Na stronie internetowej Archiwum Państwowego Obwodu Zaporoskiego opublikowano małą wystawę dokumentów z zasobu Archiwum, z okazji Dnia Pamięci Ofiar Ludobójstwa Narodu Tatarów Krymskich, który obchodzony jest corocznie 18 maja.
W Związku Sowieckim Tatarów krymskich oskarżono o współpracę z Niemcami i masową dezercję.18 maja 1944 r. rozpoczęła się ich masowa wywózka – ludzie zabierali ze sobą tylko dokumenty i to, co najpotrzebniejsze, zostawiając cały pozostały majątek. W dniach 18-20 maja 1944 r. do Azji Centralnej przymusowo wywieziono ponad 183 tysiące osób narodowości tatarskiej,kolejne 5 tysięcy– do Podmoskiewskiego Zagłębia Węglowego; 6 tysięcy zesłano do łagrów.W czerwcu 1944 r. wysiedlono pozostałych 3141 Tatarów krymskich, którym udało się uciec w maju.Żołnierze narodowości tatarskiej po zakończeniu II wojny zostali wysłani do obozów pracy na Syberii i Uralu.Rodzinom udało się ponownie połączyć dopiero po 1953 roku.
W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych sytuacja nie uległa istotnej zmianie, choć przyjęto kilka aktów prawnych w tej sprawie, jak np. dekret Prezydium Rady Najwyższej ZSRR z dnia 28 kwietnia 1956 r. „W sprawie zniesienia ograniczeń w zakresie specjalnego osiedlania się Tatarów krymskich, Bałkarów, Turków, Kurdów i członków ich rodzin wysiedlonych podczas Wielkiej Wojny Ojczyźnianej”. Tatarzy zostali jednak pozbawieni prawa do odszkodowania za utracone mienie i zakazano im powrotu do ojczyzny. Jednocześnie uznano za niewskazane osiedlanie się ich w obwodach zaporoskim, chersońskim i odeskim, proponując w zamian terytoria uzbeckiej i innych republik związkowych. Powrót stał się możliwy dopiero po wydaniu Dekretu Rady Ministrów ZSRR z 11 lipca 1990 r. „W sprawie priorytetowych środków rozwiązania kwestii związanych z powrotem Tatarów krymskich na region krymski”.
Źródło:
До 80-річчя депортації з Криму кримських татар
oprac. Edyta Łaborewicz
AP Wrocław O/Legnica