W ramach czwartej części cyklu „Godne uwagi” (Les Remarquables) Archiwa Narodowe Francji przygotowały wystawę pt.: 1429 – Joanna d’Arc – pierwszy portret (1429 – Jeanne d’Arc, le premier portrait). Bohaterka narodowa Francji, która w krótkim czasie odwróciła przebieg wojny stuletniej na korzyść Francji w 1429 r., nie posiada, poza jednym, jej współczesnego wizerunku. Znane przedstawienia Joanny d’Arc powstały znacznie później, w czach na tyle odległych od życia bohaterki, że ich autorzy nie mieli szans jej widzieć. Wizerunki powstawały gdy legenda była już mocno ugruntowana wypaczając rzeczywisty kontekst zdarzeń, nadając bohaterce cech nadludzkich (np.: Joanna d’Arc przyjmowana przez Karola VII z 1490 r. gobelin przechowywany w Musées d’Orléans). Inne powstały jeszcze później, a spora ich część utrwalająca stereotyp wyobrażenia o bohaterskiej kobiecie jest wytworem XIX wiecznego romantyzmu, który w swej plastycznej formie nawiązywał do sztuki późnego średniowiecza. Od unieważnienia jej procesu z 1431 r. legenda o Joannie d’Arc nieustanni rosła, aż w 16 maja 1920 r. papież Benedykt XV wyniósł Joannę do chwały świętych. Stała się patronką Francji.
Istnieje jedyny współczesny Joannie d’Arc wizerunek. Pochodzi z 10 maja 1429 r. (Joannę zamęczono 30 maja 1431 r. w Rouen). Jest to portret zamieszczony, pod wspomnianą datą, na marginesie Rejestru Rady Parlamentu Paryża autorstwa Clement de Fauquembergue urzędnika cywilnego do którego obowiązków należało wpisywanie orzeczeń parlamentarnych i królewskich rozporządzeń do oficjalnego rejestru. Konturowy wizerunek przedstawia uzbrojoną kobietę z rozwianymi włosami dzierżącą w jednej ręce proporzec, w drugiej miecz, atrybuty mężczyzny wojownika. Portret jest wyobrażeniem albowiem jego autor nie widział nigdy samej Joanny d’Arc. Uczeni uznają niejednoznaczność wszystkich atrybutów obrazu, ale zgodni są co do tego, że przedstawia młodą wieśniaczkę, uzbrojoną jak mężczyzna i prowadzącą do ataku zapewne króla. Wizerunek przechowywany jest w Archives nationales (X/1a/1481 [AE/II/447], fol. 12r).
Wystawa poświęcona wizerunkom Joanny d’Arc czynna jest w dniach 5 marca-19 maja 2025 w l’Hôtel de Soubise (Musée des Archives Nationales – Hôtel de Soubise, 60 rue des Francs Bourgeois – 75003 Paris).
Informacje o cyklu wydarzeń „Godne uwagi” (Les Remarquables) publikowaliśmy w ArchNecie przy okazji wystawy: „1887. Wieża Eiffla. Umowa na budowę„.
Źródło:
4e volet du cycle Les Remarquables: 1429 – Jeanne d’Arc, le premier portrait
Oprac. Adam Baniecki
AP Wrocław O.Bolesławiec