Informacje – Archnet

SFRAGISTYKA: Opracowanie materiałów sfragistycznych w archiwach państwowych – nowa publikacja metodyczna

W dniu dzisiejszym (26 marca 2021 r.) przypada 60. rocznica urodzin Dariusza Bednarka, archiwisty, historyka, naszego kolegi. Zbiega się ona w czasie z publikacją przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych tomu pt. Opracowanie materiałów sfragistycznych w archiwach. Wyniki prac zespołu naukowego powołanego przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych do przygotowania wskazówek metodycznych do opracowania materiałów sfragistycznych w zasobie archiwów państwowych (Warszawa 2020, ss. 217). Stanowi on pokłosie prac nad metodyką opracowania pieczęci prowadzonych przez zespół naukowy, któremu Dariusz Bednarek nie tylko przewodniczył, ale też wniósł istotny wkład w końcowy efekt jego prac. Dlatego też książka została dedykowana Jego pamięci.

Publikacja składa się z dwóch części. Pierwsza z nich stanowi wprowadzenie do zagadnień sfragistycznych ważnych z punktu widzenia metodyki opracowania tego fragmentu zasobu archiwalnego, druga zaś zawiera tekst projektu wskazówek metodycznych do opracowania materiałów sfragistycznych w archiwach państwowych. Dystrybucję publikacji prowadzi Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych. W najbliższym czasie będzie też ona dostępna na stronie internetowej tej instytucji: Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych – Publikacje NDAP (archiwa.gov.pl)

Spis treści

Paweł Gut i Marcin Hlebionek

UMK w Toruniu

Wielka Brytania: Nowoczesna kryminalistyka w służbie sfragistyki i mediewistyki

Angielski Uniwersytet Lincoln poinformował o uruchomieniu programu badawczego „Imprint” (Odcisk) ściśle wiążącego współczesne techniki kryminalistyczne z mediewistyką, a dokładniej ze sfragistyką. Postanowiono przebadać kilka tysięcy dokumentów średniowiecznych posiadających pieczęcie woskowe szukając wzajemnych powiązań dokumentów, pieczęci i posługujących się nimi ludzi. W tym celu z odcisków pieczętnych zdjęte zostaną odciski palców i rąk. Pozyskany materiał zgromadzony zostanie w specjalnie stworzonej w tym celu bazie danych, gdzie przeanalizowany zostanie przez nowoczesny system kryminalistyczny AFIS (Automatem Fingerprint Identification System). Celem programu jest ujawnienie informacji na temat średniowiecznej struktury społecznej w kontekście powiązań władzy i zrozumienie procedur biurokratycznych związanych z zabezpieczaniem wiarygodności dokumentów. Naukowcy mają nadzieję, na odnalezienie wzajemnych powiązań pomiędzy dokumentami a wytwarzającymi je ludźmi.

Czytaj dalej „Wielka Brytania: Nowoczesna kryminalistyka w służbie sfragistyki i mediewistyki”

CZECHY: Plan digitalizacji Złotej Bulli i innych pieczęci

W czeskich archiwach, po okresie digitalizacji wielu cennych dokumentów, na cyfrowe utrwalenie oczekuje teraz kilka tysięcy pieczęci, znajdujących się w zespole archiwalnym „Archiwum Korony Czeskiej” (Archiv České koruny), przechowywanym w Archiwum Narodowym w Pradze. Jest to jeden z nielicznych, zachowanych od średniowiecza, zbiór dokumentów królewskich, stanowiący zabytek kultury narodowej.
Archiwum Korony Czeskiej uważane jest, obok klejnotów koronnych, za najcenniejszy skarb narodowy. Na specjalnych wieszakach zabezpieczone folią, wisi tutaj przeszło 2800 dokumentów, a wśród nich Złota Bulla Sycylijska z 1212 r. Najstarszy dokument w tym zbiorze pochodzi z 1158 r. i jest do niej przytwierdzona pieczęć cesarza Fryderyka Barbarossy. Najmłodszy dokument pochodzi z 1935 r.

Czytaj dalej „CZECHY: Plan digitalizacji Złotej Bulli i innych pieczęci”

NORWEGIA: Pieczęcie duchownych z arcybiskupstwa Nidaros

W ramach serii „Norweskie pieczęcie średniowieczne” (Norske sigillen fra middelalderen) ukazał się tom trzeci poświęcony pieczenciom duchownych z arcybiskupstawa Nidaros w Trondheim.

Katedra Nidaros (dawna nazwa współczesnego Trondheim) koronacyjna świątynia królów Norwegii. Jest miejscem kultu króla Olafa II, który w XI wieku wprowadził w Norwegii chrześcijaństwo.

Czytaj dalej „NORWEGIA: Pieczęcie duchownych z arcybiskupstwa Nidaros”

Zbiór tłoków pieczętnych Archiwum Państwowego w Szczecinie udostępniony w Internecie

Archiwum Państwowe w Szczecinie umieściło na stronach Zachodniopomorskiej Biblioteki Cyfrowej skany obiektów z przechowywanego w tej instytucji Zbioru pieczęci i tłoków pieczętnych. Łącznie udostępniono zainteresowanym skany 63 trzech zabytków. Są to w większości pieczęcie sądów patrymonialnych oraz urzędów pruskiej administracji z terenów pruskiej prowincji Pomorze pochodzące głównie z XIXw. Na uwagę zasługuje próba adaptacji formularza opisu obiektu z biblioteki cyfrowej na potrzeby opisu materiałów sfragistycznych.

Zachodniopomorska Bibliotek Cyfrowa Zbiór pieczęci i tłoków pieczetnych

Marcin Hlebionek
UMK Toruń

Pieczęcie Rusi Kijowskiej on-line

Staroruska sfragistyka jest dziedziną słabo znaną w Polsce, choć i na terenie naszego kraju zdarzały się znaleziska ołowianych pieczęci książąt ruskich. Specyfiką zabytków sfragistycznych z ruskiego kręgu kulturowego jest to, że pod wpływem bizantyjskim, odciski pieczęci wykonywane były w metalu. Również konstrukcja wyobrażenia i inskrypcji napieczętnych wzorowana była na bizantyjskich bullach. Dopiero w czasach późniejszych (około XIVw.) tradycyjny materiał pieczętny, ołów, został wyparty przez wosk, później lak, a kształt pieczęci uległ okcydentalizacji.
Z dużym zainteresowaniem należy przyjąć nowotwartą stronę internetową poświęconą pieczęciom Rusi Kijowskiej. Projekt, pilotowany przez Oleksandra Alforowa, stawia sobie za cel opis i klasyfikację znanych pieczęci oraz zbieranie informacji o nowoodkrywanych odciskach tak pieczęci jak i plomb pochodzących z okresu od X do XIVw. To ostatnie zadanie jest szczególnie ważne w czasie, kiedy dzięki wykrywaczom metali część ołowianych pieczęci trafia w ręce prywatne.
Na stronie można będzie zapoznać się z katalogiem ruskich pieczęci i bulli z terenów Ukrainy (działy w budowie), a dziś dostępne są publikacje na temat ruskiej i bizantyjskiej sfragistyki.

Zapraszamy do odwiedzin: Сфрагістика

oprac. Marcin Hlebionek
UKM Toruń

Sfragistyka: Sfragiści łączcie się! Projekt Sigillum.

W 1958 roku Międzynarodowa Rada Archiwów (International Council on Archives, MRA) powołała Międzynarodowy Komitet Sfragistyczny. Jego celem było promowanie badań nad ogromnym dziedzictwem sfragistycznym przechowywanym w europejskich archiwach. Wśród osób najbardziej zaangażowanych w tworzenie Komitetu byli francuscy badacze: historyk Robert-Henri Bautier i archiwista Yves Metman.

Czytaj dalej „Sfragistyka: Sfragiści łączcie się! Projekt Sigillum.”

SFRAGISTYKA: Trzeci tom korpusu średniowiecznych pieczęci franuskich

Corpus des sceaux français du Moyen Age jest najważniejszą współczesną serią wydawniczną, poświęconą edycji materiałów sfragistycznych. Dostarcza on bowiem nie tylko informacji o nowych źródłach, znajdujących się w przebogatych zbiorach francuskich, ale też stanowi wzorzec dla wszystkich innych edycji pieczęci. Pierwszy tom tego wydawnictwa, opracowany przez Brigitte Bedos, a zawierający więcj niż 500 sigillów miast francuskich, ukazał się ponad trzydzieści lat temu: w 1980r. Tom drugi, przygotowany przez Martina Dalasa, poświęcony został pieczeciom królów Francji od czasów merowińskich do końca XVw. Zaprezentowano w nim opisy 232 wzorów pieczęci monarszych, a opublikowany został w roku 1991. Zapowiedź dalszych prac stanowiła instrukcja w sprawie przygotowania kolejnej części Korpusu, wydana przez szefa archiwów francuskich jeszcze w maju 2005r. .

Żródło: DAF

Czytaj dalej „SFRAGISTYKA: Trzeci tom korpusu średniowiecznych pieczęci franuskich”

LINKI SFRAGISTYCZNE

1. Francuskie Towarzystwo Heraldyczne i Sfragistyczne (Société française d’héraldique et de sigillographie)
2. Muzeum pieczęci w La Spezia:
3. Muzeum pieczęci w Waldenburgu:
4. Muzeum pieczęci w Petite Pierre:
5. Prace nad standartem opisu pieczęci walijskich:
6. Prace nad standartem opisu pieczęci w archiwach czeskich:
7. Projekt „średniowieczne pieczęcie on-line” brytyjskiego Public Record Office:
8. Sfragistyczna baza danych archiwów czeskich:
9. Wytyczne metodyczne w sprawie pieczęci obowiązujące w archiwach francuskich: (pdf)
10. Projekt wytycznych do opracowania pieczęci NDAP:
11. Pieczeć jako źródło powtarzalne [„serielle Quellen”]:
12. Niemieckie wprowadzenie do sfragistyki zawierające wytyczne opisu i podstawy systematyki pieczęci
13. Wprowadzenie do sfragistyki:
14. Wprowadzenie do sfragistyki:
15. Wprowadzenie do sfragistyki
16. Wprowadzenie dop sfragistykli na stronach hiszpańskiego Ministerstwa Kultury:
17. Wprowadzenie do sfragistyki na stronach Archiwum Watykańskiego:
18. Glossarium sfragistyczne na stronach www uniwersytetu w Hamburgu:
19. Sfragistyka w Wikipedii:
20. Bibliografia sfragistyki na stronach uniwersytetu monachijskiego:
21. Międzynarodowa bibliografia sfragistyki na stronach Sorbony:
22. Czeska bibliografia sfragistyki
23. Pieczęcie dzisiaj: oferta mennicy państwowej:
24. Klasyka on-line, czyli G. Bascapego Sigillographia:
25. Klasyka on-line: A. Wyon, Great Seal of England:
26. Klasyka on-line: Studya heraldyczne… A. Małeckiego w CBN Polona:
        – http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=994&dirids=1
        – http://www.polona.pl/dlibra/doccontent2?id=1673&dirids=1
27. Klasyka on-line, Pominiki książęce Piastów … K. Stronczyńskiego na stronach Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej [WBC]:
28. Klasyka on-line: Pieczęcie polskie wieków średnich… F. Piekosińskiego w Zielonogórskiej Bibliotece Cyfrowej:
29. – uzupełnienie „drugie” Pieczęci polskich wieków średnich autorstwa W. Semkowicza w WBC:
30. Klasyka on-line: tablice z pieczęciami z t. IV Kodeksu Dyplomatycznego Wielkoposki na stronach WBC:
31. Klasyka on-line, Siegel aus Thorner Rathsarchiv… B. Engela na stronach WBC:
32. Klasyka on-line: Pieczęcie i herby miast wielkopolskich… M. Gumowskiego w WBC:
33. Klasyka on-line: Pieczęcie i herby miast pomorskich… M. Gumowskiego w WBC:
34. Klasyka on-line: Pieczęcie miasta miasta Kalisza… K. Stefańskiego w WBC:
35. Klasyka on-line: Die Schlesischen Siegel bis 1250r…. A. Schulza w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej:
36. Klasyka on-line: Die Schlesischen Siegel 1250r. – 1300… P. Pfotenhauera w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej:
37. Klasyka on-line: Pieczęcie miast dawnej Polski… W. Wittyga w WBC:
38. Kasyka on-line: Znaki pieczętne (gmerki) mieszczan w Polsce… W. Wittyga w WBC:
39. Klasyka On-line: Die Wappen und Siegel der Deutschen Staedte, Flecken und Doerfer; nach amtlichen und archivalischen Quellen O. Huppa, na stronach Kujawsko-pomorskiej Biblioteki Cyfrowej:
40. Klasyka on-line: Hasło „sigillum” w słowniku łaciny du Canga:
41. Historia szkockich pieczęci:
42. Początki heraldyki rycerskiej na brytyjskich pieczęciach:
43. Pieczęcie papieskie:
        –http://asv.vatican.va/de/dipl/sigilli.htm
        –http://www.mgh-bibliothek.de/cgi-bin/nada/na09.pl?seite=632
        –http://www.unigre.it/pubblicazioni/lasala/sigilli_papali.pdf
44. Pieczęcie Fryderyka II
45. Pieczeć majestatowa Macieja Korwina:
46. Pieczęcie królewskie na stronie Wikipedii poświęconej węgierskiej heraldyce:
47. Pieczęcie bizantyjskie:
        –http://www.oeaw.ac.at/byzanz/byzsig.htm
        –http://web.uni-bamberg.de/ggeo/hilfswissenschaften/berlin/index.html
        –http://web.uni-bamberg.de/ggeo/hilfswissenschaften/forschung/Goldsiegel.html
48. Ołowiane pieczęcie ruskie:
        –http://archaeology.kiev.ua/journal/011299/bulgakova.htm
        –http://archaeology.kiev.ua/journal/010100/bulgakova.htm
        –http://archaeology.kiev.ua/journal/030500/bulgakova.htm
        –http://russianchange.narod.ru/
49. Ołowiane pieczęcie polskie:
        –http://www.bulla.archeo.edu.pl/
        –http://www.archeologiczne.fora.pl/najstarsza-polska-pieczec-t27.html
        –http://www.ioh.pl/prasa.php?Wypisz=200
        –http://www.ioh.pl/artykuly.php?Wypisz=208
        –http://www.ioh.pl/artykuly.php?Wypisz=225
50. Odnalezienie tłoka pieczęci Henryka IV:
51. Pieczęcie książąt mazowieckich w zasobie AGAD:
52. Pieczęcie książąt Pomorza Wschodniego:
53. Pieczęcie książąt zachodniopomorskich:
54. Pieczęcie książat litewskich:
55. Pieczęcie królów polskich w zasobie AGAD:
        –http://www.agad.archiwa.gov.pl/prezentacje/pieczecie_krolewskie/index.html
        –http://www.agad.archiwa.gov.pl/prezentacje/sfrag4.html
56. Tłok pieczęci wielkiej litewskiej Jana III Sobieskiego w zasobie AGAD
57. Pieczęcie urzędowe gminy Wielkie Oczy, pow. Lubaczowski, woj.podkarpackie
58. Pieczęcie śląskiej gminy Wieszowa:
59. Pieczęcie i herb Sierpca:
60. Pieczęcie i herb Łodzi:
61. Pieczęcie i herb:
62. Pieczęcie i herb Nowego Sącza:
63. usunięty przez redaktora działu
64. Pieczęcie i herb Miastka:
65. Pieczęcie i herb Żagania:
66. Pieczęcie i herb Rzeszowa:
67. Herb i pieczęcie Tarnowskich Gór:
68. Herb i pieczęcie Żor:
69. Pieczęcie herbowe Krakowa:
70. Herb i pieczęcie Poznania:
        –http://www.tutej.pl/cms.php?i=6917
        –http://www.tutej.pl/cms.php?i=8543
71. Pieczęcie i herb Piły:
72. Pieczęcie i herb Kalisza
73. Pieczęcie i herb Olszytna:
        –http://www.um.olsztyn.pl/pl/14_turystyka/03_wydawnictwa_o_regionie/pdf/herb_pl.pdf
        –http://www.sp22.olsztyn.pl/pliki%5Colsztyn%5Cherb.html
74. Pieczęcie i herb Fordonu [dziś dzielnica Bydgoszczy]
75. Pieczęcie i herb Sieradza:
76. Pieczęci i herb Opola:
77. Pieczęcie i herb Torunia:
78. Pieczęcie i herb Gorzowa Wielkopolskiego;
79. Pieczęcie i herb Wrocławia:
        –http://www.nasz.wroclaw.pl/herb/glowna.htm
        –http://wroclaw.hydral.com.pl/572,artykul.html
80. Pieczęcie i herb Opoczna:
81. Pieczęcie Skawiny ze zasobu Archiwum Państwowego w Krakowie:
82. Pieczęcie i herb gminy Jarosław:
83. Herb gminy Lubanie:
84. Pieczęcie i herb Bydgoszczy :
85. Pieczęcie i herb Grudziądza:
86. Pieczęcie i herb Gdańska:
87. Pieczęcie i herb Elbląga:
88. Pieczęcie cechowe Koźla:
89. Pieczęcie pocztowe z czasów I Rzeczpospolitej:
90. Śląskie pieczęcie rycerskie w kontekście rycerskiej dyplomatyki:
91. Pieczęcie templariuszy:
92. Heraldyka i sfragistyka Wielkich Mistrzów Zakonu Krzyżackiego;
93. Pieczęcie biskupów von Seckau:
94. Pieczęcie dolnosaskiego mieszczaństwa:
95. Zbiór pieczęci Uniwersytetu Bonn
96. Zbiór pieczęci uniwersytetu w Durham (katedry w Durham):
97. Zbiór odlewów pieczęci Uniwersytetu Notre Dame w Indianie [USA]:
98. Katalog typariuszy ze zbioru hiszpańskiej Fundacji Lazaro Guldiano
99. Pieczęcie w zasobie archiwum departamentalnego l’Aube:
100. Pieczęcie średniowiecznej Szampanii:
101. Kolekcja de Bourgogne:
102. Pieczęcie z Pay-Bas:
103. Pieczęcie z zasobu archiwum w Trutnovie:
104. Katalog pieczęci z archiwum w Prerovre:
105. Pieczęcie w duńskim Rigsarkivet
106. Zbiory Zakładu Ossolińskich, krótka informacja:
107. Zbiory sfragistyczne Muzeum Narodowego w Warszawie:
108. Z problematyki konserwacji pieczęci:
109. Pieczęcie w edukacji historycznej
        –http://www.tnn.pl/pamiejs.php?kat=1306&ida=236        (zob. pkt.27)
        –http://edukacjaregionalna.republika.pl/strona14.htm
        –http://tg.net.pl/indianer/index.htm
        –http://www.aup-kwidzyn.ckj.edu.pl/publikacje/miedzyprzedmiotowy_projekt/scen_pdf/zrodla_historyczne.pdf
110. Zaklejka – późny następca pieczęci:
        –http://www.siegelmarken.de/
        –http://www.sammlernet.de/siegel/siegel01.htm
111. Historia papieru stemplowego w Niemczech

112. Tłoki pieczętne Leszna, Kościana oraz gen. Antoniego Sułkowskiego z I połowy XIXw.
113. Zbiory sfragistyczne Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku
114. Wprowadzenie do sfragistyki
115. Pieczęcie jako źródło do badań prozopograficznych nad społeczeństwem bizantyskim
116. Pieczęcie dzisiaj: wielka pieczęć w systemie symboli władzy monarchii brytyjskiej
117. Pieczęcie władców Brytani od Alfreda Wyznawcy do Elżbiety II
118. Klasyka on line: G. Demay, Le costume au moyen âge d’après les sceaux
119. Klasyka on-line: J. Roman, Manuel de sigillographie française…
120. Klasyka on-line: J. Roman, Sigillographie du diocèse de Gap…
121. Klasyka on-line: J. Roman, Sigillographie du diocèse d’Embrun…
122. Klasyka on-line: G. Demay, Inventaire des sceaux de la Normandie…
123. Klasyka on-line: G. Demay, Inventaire des sceaux de la Flandre…
–Tom I:
–Tom II:
124. Klasyka on-line: L. Bouly de Lesdain, Les armoiries des femmes d’après les sceaux
125. Klasyka on-line: A. Lecoy de La Marche, Les sceaux…
126. Klasyka on-line: J.Delaville Le Roulx, Les sceaux des archives de l’Ordre de Saint-Jean de Jerusalem a Malte…
127. Klasyka on-line: J. Delaville Le Roulx, Sceaux de l’ordre de Saint Jean de Jerusalem des lengues D’Aragon et de Castille
127. Klasyka on-line: P. La Plagne Barris, Sceaux gascons du Moyen Age...
128. Klasyka on-line: G. Demay, La paléographie des sceaux…
129. Gerichtssiegel von früheren Kleistschen Gütern aus dem Bestand des Archiwum Państwowe w Szczecinie (Stettin), tłoki pieczetne Kleistów z zasobu Archiwum Państwowego w Szczecinie.

Forum sfragistyczne na IFARze

Na Internetowym Forum Archiwalnym Marcin Hlebionek otworzył nowy wątek: „O wskazówkach metodycznych dotyczących materiałów sfragistcznych raz jeszcze” Wątek związany jest z wypracowanymi przez środowisko ArchNetu „Założeniami opracowania zasobu sfragistycznego przechowywanego w archiwach państwowych” Autorzy pragną za pośrednictwem Forum poznać opinie środowiska.

„O wskazówkach metodycznych dotyczących materiałów sfragistcznych raz jeszcze”