Od tego wydarzenia minął co prawda już miesiąc, ale warto przypomnieć, iż 20 października 2019 r. archiwa Słowenii obchodziły swoje święto – Dzień Archiwów Słowenii.
W 1954 r. słoweńscy archiwiści, którzy od lat 40. XX w. czynili niemałe wysiłki dla zabezpieczeniem i sprawowali opiekę nad materiałami archiwalnymi, doprowadzili do założenia Stowarzyszenia Archiwów Słowenii. Członkowie założyciele byli świadomi, że dla realizacji programu swej organizacji, stawiającego sobie za cel rozwój słoweńskich archiwów, ich własne wysiłki nie będą wystarczające, i że będą musieli szukać pomocy innych. M.in. z tego powodu zdecydowano się w 1976 r. ustanowić Dzień Archiwów Słowenii. Dla jego obchodzenia wybrano 20 października. Nie była to data przypadkowa.
Dnia 20 października 1943 r. dyrektor Departamentu Edukacji Narodowej na wyzwolonym terytorium słoweńskim wysłał pismo do Powiatowego Referatu Kultury w miejscowości Veliki Lašča, w którym pisał m.in.: „Dowiedzieliśmy od wiarygodnych osób, że wiele materiałów archiwalnych z archiwów Turjak niszczeje na zamku w Turjak. Materiał te z pewnością zawierają wiele cennych informacji na temat przeszłości zarówno miejsca, jak i rodzin Turjačanów, jak również bardzo dużo na temat społecznej przeszłości naszych chłopów i naszej wsi. (…) Należy znaleźć osobę, która (…) zbierze dokumenty (…) i schowa je w bezpiecznym miejscu (…) Chodzi o każdy kawałek papieru, każdą książkę i każdą notatkę. (…) Ponieważ dotyczy to cennym materiałem narodowych, dołożyć należy wszelkich starań, aby rozwiązać problem tak szybko, jak to tylko możliwe”. Było to pierwsze pismo rodzących się władz, w którym odniosły się one do zachowania archiwalnego dziedzictwa narodowego.
W okolicznościowym wystąpieniu z okazji Dnia Archiwów Słowenii, prezes Stowarzyszenia Archiwów Słowenii Hana Habjan, napisała m.in.: „Dziś słoweńskie archiwa świętują swój dzień – jedno archiwum narodowe, sześć regionalnych i trzy kościelne oraz dwa archiwa specjalne. Prawie wszyscy napotykają te same problemy – nieodpowiednie miejsca do przechowywania akt i pracy, brak personelu, brak funduszy na zakup urządzeń teleinformatycznych. Chciałbym jednak podkreślić, że pomimo obecnego stanu rzeczy, należy podejmować małe, ale solidne kroki, które należy jasno określać. Wytrwałość, poświęcenie, a czasem śmiałe działania są niezbędne, ale przede wszystkim potrzebna jest wizja. Życzę wszystkim wizji i siły do przeprowadzenia zmian”.
I nam – polskim archiwistom – wypada dołączyć się do tych życzeń.
Więcej:
20. oktober – dan slovenskih arhivov
Oprac. Edyta Łaborewicz
APWrocław O/Legnica