Dnia 29 grudnia 2020 r. o godz. 11:19:54 w Chorwacji doszło do silnego trzęsienia ziemi, z epicentrum w odległości około 3 km na południowy-zachód od miejscowości Petrinja i 47 km na południowy-wschód od Zagrzebia. Siłę wstrząsów, których źródło położone było na głębokości około 10 km, określono na 6,2 w skali Richtera. Drgania były odczuwalne we Włoszech, Grecji, Austrii, a nawet w Niemczech i Słowacji. Według mediów w wyniku kataklizmu życie straciło 7 osób, a wiele zostało rannych. Najbardziej ucierpiała miejscowość Petrinja, zniszczona w znacznym stopniu. W cieniu ludzkiej tragedii niejako schowały się straty, jakie poniosły archiwa i archiwalia.
Jak można przeczytać na stronach Chorwackiego Towarzystwa Archiwalnego (Hrvatsko arhivističko društvo) poważnym uszkodzeniom uległy następujące obiekty: Archiwum Państwowego w Sisaku (Državni arhiv u Sisku) i podlegające mu Centrum Gromadzenia Zbiorów
Archiwalnych w Petrinji (Arhivski sabirni centar u Petrinji), Archiwum Państwowe w Zagrzebiu, Centrum Gromadzenia Zbiorów Archiwalnych w Krapinie, będące częścią Archiwum Państwowego w Varaždinie, (Državni arhiv u Varaždinu), jak również poważnie ucierpiała statyka części budynku Archiwum Państwowego w Viroviticy i obiekt nie jest już bezpieczny dla ludzi i zbiorów. Niewielkie szkody wystąpiły także w budynkach archiwów państwowych w Medzimurju i w Štrigovej oraz w budynku Archiwum Państwowego w Splicie.
Jednak największe szkody poniosły budynki archiwów wymienionych na początku, a więc w Sisaku oraz w Petrinja. Ściany, stropy i sklepienia wszystkich wspomnianych budynków zostały w większości zniszczone, kominy zawaliły się, a szkody widoczne są również w magazynach, w których uszkodzeniu uległo wyposażenie (regały, przyrządy pomiarowe, i inne instrumenty), a część zbiorów pospadała z regałów i półek, również ulegając uszkodzeniom.
Ponieważ większość ze zniszczonych obiektów to budynki o wyjątkowej wartości historycznej i kulturowej, powstałe szkody są jeszcze bardziej dotkliwe. Po pierwszym trzęsieniu ziemi nastąpiła seria kolejnych wstrząsów o nieco mniejszej sile, które dodatkowo utrudniły akcję ratowniczą. Wydano zakaz wchodzenia do budynku Archiwum w Petrinja. Tamtejsi archiwiści pozostawali jednak w stałym kontakcie z odpowiednimi służbami budowlanymi. Wreszcie 8 stycznia 2021 r. zezwolono im na podjęcie akcji ewakuacyjnej.
W porozumieniu z Chorwacką Komendą Główną Ochrony Ludności i przy pomocy członków chorwackiego pogotowia górskiego oraz armii, pracownicy Archiwum Państwowego w Sisaku rozpoczęli ewakuację archiwów z budynku w Petrinja, który według oceny inżynierów budowlanych nie jest bezpieczny dla personelu ani dla znajdujących się w nim archiwaliów. Ewakuowane są 223 zespoły i zbiory, łącznie 450 metrów bieżących dokumentacji powstałej na terenie Petrinji od połowy XVIII do końca XX wieku. Znajdują się wśród nich akta wojskowe, administracyjne, wymiaru sprawiedliwości i innych służb publicznych, a także licznych przedsiębiorstw gospodarczych, instytucji edukacyjnych, kulturalnych, jak również spuścizn osób, które pozostawiły niezatarty ślad w dziejach regionu i bogate dziedzictwo pisemne. Akta te zawierają też oryginalne materiały dotyczące architektury historycznego centrum Petrinja, które będą niezastąpionym źródłem informacji przy pracach niezbędnych do odbudowy zniszczonego przez trzęsienia ziemi miasta. Te bezcenne materiał archiwalne, stanowiące część dziedzictwa kulturowego Republiki Chorwacji, zostaną umieszczony w siedzibie Archiwum Państwowego w Sisaku, gdzie będą przechowywany do czasu odremontowania budynku w Petrinja. Według pierwszych oględzin nie uległy one na szczęście większym uszkodzeniom.
Należy też pamiętać o zniszczeniach, jakie dotknęły budynki, w których przechowywano dokumenty i materiały archiwalne będące nadal w posiadaniu ich twórców lub innych właścicieli. Ocena strat w tym zakresie zostanie dopiero przeprowadzona.
Solidaryzując się z kolegami z archiwów chorwackich, życzymy wszystkim osobom dotkniętym katastrofą, jak najszybszego powrotu do normalności i naprawienia wszystkich szkód.
Więcej:
had: Arhivi u potresu 29. prosinca 2020.
Hrvatski Državni Arhiv: Arhivi u potresu 29. prosinca 2020./Archives in December earthquake
Fotografije: Ministarstvo kulture i medija
Państowy Instytut Geologiczny: Silne trzęsienie ziemi w Chorwacji
oprac. Ivo Łaborewicz
AP Wrocław Oddział Jelenia Góra
Chorwacja. Archiwalne straty po trzęsieniu ziemi
Dnia 29 grudnia 2020 r. o godz. 11:19:54 w Chorwacji doszło do silnego trzęsienia ziemi, z epicentrum w odległości około 3 km na południowy-zachód od miejscowości Petrinja i 47 km na południowy-wschód od Zagrzebia. Siłę wstrząsów, których źródło położone było na głębokości około 10 km, określono na 6,2 w skali Richtera. Drgania były odczuwalne we Włoszech, Grecji, Austrii, a nawet w Niemczech i Słowacji. Według mediów w wyniku kataklizmu życie straciło 7 osób, a wiele zostało rannych. Najbardziej ucierpiała miejscowość Petrinja, zniszczona w znacznym stopniu. W cieniu ludzkiej tragedii niejako schowały się straty, jakie poniosły archiwa i archiwalia.
Jak można przeczytać na stronach Chorwackiego Towarzystwa Archiwalnego (Hrvatsko arhivističko društvo) poważnym uszkodzeniom uległy następujące obiekty: Archiwum Państwowego w Sisaku (Državni arhiv u Sisku) i podlegające mu Centrum Gromadzenia Zbiorów Archiwalnych w Petrinji (Arhivski sabirni centar u Petrinji), Archiwum Państwowe w Zagrzebiu, Centrum Gromadzenia Zbiorów Archiwalnych w Krapinie, będące częścią Archiwum Państwowego w Varaždinie, (Državni arhiv u Varaždinu), jak również poważnie ucierpiała statyka części budynku Archiwum Państwowego w Viroviticy i obiekt nie jest już bezpieczny dla ludzi i zbiorów. Niewielkie szkody wystąpiły także w budynkach archiwów państwowych w Medzimurju i w Štrigovej oraz w budynku Archiwum Państwowego w Splicie.
Jednak największe szkody poniosły budynki archiwów wymienionych na początku, a więc w Sisaku oraz w Petrinja. Ściany, stropy i sklepienia wszystkich wspomnianych budynków zostały w większości zniszczone, kominy zawaliły się, a szkody widoczne są również w magazynach, w których uszkodzeniu uległo wyposażenie (regały, przyrządy pomiarowe, i inne instrumenty), a część zbiorów pospadała z regałów i półek, również ulegając uszkodzeniom.
Ponieważ większość ze zniszczonych obiektów to budynki o wyjątkowej wartości historycznej i kulturowej, powstałe szkody są jeszcze bardziej dotkliwe. Po pierwszym trzęsieniu ziemi nastąpiła seria kolejnych wstrząsów o nieco mniejszej sile, które dodatkowo utrudniły akcję ratowniczą. Wydano zakaz wchodzenia do budynku Archiwum w Petrinja. Tamtejsi archiwiści pozostawali jednak w stałym kontakcie z odpowiednimi służbami budowlanymi. Wreszcie 8 stycznia 2021 r. zezwolono im na podjęcie akcji ewakuacyjnej.
W porozumieniu z Chorwacką Komendą Główną Ochrony Ludności i przy pomocy członków chorwackiego pogotowia górskiego oraz armii, pracownicy Archiwum Państwowego w Sisaku rozpoczęli ewakuację archiwów z budynku w Petrinja, który według oceny inżynierów budowlanych nie jest bezpieczny dla personelu ani dla znajdujących się w nim archiwaliów. Ewakuowane są 223 zespoły i zbiory, łącznie 450 metrów bieżących dokumentacji powstałej na terenie Petrinji od połowy XVIII do końca XX wieku. Znajdują się wśród nich akta wojskowe, administracyjne, wymiaru sprawiedliwości i innych służb publicznych, a także licznych przedsiębiorstw gospodarczych, instytucji edukacyjnych, kulturalnych, jak również spuścizn osób, które pozostawiły niezatarty ślad w dziejach regionu i bogate dziedzictwo pisemne. Akta te zawierają też oryginalne materiały dotyczące architektury historycznego centrum Petrinja, które będą niezastąpionym źródłem informacji przy pracach niezbędnych do odbudowy zniszczonego przez trzęsienia ziemi miasta. Te bezcenne materiał archiwalne, stanowiące część dziedzictwa kulturowego Republiki Chorwacji, zostaną umieszczony w siedzibie Archiwum Państwowego w Sisaku, gdzie będą przechowywany do czasu odremontowania budynku w Petrinja. Według pierwszych oględzin nie uległy one na szczęście większym uszkodzeniom.
Należy też pamiętać o zniszczeniach, jakie dotknęły budynki, w których przechowywano dokumenty i materiały archiwalne będące nadal w posiadaniu ich twórców lub innych właścicieli. Ocena strat w tym zakresie zostanie dopiero przeprowadzona.
Solidaryzując się z kolegami z archiwów chorwackich, życzymy wszystkim osobom dotkniętym katastrofą, jak najszybszego powrotu do normalności i naprawienia wszystkich szkód.
oprac. Ivo Łaborewicz
AP Wrocław Oddział Jelenia Góra