Kategoria: Nowości z Czech i Słowacji

Weekendowe wydania wszystkich najważniejszych portali internetowych w Czechach pełne były doniesień o zniknięciu z Powiatowego Archiwum Państwowego w Chebie (zachodnie Czechy) przeszło 1000 dokumentów, w tym wielu dyplomów królewskich i cesarskich, od XIV po XVIII w. Tak wielkiej kradzieży tamtejsze archiwa jeszcze nie odnotowały.
Cała sprawa nie zaczęła się jednak teraz, lecz już 10 lat temu, gdy otrzymano informacje o tym, że na aukcji w niemieckim w Bambergu pojawił się dokument z chebskiego archiwum. Ówczesny jego dyrektor od razu zarządził lustrację swoich najcenniejszych zbiorów, która ze względu na ogromną ilość materiałów trwała 10 lat. Prowadzono ja w oparciu o regesty dokumentów, sporządzone w latach dwudziestych i trzydziestych XX w. Lustracja wykazała brak 1010 dokumentów (ich wykaz jest dostępny w Internecie http://special.novinky.cz/files/sezmam-kradenych-dopisu.xls). Jednak archiwiści nie od razu byli przekonani o tym, że zostały one ukradzione, liczyli jeszcze na to, iż znajdują się gdzieś wśród innych zbiorów. Dopiero, gdy okazało się, że dziesiątki chebskich dokumentów pojawiają się na aukcjach w Austrii, dyrektor dokonał zgłoszenia o kradzieży.
Według dyrektora archiwum w Chebie Karla Halli złodzieje nie interesowali się treścią dokumentów, a raczej znajdującymi się przy nich pieczęciami, które „dla kolekcjonerów maja ogromną wartość. Poprosiliśmy ekspertów o wycenę tylko 50 dokumentów i uzyskaliśmy sumę idąca w miliony”. Zaginęły dokumenty stanowiące korespondencję miasta Cheb z różnymi władcami. Do najcenniejszych należy pismo króla (potem cesarza) Karola IV z 1354 r., w którym zwolnił miasto Cheb od płacenia cła. Inne dokumenty wyszły z kancelarii Wacława IV, cesarza Zygmunta, cesarzowej Marii Teresy, a także Jagiellonów. Są także dokumenty miejskie i rycerskie.
Dyrektor Halla jest przekonany, „że do kradzieży doszło zaraz po przewrocie lat dziewięćdziesiątych, gdy wzrósł badaczy ruch w archiwach i nie było już problemów z wyjazdem za granicę. W tym czasie panował też chaos w nadzorze nad ludźmi, którzy korzystali z archiwaliów (…) Niedbalstwo panowało także w obsłudze pracowni naukowej, gdzie czasem nie odnotowywano kto i z czego korzystał. W ogóle nikt nie sprawdzał, czy wypożyczający zwrócił wszystkie udostępnione mu materiały. Dziś jest to nie do pomyślenia, wszystko jest dokładnie kontrolowane kartka po kartce, a w pracowni jest stały monitoring kamery”.
Sprawą zajęła się policja z Karlovych Varów we współpracy z policją innych krajów.

Oprac. Ivo Łaborewicz
AP O/Jelenia Góra

Więcej w języku czeskim:
tv.cz , prvnizpravy.cz , zapad.cz, eurozpravy.cz

Hala Státního okresního archivu v Semilech hostí od 24. září 2010 výstavu s názvem „Jizeran – 150 let zpěvu“. 45 panelů a 4 vitríny obsahují písemnosti a fotografie, které zachycují 150 let činnosti jednoho z nejstarších pěveckých spolků v českých zemích. Zlatým hřebem výstavy je prapor spolku, který nese českého lva a erb města Semil, přenesené z praporu semilské

národní gardy v r. 1848. Prapor byl nedávno zrestaurován.

Iniciátorem založení zpěváckého spolku v roce 1860 byl aktuár okresního úřadu v Semilech Bedřich Pinc, velký milovník zpěvu a hudby. Nejaktivnější byl spolek v době rakouské monarchie a první republiky, cenzurní zásahy do programu a diktát totalitních režimů jej ochromily až do normalizační beznaděje počátkem 70. let. Po r. 1989 nastává renesance spolkového života a obnovený Jizeran znovu září v plném lesku – uvádí náročná hudební díla, koncertuje doma i v zahraničí. V letošním roce oslavil své výročí velkým koncertem v Kulturním centru Golf a posléze výstavou, kterou z archivních dokumentů připravil Jaroslav Vávra, prezident Jizeranu. Realizace se ujali pracovníci okresního archivu Semily pod vedením Jaroslava Bartáka.

Výstavu je možné zhlédnout do 29. října 2010.

dla ArchNetu Marie Navrátilová
Státní okresní archiv Semily (Czechy)

Pomieszczenia Powiatowego Archiwum Państwowego w Semilech goszczą od 24 września 2010 r. wystawę pt. „Jizeran – 150 lat śpiewu“. Na 45 panelach oraz w 4 gablotach pokazano dokumenty i fotografie, które przedstawiają 150 lat działalności jednego z najstarszych towarzystw śpiewaczych na ziemiach czeskich. Perłą wystawy jest sztandar towarzystwa, przedstawiający czeskiego lwa i herb miasta Semily, przeniesione ze sztandaru semilskiej Gwardii Narodowej, pochodzącegoz 1848 r. Sztandar został niedawni poddany konserwacji.

Czytaj dalej „CZECHY: Výstava „Jizeran – 150 let zpěvu””

Czeskie Stowarzyszenie Informacyjne (České informační společnosti o.s.) przy Archiwum Narodowym w Pradze, organizuje dnia 2 listopada 2010 r. bardzo interesujące seminarium poświęcone digitalizacji akt metrykalnych.
Gospodarze w następujący sposób zachęcają do udziału w tym przedsięwzięciu: „Chociaż archiwa państwowe i samorządowe od wielu lat prowadzą digitalizację różnego typu akt, którym grozi nieodwracalna uszkodzenie lub całkowita degradacja, jak np. szkice indykacyjne, mapy, dokumenty, arkusze statystyczne, a także ważniejsze kolekcje, to jednak przeciętnego odbiorcę najbardziej interesuje postęp digitalizacji ksiąg metrykalnych, które po umieszczeniu w Internecie stają się niewyczerpaną, a jednocześnie łatwo dostępną informacją badawczą. [Podczas seminarium omawiane będą:] postęp pracy w poszczególnych archiwach, technologie służące digitalizacyji, prace konieczne przy przygotowaniu do digitalizacji dokumentów, sposobach finansowania, możliwościach udostępniania i ochrony informacji oraz doświadczenia praktyczne użytkowników. [Na te tematy będą] dyskutować archiwiści, pracownicy IT, przedstawiciele Czeskiego Stowarzyszenia Genealogów i Heraldyków, użytkownicy oprogramowania firmy BACH, urzędnicy stanu cywilnego, poznamy też poglądy naszych zagranicznych sąsiadów”.
Seminarium zapowiada się więc bardzo interesująco i wpisuje się w praca nad digitalizacją zasobu ksiąg metrykalnych, jakie są obecnie prowadzone w archiwach polskich. Opłata za udział w seminarium wynosi jedyne 50 koron, które można wnieść przed otwarciem obrad o godz. 9:00. Ma ona symboliczne pokryć koszty organizacyjne, a także niewielki posiłek podany w czasie południowej przerwy. Przewidywane zakończenie obrad na godz. 16:00. Ponieważ organizatorzy spodziewają się dużego zainteresowania proszą o szybką rejestrację chętnych do udziału w seminarium, najlepiej u Mgr. Lenki Matušíkové’j, Archiwum Państwowe, ul. M. Horáková 133, 166 21 Praga 6, lub pocztą elektroniczną do korzystając np. z aplikacji umieszczonej na stronie oddziału CIS – http://cis.cesarch.cz
Przypomnijmy, iż archiwa czeskie maja już duże doświadczenie w digitalizacji i udostępnianiu w Internecie dokumentów metrykalnych, o czym staraliśmy się informować na łamach ArchNetu.

Oprac. Ivo Łaborewicz
AP O/Jelenia Góra

Więcej w języku czeskim.

SPOLOČNOSŤ SLOVENSKÝCH ARCHIVÁROV
Drotárska cesta 42, 817 01 Bratislava 1, Slovenská republika

Stanowisko Zarządu Stowarzyszenia Archiwistów Słowackich
Zarząd Stowarzyszenia Archiwistów Słowackich, organizacji skupiającej archiwistów na Słowacji, pragnie tym stanowiskiem wyrazić swoje obawy o los archiwów na Słowacji. Obecnie w archiwach państwowych, które stanowią część Departamentu Administracji Publicznej w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, przygotowywana jest kolejna fala zwolnień, w wyniku której do końca 2010 r. z archiwów powinno odejść 12% pracowników merytorycznych, na co zdecydowanie nie możemy się zgodzić. (Wysokość płac w archiwach jest na tak niskim poziomie, że dla oszczędzenia wymaganych 10% średniej płac, niezbędne jest zwolnienie aż 12% archiwistów!).
Pozwalamy sobie zwrócić uwagę, iż archiwa nie są typowymi urzędami państwowymi, mieszcząc się wśród instytucji opiekujących się znaczącą częścią naszego narodowego dziedzictwa kulturowego. Na co dzień troszczą się o zachowanie, których wartość, na Słowacji uświadamia sobie, niestety, jedynie niewiele osób, jak również udostępniają je szerokiej publiczności. Spektrum ich działalności zawodowej w tej dziedzinie jest bardzo zróżnicowane. Na przykład w tej chwili, w prestiżowym w Świecie muzeum – Musée National du Moyen Age – Musée de Cluny w Paryżu, kończą się przygotowania do wystawy „Złotem i ogniem – sztuka Słowacji w późnym średniowieczu”, która po raz pierwszy we Francji będzie reprezentować dzieł sztuki naszego średniowiecza, a 14 września 2010 r. zostanie ona otwarta przez prezydenta Słowacji Ivana Gašparoviča. W sumie dziesięć, z około siedemdziesięciu eksponatów, pochodzi ze zbiorów archiwów państwowych.
W porównaniu do 1990 r. znacznie wzrosła liczba archiwaliów przechowywanych w archiwach państwowych, o około 20.000 mb do ponad 182 tysięcy metrów bieżących. Natomiast liczba pracowników w archiwach systematycznie się zmniejsza. Z 502 pracowników zatrudnionych w 1990 r. ich liczba obecnie spadła do około 400 osób, a po planowanych zwolnieniach będzie ma ich pozostać jedynie 355.
Koncepcja rozwoju przyjęta przez rząd M. Dzurindy (ustawa nr 1201 z 2003 r.) pozostała tylko na papierze. Redukcja oznacza wolniejszy rozpatrywanie wniosków i pogorszenie komunikacji z opinią publiczną, spowolnienie dostępu do dokumentów i pogłębienie naszego zacofania do pozostałych krajów europejskich. Szczególnie drastyczne zapaść ta widoczna jest w digitalizacji archiwaliów, w której Słowację wyprzedzają już nawet iniektor państw afrykańskie. Ostatnio zresztą sytuacja pogorszyła się dodatkowo po rozdzieleniu zarządzania Archiwum oraz Registratury Ministerstwa Spraw Wewnętrznych na dwa odrębne wydziały, które miały problemy z rozdziałem istotnych kompetencji, takich jak opieka przedarchiwalna.
Archiwiści to ludzie charakteryzujący się zazwyczaj skromnością i cierpliwości, która jest niezbędnym uzupełnieniem ich fachowej wiedzy i jest niezbędna przy pracach archiwalnych. W czasie przemian społecznych po 1989 roku, podczas niezliczonych procesów odszkodowawczych i rehabilitacyjnych, przeprowadzą one ciągle ogromną ilości żmudnych prac, które można docenić tylko ten, kto otrzymawszy poszukiwane dokumenty mógł odzyskać swoją własność, lub na ich podstawie udało mu się, choćby częściowo, naprawić krzywdy wyrządzone w czasie dwóch reżimów totalitarnych, jakich Słowacja doświadczyła w XX wieku. Dokumenty przechowywane w archiwum stały się podstawą do egzekwowania prawa przez obywateli Słowacji, a także przez ich potomków, którzy mieszkają dziś daleko poza naszymi granicami.
Apelujemy zatem, zgodnie z preambułą Konstytucji, która mówi, że jesteśmy narodem, dbającym o polityczne i kulturowe dziedzictwo naszych przodków, do weryfikacji planowanych zwolnień i omówienia obecnego stanu oraz przyszłości słowackich archiwów, na płaszczyźnie ciała doradczego Ministra Spraw Wewnętrznych – Rady Naukowej do spraw Archiwów.
Zarząd Stowarzyszenia Archiwistów Słowackich

Tłumaczył ze słowackiego Ivo Łaborewicz
AP Jelenia Góra
03.10.2010.

Tekst słowacki oryginalny pdf

lub Facebook

Dnia 25 sierpnia 2010 r. w siedzibie Archiwum Narodowego w Pradze odbyło się spotkanie wiceministra Spraw Wewnętrznych do spraw administracji i archiwów Františka Vavera i dyrektora departamentu zarządzania archiwami i służbami kancelaryjnymi MSW Vácslava Babički z dyrektorem Archiwum Narodowego Evou Drašarovou i dyrektorami archiwów okręgowych.
Głównym tematem spotkania był budżet czeskich archiwów na rok 2011. Obecnie sieć archiwalną Republiki Czeskiej tworzą: Archiwum Narodowe w Pradze, siedem archiwów okręgowych, sieć archiwów powiatowych, archiwa terytorialnych organów samorządowych, archiwa wyspecjalizowane i archiwa prywatne. Archiwa państwowe mają i będą miały obowiązek, podejmowania określonych czynności zapisanych w ustawie archiwalnej – na przykład odnośnie zapewnienia ochrony materiałom archiwalnym, czy współpracy w tej dziedzinie z archiwami prywatnymi. Sprawy te uwzględnia budżet Ministerstwa Spraw Wewnętrznych na rok 2011, jednak nie przewiduje on rozwoju, odnowienia czy remontów budynków archiwalnych, a problem ten, w sposób bardzo negatywny, ujawni się dopiero w następnych latach. Należy go koniecznie rozwiązać, choćby poprzez wykorzystanie środków finansowych z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Na spotkaniu dyskutowano też o rozwoju czeskiej archiwistyki oraz o możliwościach poprawienia i podniesienia efektywności pracy w archiwach.

Więcej e języku czeskim. Ministerstvo Vnitra Republiky České Republiky

Oprac.: Ivo Łaborewicz
AP O/Jelenia Góra

W dniu 20 lipca 2010 r. Sąd Najwyższy Republiki Czeskiej zatwierdził wyrok Krajowego Sądu w Olomluńcu 5 lat więzienia dla Polaka – Piotra Stanisława Peronia, wymierzony mu za kradzież w kwietniu ubiegłego roku, szesnastowiecznych map z tamtejszej Biblioteki Naukowej. Jednocześnie Sąd wydała skazanemu zakaz wjazdu do Czech na 8 lat oraz wymierzył grzywnę w wysokości 1,2 miliona koron. Przypomnijmy, iż przedmiotem kradzieży była oryginalna mapa świata Piotra Alpina z 1520 r., której nie udało się odzyskać, a także mapa Bieguna Północnego z 1599 r., przy wynoszeniu, której z biblioteki sprawca został złapany na gorącym uczynku.

Na podstawie: iDnes.cz

Oprac. Ivo Łaborewicz
AP O/Jelenia Góra

Archiwum Narodowe w Pradze (Národní archiv) udostępniło na swoich stronach internetowych bardzo interesująca wystawę pt. „Pracowali pro Říši…” (Pracowali dla Rzeszy…), która pokazuje przymusową pracę czeskich obywateli Protektoratu na rzecz hitlerowskich Niemiec w latach 1939-1945. Wystawa została podzielona na 9 tematycznych i chronologicznych części, przez co jej odbiór jest bardzo przystępny.

fot. Národní archiv Praha

Archiwum Narodowe w 2008 r. podjęło się realizacji projektu badawczego, pt. „Zwangseinsatz der tschechischen Bevölkerung des Protektorats Böhmen und Mähren in der Zeit der NS-Besatzung“ (Użycie robotników przymusowych czeskiej ludności Protektoratu Czecha i Moraw w czasie okupacji narodowo-socjalistycznej), współfinansowanego z funduszy niemieckich. Końcowym efektem tego projektu będzie krytyczna edycja materiałów źródłowych dotyczących tej problematyki. Prezentowana obecnie wystawa ukazuje faksymila wybranych dokumentów, które znajdą się w przygotowywanym opracowaniu, jak również szereg innych źródeł wytworzonych przez ówczesne urzędy i osoby prywatne.
Celem wystawy jest ukazanie rozmaitych rodzajów dokumentów (plany obozów, listy, dzienniki, książki pracy, meldunki i inne), jak również, plakatów, ulotek, ogłoszeń, artykułów prasowych, fotografii, a także filmów i nagrań dźwiękowych (wypowiedzi byłych robotników przymusowych) obrazujących w sposób bardzo plastyczny zarówno propagandową, jak i realna stronę pracy przymusowej ludności czeskiej na rzecz III Rzeszy Niemieckiej.

Więcej o wystawie w jezyku czeskim

oraz strona:

oprac. Ivo Łaborewicz
AP O/Jelenia Góra

Ustanowiony przed kilku laty przez Międzynarodową Radę Archiwalną dzień 9 czerwca, jako Międzynarodowy Dzień Archiwów, jest z roku na rok coraz bardziej okazale obchodzony i przygotowywany przez czeskich archiwistów. W roku bieżącym szczególnie wiele rozmaitych przedsięwzięć przygotowało Okręgowe Archiwum Państwowe w Pradze wraz ze swoimi dziewięcioma oddziałami. Poza tradycyjnym już umożliwieniem zwiedzania pomieszczeń archiwalnych, w tym wybranych magazynów, oraz okolicznościowymi wystawami i prelekcjami, czescy archiwiści przygotowali tez szereg innych niespodzianek. Na przykład w Oddziałach w Benešovie i Přibramie pokazane będą – w formie interaktywnej – niezidentyfikowane fotografie – może ktoś pomoże przybliżyć ich pochodzenie? Oddział w Kolinie przygotuje dla każdego odwiedzającego archiwum odcisk okolicznościowej pieczęci. Za to Oddział w Rakovniku przygotował nie dzień, ale cały Tydzień Otwartych Drzwi.
Dodać należy, iż w Archiwum w Přibramie od 15 kwietnia czynna jest niezwykle interesująca wystawa pt. „Zaczarowany świat zabawek Hamiro (Kouzelný svět hraček Hamiro) 1950-2010”. Wystawa będzie czynna do dnia 30 czerwca, a zwiedzać ja można w poniedziałki, wtorki i środy od między godz. 8.00 a 17.00, natomiast w czwartki i piątki od godz. 9.00 do 14.00.
Szczegółowy program w języku czeskim (pdf)

Oprac. Ivo Łaborewicz
AP O/Jelenia Góra

Praga 12 kwietnia 2010 r. – Instytut Badania Reżimów Totalitarnych oraz Archiwum Zbiorów Urzędu Bezpieczeństwa (Ústav pro studium totalitních režimů a Archiv bezpečnostních solek) składają głębokie kondolencje wszystkim rodzinom osób, które zginęły w katastrofie lotniczej w Rosji.
Wobec tej tragedii, jej rozmiaru, ciężko jest uwierzyć, że obok pary prezydenckiej Polski oraz pozostałych najwyższych dostojników państwowych i kombatantów II wojny światowej, zginą również prezes partnerskiej instytucji – Instytutu Pamięci Narodowej dr Janusz Kurtyka, który stał na czele IPN-u od 2005 r. To właśnie Janusz Kurtyka był tym, który jako pierwszy przedstawiciel zagranicznej instytucji partnerskiej podpisał 8 września 2008 r. umowę o współpracy z naszym Instytutem i Archiwum. Data tego wydarzenia była symboliczna – 40 lat od chwili, gdy w proteście przeciw okupacji Czechosłowacji spalił się żywcem na warszawskim Stadionie Dziesięciolecia Ryszard Siwiec.
„Współpraca z partnerami zagranicznymi jest dla nas niezwykle istotna. Ponieważ, kiedy będziemy przeprowadzać różne projekty, będziemy mieć większą siłę, gdy się zjednoczymy, niż wówczas, gdy będziemy działać pojedynczo” powiedział wówczas Janusz Kurtyka.
O ścisłej współpracy z polskim Instytutem Pamięci Narodowej oraz Instytutem Polskim w Pradze świadczy także to, że w marcu 2009 r. została, jako wyraz hołdu dla najwyższej ofiary Ryszarda Siwca, przemianowana ul. Havelkova, przy której mieści się nasz Instytut i Archiwum, na ul. Siwca.
Instytut i Archiwum, we współpracy z obydwoma wymienionymi instytucjami polskimi, przygotował także kilka międzynarodowych konferencji i seminariów naukowych.
„Janusz Kurtyka był bardzo wyrazistą osobowością, która kierowała Instytutem Pamięci Narodowej ściśle wytyczoną drogą, pomimo różnych nacisków politycznym. Nasze myśli są z polskimi przyjaciółmi i kolegami nie tylko w Polsce, ale także tu w Czechach”, powiedział po tragedii Pavel Žáček, który z Januszem Kurtyką podpisywał umowę o współpracy i niejednokrotnie się z nim spotykał na konferencjach naukowych na całym świecie.

Jiří Pernes, dyrektor Ústavu pro studium totalitních režimů
Ladislav Bukovszky, dyrektor Archivu bezpečnostních složek
Pavel Žáček, były dyrektor Ústavu pro studium totalitních režimů

tłum. z czeskiego Ivo Łaborewicz
O/Jelenia Góra

Wiecej w języku czeskim

Starając się dotrzeć z informacjami o swojej działalności i zbiorach, do jak niewiększej liczby potencjalnych badaczy, Okręgowe Archiwum Państwowe w Pradze (Státní oblastní archiv v Praze) założyło właśnie swój profil na Facebooku . Na razie, oprócz podstawowych informacji teleadresowych i godzin otwarcia można tu znaleźć zaproszenia na dwie wystawy, ale profil na pewno będzie się stale rozwijał. Jak bardo? Jest to uzależnione jedynie od inwencji archiwistów oraz odzewu i potrzeb osób odwiedzających ten profil. Jest on pierwszą tego typu prezentacją podjęta przez archiwum w Czechach. Jeszcze nie wiadomo, czy pójdą za nim następne, na razie czekają na efekty praskiego działania.

Facebook Státní oblastní archiv v Praze

oprac. Ivo Łaborewicz
AP O/Jelenia Góra