W dniu 7 lutego 1919 r. Józef Piłsudski, Naczelnik Państwa, podpisał dekret o organizacji archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami, a 100. rocznica tego wydarzenia stanowiła asumpt do organizacji przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych Jubileuszu 100-lecia Archiwów Państwowych. Obchody otrzymały Patronat Narodowy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości oraz Patronat Honorowy Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. dr. hab. Piotra Glińskiego.
Ich początek miał miejsce 7 lutego 2019 r. W tym dniu kilkudziesięciu pracowników archiwów państwowych odznaczonych zostało, przyznanymi przez Prezydenta RP za zasługi w działalności na rzecz ochrony i konserwacji zasobów archiwalnych: Krzyżami Kawalerskimi Orderu Odrodzenia Polski, Złotymi, Srebrnymi i Brązowymi Krzyżami Zasługi oraz Medalami za Długoletnią Służbę.
Tego samego dnia na Zamku Królewskim w Warszawie miała miejsce Gala Archiwisty, rozpoczynająca całoroczne obchody jubileuszu. Przybyło na nią ok. 370 osób z wielu polskich instytucji. Była tam sposobność obejrzenia z bliska dekretu o organizacji archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami.
Dekret z 1919 r. Fot. Jacek Rajkowski
Program uroczystości obejmował: odśpiewanie hymnu „Mazurka Dąbrowskiego”, zapoznanie z treścią listów gratulacyjnych wystosowanych do społeczności archiwalnej przez: Prezydenta RP Andrzeja Dudę, marszałków Sejmu – Marka Kuchcińskiego i Senatu – Stanisława Karczewskiego oraz Premiera Rządu Mateusza Morawieckiego. Głos zabrali także wiceminister kultury Jarosław Sellin oraz naczelny dyrektor archiwów państwowych dr Paweł Pietrzyk, który podkreślił znaczenie archiwów jako skarbnic pamięci zbiorowej i przedstawił główne cele i plany zarządzania archiwami oraz historycznym spadkiem dokumentacyjnym. Zaprezentowano także pamiątkowy znaczek pocztowy i kopertę, wyemitowane przez Pocztę Polską, pamiątkową srebrną monetę o nominale 10 zł, wybitą przez Narodowy Bank Polski, oraz album „Archiwa w Niepodległej. Stulecie archiwów państwowych 1919-2019”. Zapowiedziano też nową wersję portalu szukajwarchiwach.pl, którego premiera ma odbyć się 9 czerwca z okazji Międzynarodowego Dnia Archiwów. Galę uświetnił koncert Polskiej Orkiestry Sinfonia Iuventus im. Jerzego Semkowa.
W dniu 8 lutego 2019 r. w Archiwum Głównym Akt Dawnych otwarta została wystawa o intrygującym tytule „Zanim powstały archiwa państwowe”, której zwiedzanie możliwe jest do 15 lutego br. Zaprezentowano na niej wybrane cenne dokumenty, które powstały przed 1919 rokiem i przechowywane są w zasobie AGAD. Wśród nich są zarówno księgi z dokumentami sejmowymi z XVI wieku, pergaminowe dokumenty traktatów pokojowych, pierwsza polska Konstytucja 3 Maja, jak i mapy z okresu przedrozbiorowego oraz pieczęcie i tłoki pieczętne. Pokazane też zostały przykładowe „pomoce archiwalne” z epoki nowożytnej – katalogi i inwentarze.
Spis ksiąg Metryki Koronnej autorstwa Jana Wincentego Bandtkie Stężyńskiego i Feliksa Bentkowskiego, fot. Anna Laszuk
Anna Laszuk
(NDAP)