Kategoria: Nowości z Czech i Słowacji

W pierwszej połowie 2012 r. na Słowacji pojawiło się niewielkie, ale ważne, wydawnictwo archiwalne – przewodnik po zasobach jedynego w tym kraju historycznego archiwum samorządowego – Archiwum Miasta Koszyce (AMK). Jest to kolorowa broszura, zawierająca podstawowe informacje na temat tamtejszych zbiorów. Otwiera ją krótkie słowo wstępne Márii Hajduovej – dyrektora Archiwum, prezentującej zadania kierowanej przez siebie placówki. Potem następuje rozdział poświęcony historii Archiwum, ściśle związanego z funkcjonowaniem miejskiej kancelarii, które to dzieje są bardzo interesujące. Pierwszy inwentarz tego archiwum sporządził na początku XVI w. Ján Scheutczlich. Nadał on aktom układ rzeczowo-chronologiczny, a ewidencja ta zachowała się szczęśliwie do dziś. W 1738 r. archiwalia miejskie został zinwentaryzowane przez pracowników kancelarii: Franza Antona Schwartzenbacha i Jana Polaka, którzy pozostawili po sobie dwa tomy „Tabularium metropolitanae Superion Hungaria regiae et liberae civitatis Cassoviensis”. Akta podzielono tu według ich twórców, a następnie nadano im układ chronologiczny. Inwentarz ten jest ciągle aktualny i wykorzystywany zgodnie ze swym przeznaczeniem. Co więcej, ewidencja ta była kontynuowana przez Josepha Schrama, który stworzył „Tabularium III”, a jego współpracownik Ondrej Hudák opracował indeks.

Czytaj dalej „SŁOWACJA: Informator o Archiwum Miejskim w Koszycach”

W dniach 11-13 czerwca 2012 r. w Kutnej Horze (Czechy), w pomieszczeniach tamtejszej Galerii Województwa Środkowoczeskiego (dawna siedziba kolegium jezuickiego), odbyła się interesująca interdyscyplinarna konferencja naukowa pt. „Rudolfińska Kutna Hora”, której jednym z organizatorów było Powiatowe Archiwum Państwowe w Kutnej Horze (Státní okresní archiv Kutná Hora).
Konferencję zorganizowano z okazji 400-setnej rocznicy śmierci cesarza Rudolfa II (ur. 1552, zm. 1612), rządzącego cesarstwem austriackim w latach 1576-1611, znanego z zamiłowania do wiedzy tajemnej, ale i wielkiego mecenasa sztuki oraz nauki, który związany był bardzo z czeska Pragą, gdzie zresztą został pochowany.

 

 

Czytaj dalej „CZECHY: Konferencja naukowa poświęcona czasom cesarza Rudolfa II”

Dwa lata temu z Powiatowego Archiwum Państwowego w Chebie (Czechy) skradziono bardzo rzadkie i cenne dokumenty monarsze – ponad 1000 listów wybitnych monarchów od Karola IV do Maria Teresy. W końcu kwietnia 2012 r. część z tych dokumentów udało się odzyskać Policji i wróciły już na swoje miejsce.
Dokumenty znaleziono na aukcji internetowej, gdzie do sprzedania oferował je jeden z mieszkańców Pragi. Wyśledzili je pracownicy archiwum, którzy o swoim „odkryciu” powiadomili policję, a ta podjęła odpowiednie działania. Jej funkcjonariusze udali zainteresowanie kupnem dokumentów i doprowadzili do spotkania ze sprzedawcą, którego aresztowali odzyskawszy skradzione materiały. Było to 15 dokumentów władców saskich z XV i XVI w., nadających kupcom z Chebu prawo swobodnego handlu. Wszystkie sporządzono na papierze czerpanym ze znakami wodnymi i opatrzono pieczęciami. Ich wartość na potrzeby przygotowywanego procesu karnego ustalono na ponad ćwierć miliona koron. Dyrektor Archiwum w Chebie, pan Karl Halla ciszeszy się bardzo z odzyskanych materiałów, choć stanowią one zaledwie ułamek skradzionej kolekcji. Są one jednak bezcennym świadectwem przeszłości i fragmentem dziedzictwa kulturowego.

Czytaj dalej „CZECHY. Odzyskano część skradzionych dokumentów królewskich z Chebu”

Archiwum Uniwersytetu Karola w Pradze udostępniło na swoich stronach internetowych księgi rejestrowe absolwentów Wydziału Lekarskiego z lat 1882-1939. Znajdują się w nich wpisy o przeszło 22 tysiącach czeskich lekarzy, promowanych na tej praskiej uczelni. Wiele z tych osób, jak Karel Capek, Jaroslav Heyrovsky, Edvard Benes, Vladislav Vančura, Jan Patočka i inni, było ważny mi postaciami czeskiego życia naukowego i politycznego.

Publikacja rejestrów lekarzy czeskich to pierwszy etap szerszego projektu, którego ostatecznym celem jest digitalizacja i udostępniania on-line rejestrów, ale i protokołów władz uczelnianych, akt komisji egzaminacyjnych, raportów z kontroli i katalogów słuchaczy czeskiego i niemieckiego Uniwersytetu w Pradze.

Czytaj dalej „CZECHY: Księgi absolwentów Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Karola w Pradze w Internecie”

Wielki pożar zamku Krásná Hôrka na Słowacji, najlepiej zachowanego zabytku gotyckiego w kraju, który wybuchł 10 marca 2012 r., zagroził zgromadzonym tam zbiorom historycznym. Wśród słowackich i czeskich miłośników przeszłości i archiwistów zaczęły rodzić się obawy o archiwalia, czemu m.in. dawano wyraz na forach internetowych. Na szczęście, jak podało Słowackie Muzeum Narodowe, które zarządza zamkiem, choć spłonęły wszystkie dachy, to szybko podjęta akcja gaśnicza i ewakuacyjna pozwoliła uratować ok. 90% zgromadzonych tu cennych i rzadkich eksponatów muzealnych, głównie historycznej broni i zbroi. Spłonęła natomiast nowa wystawa w pałacu oraz gotycka dzwonnica wraz z trzema dzwonami, które uległy całkowitemu stopieniu.
Na szczęście materiały archiwalne, z dotkniętego pożarem zamku, od dawna już nie były na nim przechowywane, gdyż złożono je w archiwach państwowych w Levoči oraz w Betliari, gdzie są bezpieczne i udostępniane badaczom.

Więcej w języku czeskim w Aktuálně.cz
oprac. Ivo Łaborewicz
AP Oddział Jelenia Góra

Archiwum Narodowe Słowacji w Bratysławie zorganizowało ciekawą wystawę tematyczną pt. „Kolej w dokumentach archiwalnych”, która czynna będzie do dnia 30 kwietnia 2012 r. w sali wystawowej tegoż Archiwum przy Drotárskej ceste nr 42, w godz. 8:00 – 15:15 od poniedziałku do piątku.

 

Czytaj dalej „SŁOWACJA: Wystawa archiwalna o kolei”

Wspólne dzieje Czech i Niemiec, mające ponad tysiącletnią metrykę, znajdują odzwierciedlenie w ogromnej liczbie źródeł historycznych, z których ogromna część nie została dotąd przebadania. Skomplikowane i dramatyczne, zwłaszcza w minionym stuleciu, relacje obu państw i narodów, wytworzyły szereg przeszkód we wzajemnych kontaktach i wzajemnym zrozumieniu, na które nałożyła się bariera językowa, co w efekcie uniemożliwiało rzeczywistą współpracę. Aby nadrobić stracone w tej dziedzinie lata uprzedzeń i niechęci archiwiści obu państw, a konkretnie z zachodnich Czech oraz z Turyngii i Saksonii, postanowili zorganizować wspólne spotkanie fachowców.
Spotkanie, zorganizowane w formie konferencji naukowej, odbędzie się w dniach 21-23 maja 2012 r. w Galerii Walensztajnskiej Muzeum w Chebie (zachodnie Czechy). Zorganizowane będzie w ramach tzw. małych projektów Unii Europejskiej „Cel-3”, pn. „Przekraczanie granic – Nowe drogi między krajami”. Są to projekty z funduszy przeznaczonych na rozwój regionów, a konkretnie z programu: „Inwestycje dla waszej przyszłości”.
Celem konferencji będzie spotkanie się fachowców-archiwistów z Czech i Niemiec, a konkretnie z terenu zachodnich Czech, Saksonii oraz Turyngii, w celu nawiązania żywych kontaktów osobistych, aby móc je potem wykorzystywać dla badań i poszukiwań archiwalnych oraz w wymianie niezbędnych informacji fachowych. Poszczególni referenci będą prezentować: organizację różnych archiwów w poszczególnych krajach, ich dzieje, narastanie zbiorów i udostępnianie archiwaliów.

Czytaj dalej „CZECHY. Konferencja naukowa: Archiwistyka w Czechach, Turyngii i Saksonii”

Z końcem stycznia 2012 r. dyrektor Instytutu Studiów nad Reżimami Totalitarnymi (Ústav pro studium totalitních režimů – ÚSTR), odpowiednika polskiego Instytutu Pamięci Narodowej, Daniel Herman, odwołał z funkcji dyrektora Archiwum Akt Organów Bezpieczeństwa (Archivu bezpečnostních složek – ABS) Janu Poddanou, którą osobiście zatrudnił na tym stanowisku równo rok temu. Zwolnienie to nastąpiło więc aż na 4 lata przed upływem 5-letniej kadencji na tym stanowisku. Herman swoją decyzję uzasadniał tym, że między nim a Poddanou szwankuje komunikacja, o szczegółach nie chciał jednak mówić.
Problemy i kontrowersje wokół zadań i obsady Archiwum Akt Organów Bezpieczeństwa, będącego częścią składową Instytutu Studiów nad Reżimami Totalitarnymi, trwają w Czechach od wielu lat. W ciągu ostatnich czterech lat trzykrotnie zmieniano szefa samego Instytutu, którego działalność wplątywana jest w bieżącą walkę polityczną, co nie służy realizacji jego ustawowych zadań. Ponadto wielu krytykom przeszkadza, iż kosztem badań nad przeszłością Instytut zajmuje się digitalizacją dokumentów oraz ich udostępnianiem w Internecie. Z tym zarzutem nie zgadza się obecny szef instytutu Daniel Herman, przypominający, iż Instytut został powołany głównie w tym celu, aby udostępniać dokumenty organów represji, „oraz aby prowadził badania naukowe, co oznacza, że oba te zadania uzupełniają się a nie wykluczają”.

Czytaj dalej „CZECHY. Zmiana na stanowisku dyrektora Archiwum Akt Organów Bezpieczeństwa”

W Czechach, już od lat dwudziestych XX w., istnieją przepisy, nakładające na wszystkie gminy obowiązek prowadzenia kroniki własnej miejscowości. Mówiąca o tym ustawa, choć kilka razy w swych dziejach modyfikowana, jest krótka i prosta – przytaczamy ją poniżej tej informacji. Powstałe zgodnie z tą ustawą kroniki trafiają do archiwów państwowych, gdzie stanowią jeden z najczęściej wykorzystywanych materiałów archiwalnych. W ostatnich latach w Czechach zaczęto organizować konkursy dla kronikarzy.
Dnia 1 grudnia 2011 w Pilźnie odbyła się uroczystość wręczenia nagród w konkursie na najlepszą kronikę w województwie pilzneńskim. Uroczystość swą obecnością zaszczycił wojewoda Milan Chovanec, a także radni i przedstawiciele urzędów wojewódzkich. Przedmiotem oceny byli burmistrzowie i kronikarze z 47 gmin, które wzięły udział w konkursie.
Kronikarze rywalizowali w dwóch kategoriach: miejscowości do 500 mieszkańców, w której wzięło udział 19 wsi i miejscowości powyżej 500 mieszkańców, w której uczestniczyło 28 gmin. W każdej z kategorii przyznano nagrody pieniężne w wysokości od 5000 za pierwsze miejsce do 2000 koron za trzecie miejsce. W kategoria pierwszej zwyciężyła gmina Koryta, przed Štichovem i Záchlumíem; w drugiej kategorii triumfowała gmina Strašice przed Přimdą i Žihlem.

Czytaj dalej „CZECHY: Najlepsze kroniki województwa pilzneńskiego 2011”

W środę dnia 2 listopada 2011 r. w Instytucie Kulturalnym „Alternativa” w morawskim Zlinie w Czechach zostanie otwarta wystawa pt. „Przemiany fabryki – ludzie i czas” (Proměny továrny – lidé a čas), przygotowana przez Morawskie Krajowe Archiwum w Brnie oraz Powiatowe Archiwum Państwowe w Zlinie, które użyczyły na nią wielu swoich materiałów. Wystawa obrazuje rozwój i przemiany przemysłowej dzielnicy w Zlinie, począwszy od lat 20-tych XX wieku do dziś. Pokazano na niej liczne, nigdy dotąd nie publikowane zdjęcia, ukazujące nie tylko obiekty fabryczne, ale i ludzi, którzy w nich pracowali. Podczas wernisażu publiczność będzie miała jedyną okazję, aby obejrzeć niedawno odrestaurowane dokumenty dotyczące rejestracji słynnej firmy „Bat’a”, którą właśnie w Zlinie utworzyli Antoni i Tomaš Batá w 1894 r. Dziś koncern „Bat’a” produkuje w 26 państwach przeszło 14 miliardów par butów, które sprzedaje m.in. poprzez sieć własnych sklepów znajdujących się w ponad 50 państwach.
Budowa i rozwój fabryki obuwniczej Tomaša Bati przyczyniło się do niebywałego rozwoju miasta Zlin, którego ludność w okresie między wojennym (1918-1938) zwiększyła się dziesięciokrotnie – z 3.600 do ponad 38.000 mieszkańców. Bata poczynił też ogromne inwestycje komunalne, zapraszając do współpracy licznych światowej sławy architektów, m.in. Le Courbusiera, którzy realizowali tu koncepcję idealnego miasta przyfabrycznego. Powstała ogromna dzielnica domów w stylu modernizmu (funkcjonalizmu) wzniesionych z charakterystycznej czerwonej cegły. W okresie międzywojennym wybudowano tu zarówno domy jedno- i wielorodzinne, jak i wieżowce – biurowce, z których najwyższy „drapacz chmur Jednadvacítka” (z lat 1937-1938) – mieszczący siedzibę kierownictwo firmy „Bat’a”, wznosi się na 77,5 m.
Wystawa czynna będzie do dnia 30 listopada 2011 r., w sali Społecznego Domu „Alternativa” – Instytut Kulturalny w Zlinie, przy ul. Osvoboditelu 3778.
Folder wystawy.

Oprac. Ivo Łaborewicz
AP O/Jelenia Góra
Folder wystawy.