Autor: Baniaque

Po 20 latach od upadku komunizmu w Europie, wszyscy już przyzwyczailiśmy się do fundamentalnej zasady demokracji jaką jest wolność słowa. Wydaje się, że to już cała epoka minęła od czasów, gdy nad wszystkimi publikacjami czuwało wnikliwe oko cenzora. Teraz My możemy wnikliwie przyjrzeć się cenzurze.
W związku trwającymi w Niemczech obchodami 20 rocznicy upadku muru berlińskiego i zjednoczenia Niemiec, Bundesarchiv (BA) wiele miejsca poświęca tej nieodległej epoce. I zapewne, aby docenić dobro wolności, należy z całą świadomością przypatrywać się przeszłości i ją analizować. BA konsekwentnie od kilku lat umożliwia użytkownikom dostęp do wielu zespołów archiwalnych wytworzonych przez aparat państwowy NRD oraz powstałych w związku z jego upadkiem. Ostatnio opublikowany online inwentarz archiwalny dotyczy działalności Ministerstwa Kultury NRD i Głównego Zarządu Wydawnictw i Księgarstwa (Ministerium für Kultur die Hauptverwaltung Verlage und Buchhandel). To co najbardziej może ucieszyć użytkowników to to, że do inwentarza dołączonych jest ok.300 tys. skanów dokumentów. Wprawdzie w konstytucji NRD nie było zapisu o cenzurze, to jednak funkcjonowała ona w formie zezwoleń na publikacje, które obejmowały całość wydawanych książek.
Prezentacji inwentarza i samych materiałów archiwalnych towarzyszy wystawa otwarta 20 stycznia w siedzibie BA. Pokazuje ona dokumenty związane z funkcjonowaniem cenzury, między innymi w stosunku do takich pisarzy jak Bertold Brecht, czy Stefan Heym, którego książka „5 Tage im Juni” czekała na wydanie 30 lat do 1989 roku.
Udostępniona część inwentarza i akt dotyczy działalności cenzury w zakresie beletrystyki, w okresie 1947-1991 i obejmuje ponad 1/3 całości zespołu, czyli1100 tomów akt.
Ponadto, w ostatnim czasie BA udostępniło online inwentarze, a w przypadku dwóch pierwszych zespołów także skany dokumentów, następujących zespołów:
– Centralny Okrągły Stół (Zentraler Runder Tisch 1989-1990 )
– Komitet d/s Rozwiązania Urzędu Bezpieczeństwa Narodowego NRD (Komitee zur Auflösung des Amtes für Nationale Sicherheit 1989-1990)
– Wydział Przemysłu Lekkiego i Spożywczego przy KC Socjalistycznej Partii Jedności (Abteilung Leicht-, Lebensmittel- und bezirksgeleitete Industrie des Zentralkomitees der SED 1953 bis 1989).

Na podstawie: Bundesarchiv, 1, 2, 3.

Jolanta Leśniewska
AP Kutno

Każdy archiwista może tylko pomarzyć o takim odkryciu, jakiego dokonała szefowa archiwum diecezjalnego biskupstwa Dresden-Meißen dr Birgit Mitzscherlich. A wszystko wydarzyło się w pobliskim Budziszynie i, jak zwykle w takich przypadkach pomógł przypadek. Pergaminowy dokument papieża Innocentego XI z 1676 roku, odnaleziono w trakcie robienia porządków po przebudowie archiwum budziszyńskiej kolegiaty, gdzie przez dziesiątki lat leżał niezauważony w okiennej niszy. Dokument liczy sobie 334 lata, ma słuszne wymiary bo 880 x 610 mm i jest w bardzo dobrym stanie. Powikłane musiały być jego losy, bo adresatem papieskiego dokumentu wcale nie był biskup Budziszyna ale biskup Besançon – Antoine Pierre de Gramot. Sprawa dotyczyła wprowadzenia na stanowisko biskupa pomocniczego Philibertusa Boudret oraz procedury sprawdzającej jego umiejętności. O tym, w jaki sposób pergamin znalazł się tak daleko od miejsca swojego przeznaczenia, można tylko spekulować. Najprawdopodobniejsza wydaje się wersja o jego przywiezieniu w czasie wojny z Francji przez żołnierzy niemieckich. Zachował się siedmiostronicowy odpis pergaminu z 1943 roku wykonany przez archiwistę kolegiaty Otto Ruderta, co świadczy o jego ponad 60 –letnim przechowywaniu w tym miejscu. Jak to się stało, że po wojnie dokument przepadł z pola widzenia, nikt nie potrafi odpowiedzieć. Być może powód jest prozaiczny, a może jest w tym jeszcze jakaś tajemnica. W notatce pozostawionej w 1943 roku Otto Rudert wskazuje, że dokument po zakończeniu wojny powinien trafić do pierwotnego miejsca przeznaczenia. Tak też się stanie, ponieważ biskup Joachim Reinelt podjął decyzje o przekazaniu pergaminu na ręce biskupa Besançon André Lacrampe. Tymczasem dokument został wystawiony dla publiczności, która przez najbliższe 4 tygodnie będzie mogła podziwiać kunszt pisma, piękno ornamentyki oraz ołowianą, papieską pieczęć.
Dr Birgit Mitzscherlich nie ukrywa, że trudno jej się będzie rozstać ze swoim największym odkryciem. W tej sytuacji wypada życzyć archiwistom, nie tylko niemieckim, jak najwięcej takich niespodzianek.

Na podstawie: AUGIAS Das Nachrichtenportal des Archivwesens i MDR Sachsen

Jolanta Leśniewska
AP Kutno