Kategoria: Nowości z Polski

POLSKA: Warszawa, Sumariusz Ksiąg Poselstw Metryki Koronnej

W dniu 16 stycznia 2020 r. w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie odbyła się promocja  pierwszego tomu sumariusza Ksiąg Poselstw, wydzielonych w kancelarii królewskiej ok. 1787 r. Obecnie stanowią one jedną z serii w zespole archiwalnym Metryka Koronna. Źródeł tej publikacji szukać można w znakomitej serii wydawniczej „Matricularum Regni Poloniae Summaria”, przygotowywanej początkowo przez Teodora Wierzbowskiego, wyjątkowej pomocy archiwalnej do jednego z najcenniejszych zespołów archiwalnych przechowywanych w polskich archiwach (I tom w 1905 r.). Przez pierwsze stulecie wydano sumariusze do części Ksiąg Wpisów i Sądy Referendarskiego, a dzieło T. Wierzbowskiego kontynuowali m.in. Maria Woźniakowa i Wojciech Krawczuk.


Czytaj dalej „POLSKA: Warszawa, Sumariusz Ksiąg Poselstw Metryki Koronnej”

POLSKA: Dzień Archiwistów – 30 września

Obchodzony po raz pierwszy w Polsce Dzień Archiwistów jest doskonałą okazją do przypomnienia tekstu hymnu autorstwa dr. Jerzego Podralskiego*

Hymn Archiwistów

Jesteśmy stróżami pamięci ludzkości,
Zwartej tu w aktach zasobu wielkiego,
Ukrytej w zespołach ogromnej ilości,
Na kartach i stronach poszytu każdego!

Refren:
My Archiwiści, my Archiwiści,
Jesteśmy wielką rodziną wszyscy!
Porządkujemy fakty, zdarzenia,
Aby przetrwały przez pokolenia,
Aby uczeni mieli bez szwanku,
Zabezpieczone źródła jak w banku!
By mogli fakty ustalać nowe,
Zrekonstruować trendy dziejowe!

To wszystko, co w czasie się zdarzy i stanie,
Wraz z czasem na zawsze przeminie, uleci!
A tylko to, co już spisane zostanie,
To właśnie przetrwa czas wszystkich stuleci!

*Dr Jerzy Podralski (1929-2001), historyk-archiwista, długoletni pracownik Archiwum Państwowego w Szczecinie, znawca kancelarii i archiwów okresu średniowiecza i czasów nowożytnych na Pomorzu Zachodnim, a także autor kilkudziesięciu okolicznościowych wierszy i piosenek na tematy archiwalne. 

Redakcja ArchNetu pozdrawia Archiwistów ze wszelkich instytucji i organizacji, uroczyście i aktywnie świętujących w dniu 30 września 2019 r. Życzymy satysfakcji z wypełnianych zadań, realizacji ciekawych planów, pasjonujących odkryć archiwalnych oraz szacunku tych, którzy dzięki efektom codziennej pracy każdego Archiwisty mogą realizować własne cele badawcze, urzędowe, socjalne, hobbystyczne i strategiczne.

POLSKA: Warszawa, „Archiwa polskie i ukraińskie wobec wyzwań współczesności – podobieństwa i specyfika”

W dniach 13-14 czerwca 2019 r. odbyła się w Warszawie międzynarodowa konferencja „Archiwa polskie i ukraińskie wobec wyzwań współczesności – podobieństwa i specyfika”. Gości zgromadzonych w Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych powitali dr Paweł Pietrzyk, Naczelny Dyrektor, oraz dr Andrij Deszczycia – ambasador Ukrainy. Referaty wprowadzające wygłosili Tetiana Baranowa (Przewodnicząca Państwowej Służby Archiwalnej Ukrainy) oraz Paweł Pietrzyk. T. Baranowa przedstawiła „Priorytety w działalności ukraińskich archiwów na 2019 r.”. Zaliczyła do nich: informatyzację działalności archiwów; kształtowanie narodowego zasobu archiwalnego, do którego nadal zaliczane są archiwalia pozostające na Krymie; zabezpieczanie zasobu archiwalnego, w tym konserwację; popularyzację archiwaliów w kraju, m. in. w trakcie międzynarodowych dni archiwów, i w ramach współpracy międzynarodowej. P. Pietrzyk przedstawił zaś wystąpienie „Archiwa polskie wobec wyzwań współczesności”. Za najważniejsze kwestie uznał: przygotowanie nowej ustawy archiwalnej; dbanie o rozwój infrastruktury z uwzględnieniem potrzeb dokumentów elektronicznych; wszechstronne kształcenie archiwistów; określenie na nowo pozycji archiwów w państwie. Mówiąc o zmianach używanej terminologii, znakiem czasu nazwał coraz częściej używane określenie „przechowywanie długotrwałe” w miejsce „przechowywania  wieczystego”.
Pierwszą sesję pt. Zwiększenie dostępności zasobów archiwalnych (retrokonwersja, udostępnianie online, digitalizacja) rozpoczęło wystąpienie Macieja Zdunka (NDAP) „Program retrokonwersji pomocy archiwalnych w polskich archiwach państwowych”. Autor, pomysłodawca programu, w trakcie którego przeniesiono do systemów informatycznych większość danych sporządzonych wcześniej w postaci tradycyjnych środków ewidencyjnych i pomocy archiwalnych, opowiedział o założeniach tego programu oraz o jego przebiegu. Przedstawił też osiągnięte rezultaty i zalety użytkowania danych w postaci elektronicznej. Następną prelegentką była Anna Czajka (Archiwum Główne Akt Dawnych). W trakcie wystąpienia „Udostępnić nieczytelne. Konserwacja i alternatywne metody udostępniania informacji w procesie digitalizacji” skupiła się na nowoczesnych metodach i technikach obrazowania, umożliwiających poprawę czytelności treści dokumentów w trakcie ich digitalizacji. Wśród nich wymieniła wielomianowe mapy tekstury i obrazowanie multispektralne, pokazując przykłady efektów ich zastosowania. AGAD reprezentował także Hubert Wajs. Opowiedział on o „Udostępnianiu online zasobów historycznych na przykładzie Archiwum Głównego Akt Dawnych”. Wspomniał najdawniejsze inwentarze w kancelarii królewskiej z epoki nowożytnej, a następnie przedstawił inwentarze Metryki Koronnej, przygotowywane zgodnie ze standardami EAD i MARC21, oraz prezentację ksiąg stanu cywilnego Redite ad fontes. Zapowiedział przygotowanie interaktywnej mapy umożliwiającej poszukiwania genealogiczne oraz poinformował, że udostępnienie online skanów ksiąg metrykalnych o 1/3 zmniejszyło liczbę użytkowników w czytelni AGAD. Inny projekt – Archiwa w chmurach. Projekt unijny „Źródła genealogiczne mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego” – którego przedmiotem jest również udostępnienie online kopii cyfrowych, przedstawili Beata Herdzin (Archiwum Państwowe w Toruniu) oraz Bolesław Rassalski (Archiwum Państwowe w Bydgoszczy). B. Herdzin przypomniała kolejne etapy projektu i doświadczenia wynikające z ich realizacji. B. Rassalski skupił się na rozwoju portalu genealogiawarchiwach.pl po formalnym zakończeniu projektu, np. odfiltrowanie danych, nowy backup, Wiki dotycząca urzędów stanu cywilnego oraz wyszukiwanie także w innych portalach. Ostatnim głosem w sesji było wystąpienie „Szukajwarchiwach.gov.pl, czyli kolejny krok w stronę użytkownika”, przedstawione przez Karola Dowgiało (Narodowe Archiwum Cyfrowe). Zgromadzeni mogli zobaczyć elementy nowego portalu, którego promocja odbyła się 8 czerwca 2019 r. w ramach obchodów Międzynarodowego Dnia Archiwów. Za najistotniejsze prelegent uznał: aktualizację danych na bieżąco przez archiwa przygotowujące dane; konta użytkowników dające dostęp do nowych funkcjonalności; możliwość tworzenia kolekcji tematycznych; tagowanie poprzez dodawanie do opisów haseł indeksowych; zamawianie online skanów oraz materiałów do czytelni. Poinformował też, że na nowym portali archiwa mogą przedstawiać aktualności.

Czytaj dalej „POLSKA: Warszawa, „Archiwa polskie i ukraińskie wobec wyzwań współczesności – podobieństwa i specyfika””

POLSKA: Międzynarodowy Tydzień Archiwów – Archiwa Pomorskie

W dniach 3 do 9 czerwca świętujemy Międzynarodowy Tydzień Archiwów. Obchody święta archiwistów mają na celu upowszechnienie wiedzy o archiwach oraz ułatwienie dostępu do światowych zasobów archiwalnych. W tym czasie na stronach internetowych  pomorskich instytucji  obejrzeć można krótki filmik przedstawiający działalność wielu pomorskich archiwów. Prezentacja ukazuje najważniejsze funkcje archiwów, tj. gromadzenie, przechowywanie, zabezpieczanie i ewidencjonowanie zbiorów archiwalnych, udostępnianie dokumentacji oraz popularyzowanie wiedzy o archiwach i ich zasobach. W prezentowanym materiale umieszczono przykłady cennych archiwaliów przechowywanych w archiwach pomorskich. Powstanie filmiku nie byłoby możliwe bez wcześniejszej współpracy archiwistów w  projektach typu „Bałtycki Festiwal Nauki” czy „Międzynarodowy Dzień Archiwów” jak i  integracyjnych spotkaniach gdańskiego oddziału Stowarzyszenia Archiwistów Polskich.
W projekcie uczestniczyli:
– Archiwum Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku
– Archiwum Historyczne Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”
– Archiwum Państwowe w Gdańsku
– Archiwum Państwowe w Gdańsku. Oddział w Gdyni
– Archiwum Uniwersytetu Gdańskiego, Biblioteka Uniwersytetu Gdańskiego
– Archiwum Zakładowe Sądu Rejonowego w Starogardzie Gdańskim
– Fundacja „Archiwa Pomorskie” im. Stanisława Flisa
– Oddział Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku
– Stowarzyszenie Archiwistów Polskich. Oddział w Gdańsku

Czytaj dalej „POLSKA: Międzynarodowy Tydzień Archiwów – Archiwa Pomorskie”

Polska: Konferencja „Wolni i uwłaszczeni. Chłopi a przemiany społeczne, gospodarcze i polityczne w Europie Wschodniej w XIX i na początku XX wieku”

Kolejna konferencja, organizowana w cyklu upamiętniającym 500-lecie utworzenia województwa podlaskiego, odbyła się w dniach 8-9 czerwca 2017 r. w Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu Współorganizatorami byli: Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego w Białymstoku, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu,, Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Historycznego, Instytut Historii Litwy w Wilnie i Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, którego dyrektor skierował do uczestników uroczysty list. Jak co roku, konferencja zgromadziła historyków i archiwistów z Polski, Białorusi, Litwy, Łotwy, Rosji i Ukrainy, którzy wysłuchali ponad 20 referatów, biorąc także udział w dyskusjach, nieraz bardzo ożywionych.
Jako pierwsza zabrała głos Tamara Bairasauskaite, przedstawiając przebieg reformy na Litwie, odwołując się do bogatej dokumentacji komisji rewizyjnych, korespondencji i materiałów Bożowskiego, do tej pory nie wykorzystywanych w badaniach historycznych. Sławomir Iwaniuk z Archiwum Państwowego w Białymstoku, zaznaczając brak opracowań zagadnienia uwłaszczenia na Podlasiu, przedstawił na podstawie źródeł, w tym tabel likwidacyjnych, i na przykładzie wsi Ploski w ziemi bielskiej przebieg procesów zachodzących w połowie XIX w. na tym terenie. Obraz chłopa litewskiego i białoruskiego, widziany oczami ziemian, z uwzględnieniem różnic ich postrzegania zarysował Roman Jurkowski, zwracając uwagę na brak refleksji i samooceny autorów pamiętników. Pamiętniki nie tylko ziemian, ale i kapłanów oraz nieliczne chłopskie były źródłem badań Eryka Kotkowicza, który na ich podstawie próbował ustalić punkty stykania się szlachty i chłopów: praca w gospodarstwie rolnym, służba wojskowa, nowinki technologiczne i oświata.

Czytaj dalej „Polska: Konferencja „Wolni i uwłaszczeni. Chłopi a przemiany społeczne, gospodarcze i polityczne w Europie Wschodniej w XIX i na początku XX wieku””

POLSKA: Odrestaurujmy razem Mauzoleum rodziny Schaffgotsch

W niedzielę 30 kwietnia 2017 roku, dzień po 175-rocznicy urodzin Joanny Gryczik von Schomberg Godulla w kościele parafialnym w Kopicach odbyła się msza święta poświęcona pamięci jednej z najbardziej zasłużonych kobiet w dziejach Górnego Śląska. Johanna, dziewczyna z Poręby (dzielnica Zabrza), nazywana„śląskim Kopciuszkiem”, zapisała się w historii Śląska jako cudowne dziecko, które dzięki pomocy przedsiębiorcy Karola Godulli stała się dziedziczką jego fortuny. Joanna przez całe życie pamiętała o swoich korzeniach: gdy przyjęła tytuł hrabiowski Schomberg-Godulla, a także po ślubie z Hansem Urlichem von Schaffgotsch. Hrabina mówiła śląską gwarą w domu i pośród ludzi dla niej pracujących, dbała o nich wspierając swoją szczodrą ręką. Była fundatorką między innymi kościoła w Szombierkach, w Goduli; fundowała szkoły, przytułki, dofinansowywała klasztory. Do dziś w Szombierkach (dzielnica Bytomia), czy w Goduli (dzielnica Rudy Śląskiej) wspomina się dobrodziejkę z wielkim szacunkiem. Jedna ze szkół w Rudzie Śląskiej została nazwana imieniem Johanny.

KONTO: Remont kaplicy Schaffgotschów
nr. 98 8870 0005 2001 0030 4078 0013,
Swift: POLUPLPR
Tytuł: Remont kaplicy Schaffgotschów

15 listopada 1858 roku Joanna wyszła za mąż za hrabiego Hansa Urlicha von Schaffgotsch. Ten ród ma wielkie zasługi dla Śląska. Małżonkowie osiedli na pograniczu Górnego i Dolnego Śląska – w Kopicach, nieopodal Grodkowa.

Czytaj dalej „POLSKA: Odrestaurujmy razem Mauzoleum rodziny Schaffgotsch”

Zmarł Profesor Andrzej Tomczak


Prof. Andrzej Tomczak
ze zbiorów IHiA UMK

Wczoraj, 8 lutego 2017 r., w późnych godzinach wieczornych odszedł od nas Profesor Andrzej Tomczak. Osoba, której nazwisko powinno być znane każdemu archiwiście. Wybitny naukowiec o niezwykle szerokim spektrum zainteresowań, nie ograniczających się do zagadnień archiwalnych, mistrz i wychowawca wielu pokoleń archiwistów i historyków. W pamięci większości z nas Profesor zapisał się przede wszystkim jako autor skryptów i podręczników akademickich z zakresu archiwistyki, dla części jako doskonały, choć wymagający, nauczyciel akademicki. Jako człowiek, zawsze życzliwy i służący pomocą, stanowił wzór do naśladowania.

Będzie nam Go brakowało.

Dr hab. Marcin Hlebionek
IHiA UMK

Biogram prof.Tomczaka na stronie IHiA UMK

POLSKA: Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej (do roku 1918)

Uczczenie ważnych rocznic – 1050-lecia Chrztu Polski, 500-lecia reformacji i 420-lecia unii brzeskiej – było okazją do zorganizowania przez Archiwum Główne Akt Dawnych we współpracy z Kościołem Ewangelicko-Augsburskim w Rzeczypospolitej Polskiej dużej konferencji naukowej. Odbyła się ona w dniach 24-25 listopada 2016 r. Miejscem obrad była Chrześcijańska Akademia Teologiczna oraz Centrum Luterańskie.
Na program konferencji złożyły się: sesja plenarna i 11 sesji tematycznych. Pięć sesji poświęconych było Kościołowi katolickiemu, dwie – 420. rocznicy unii brzeskiej, tematami pojedynczych sesji były: Kościół prawosławny, 500 lat reformacji, Kościół i reformacja nad Bałtykiem oraz Archiwa. W trakcie tych sesji przedstawiono kilkadziesiąt referatów, których autorzy wywodzili się z uczelni i archiwów z Polski i zagranicy.
Ostatnia, najdłuższa sesja, Archiwa, obejmowała 9 referatów, których przedmiotem były różne źródła archiwalne i tkwiący w nich potencjał badawczy. Ks. prof. dr hab. Kazimierz Łatak (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie) przedstawił „Źródła do dziejów Kościoła w Polsce w zbiorach Archiwum Historycznego Zakonu Kanoników Regularnych Laterańskich w Rzymie”. Poprzedził to omówieniem dziejów i organizacji zakonu w Polsce oraz przebiegu porządkowania akt w rzymskim archiwum. Wskazał na różnorodność dokumentacji – począwszy od akt zakonników, przez protokoły kapituł, kroniki klasztorów, ikonografię, fotografie do rysunków i poezji autorów, którzy znajdowali schronienie w klasztorach. Dr Irena Wodzianowska (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II) przedstawiła „Ecclesiastica w Państwowym Archiwum Obwodu Wołyńskiego”. Szczegółowiej omówiła cztery zespoły archiwalne, zwracając uwagę na fakt, że ich zawartość jest w języku głównie polskim, tytuły j.a. sformułowane zostały po rosyjsku, a nazwy zespołów są w języku ukraińskim. Uprzedzała też badaczy, że materiały proweniencji kościelnej są mocno rozproszone w archiwach ukraińskich. W celu poznania dokumentów z diecezji łuckiej trzeba odwiedzić nie tylko archiwum w Łucku, ale i w Kijowie, Petersburgu, Żytomierzu i Tarnopolu.

Czytaj dalej „POLSKA: Rola Kościoła w dziejach Polski. Kościoły w Rzeczypospolitej (do roku 1918)”

Filip Marczewski (1982-2016)

Był absolwentem historii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Po studiach wdrażał się do zawodu archiwisty na stażu w Archiwum Państwowym m. st. Warszawy. Latem 2007 r. podjął pracę w Centralnym Ośrodku Informacji Archiwalnej w Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych, otrzymując pod opiekę Centralną Kartotekę Zespołów. Później pracował w Wydziale Ewidencji i Informacji, w Departamencie Organizacji, Udostępniania i Ewidencji, w jego Wydziale Informacji, Informatyzacji i Ewidencji, w Departamencie Archiwistyki – Wydział Metodyki, Prac Naukowych i Informatyzacji, a ostatnio w Wydziale Metodyki, Prac Naukowych i Informacji. Zmieniały się nazwy komórek organizacyjnych NDAP, a Filip Marczewski trwał przy kartotece, aktualizował ją, zastępował karty pisane na maszynie wydrukami z systemów informatycznych, weryfikował dane na dziesiątki tysięcy przesyłanych z całej Polski kart zespołów. Dbał o poprawność ich ewidencji, a działo się to w okresie cyfryzacji – coraz więcej danych stopniowo trafiało do systemów informatycznych. Tym ważniejsze było więc stwierdzanie ich poprawności w trosce o ty, aby zachować ciągłość informacji mimo zmiany jej postaci z analogowej na cyfrową.

  
Filip Marczewski ze starą i nową kartoteką

Czytaj dalej „Filip Marczewski (1982-2016)”

POLSKA: Sesja naukowa: „Bolesławianie – nie przybyli znikąd. Wokół krajobrazu osadniczego Dolnego Śląska”

W dniach 17 – 18 czerwca 2016 r. w Bolesławcu odbyła się konferencja naukowa pt.: „Bolesławianie – nie przybyli znikąd. Wokół krajobrazu osadniczego Dolnego Śląska”.Organizatorami konferencji były bolesławieckie i wrocławskie instytucje nauki i kultury: Pracownia Atlasu Historycznego Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego, Muzeum Ceramiki w Bolesławcu, Ośrodek Pamięć i Przyszłość we Wrocławiu, Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Bolesławcu oraz Bolesławiecki Ośrodek Kultury-Międzynarodowe Centrum Ceramiki. Choć osią konferencji były, zagadnienia osadnicze powiatu bolesławieckiego, to w obszarze zainteresowań prelegentów znajdował się krajobraz osadniczy całego Dolnego Śląska. Przypomnijmy, że wyjątkowość powiatu bolesławieckiego polega na tym, że osiedlili się tutaj w sposób zwarty Polacy przesiedleni z Bośni w 1946 r. Wraz z repatriantami i przesiedleńcami z Kresów RP i innych ziem Polski, oraz Polaków z Francji stworzyli współczesne oblicze powiatu. Z zaprezentowanego materiału filmowego zrealizowanego z udziałem uczniów bolesławieckiego Gimnazjum Samorządowego nr 2 im. Polaków Zesłanych na Sybir, będących potomkami każdej z wymienionych grup, miasto i powiat bolesławiecki jawią się jako otwarta i tolerancyjna społeczności, kultywująca równocześnie własne odrębności. Tradycje i obyczaje, którymi chcą się wzajemnie dzielić. W pierwszej części konferencji zaprezentowały się bolesławieckie stowarzyszenia odwołujące się do różnych źródeł swojej tożsamości: Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, Stowarzyszenia Reemigrantów z Bośni, ich Potomków oraz Przyjaciół, bolesławieckiego Koła Związku Sybiraków, grupy reemigrantów z Francji, Bolesławieckie Stowarzyszenie Kawaleryjskie im. 6. Pułku Ułanów Kaniowskich.


Przedstwawiciele stowarzyszeń (fot. MC)

Czytaj dalej „POLSKA: Sesja naukowa: „Bolesławianie – nie przybyli znikąd. Wokół krajobrazu osadniczego Dolnego Śląska””