentowania zbrodni stalinowskich, w szczególności zjawiska jakim był GUŁag z siecią łagrów, krytycznego spojrzenia na całą historię Związku Radzieckiego oraz przestrzegania praw człowieka na terytorium byłego ZSRR. Zdecydowanie nie wpisuje się to w politykę historyczna prowadzoną przez obecnych władców Rosji.
Memoriał i jego działacze otrzymali kilka międzynarodowych nagród za swoją pracę na polu historycznym i naukowym oraz w dziedzinie praw człowieka, w tym Nagrodę im. Sacharowa Parlamentu UE w 2009. Organizacja ta,dzięki swojemu zaangażowaniu w obronę praw człowieka i krytycznej analizie radzieckiej/rosyjskiej przeszłości,od lat jest bardzo niewygodna (to eufemizm) dlabprezydenta W. Putina. Na podstawie ustawy z 2012 r. o „agentach zagranicznych” rosyjska prokuratura, z inicjatywy reżimu W. Putina, dąży do zamknięcia Memoriału, podobnie jak wcześniej wielu innych organizacji pozarządowych.
Czytaj dalej „NIEMCY: Petycja przeciwko rozwiązaniu rosyjskiego„Memoriału””