91 lat temu, 30 stycznia 1933 roku, kanclerzem został mianowany lider największej partii w Reichstagu Adolf Hitler. Republika Weimarska zakończyła się gwałtownie wraz przejęciem władzy przez narodowych socjalistów. Demokracja ustąpiła miejsca nieludzkiej dyktaturze. „Z całą powagą przewiduję, że ten przeklęty człowiek zepchnie naszą Rzeszę w otchłań i przywiedzie naród do nieprawdopodobnej nędzy. Przyszłe pokolenia będą pana przeklinać w grobie za to, co pan uczynił” – stwierdził były sojusznik Hitlera gen. Erich Ludendorff w liście do prezydenta Niemiec Paula von Hindenburga, po mianowaniu Hitlera na urząd kanclerza. W lipcu 1933 r. NSDAP stała się jedyną legalną partią w Rzeszy. Po śmierci prezydenta Hindenburga w sierpniu 1934 r. Hitler połączył stanowiska kanclerza i prezydenta Rzeszy w funkcje „wodza i kanclerza Rzeszy” – Fuehrera.
Rok temu, z okazji 90 rocznicy tych wydarzeń, odbyło się międzyregionalne sympozjum poświęcone „Przejęciu władzy w regionie Frankfurt/Ren-Men w 1933 r.”. Zainicjowano wówczas projekt „Duch wolności – Wolność ducha” pod patronatem Archiwum Miasta i Opactwa Aschaffenburg, Państwowego Centrum Edukacji Politycznej Hesji, Niemieckiej Grupy Badawczej Ruchu Oporu 1933–1945 i Centrum Edukacji Dorosłych w Aschaffenburgu. W związku z dużym zainteresowaniem społecznym tą tematyką, ukazało się właśnie wydawnictwo „Die ‚Machtergreifung1933 in Rhein-Main. Forschungen, Werkstattberichteund Impulse“zawierające materiały z sympozjum.
Publikacja jest próbą odpowiedzi na podstawowe pytania dotyczące wydarzeń politycznych, które miały miejsce 91 lat temu w regionie: W jakich okolicznościach na poziomie lokalnym i regionalnym dokonała się transformacja od demokracji do dyktatury? Jak zachowała się administracja, prasa i instytucje edukacyjne? Kim byli główni aktorzy? Jakie było możliwości oporu? Artykuły autorów zaangażowanych w regionalne badania historyczne, kulturę pamięci i przekazywanie historii, opowiadają na przykład o „dniach chaosu” w Großostheim, gwałtownych starcia w „czerwonym” Offenbach oraz centralizacji w Pruskiej Szkole Ogrodnictwa i Winiarstwa w Geisenheim.Szczególną uwagę poświęcono analizie przejęcia władzy w przestrzeni publicznej. Artykuły stanowią wprowadzenie do tematu i oferują sugestie dotyczące pogłębiania i nauczania historii.
W istniejącym od 1988 r. cyklu wydawniczym „AschaffenburgerStudien”, wydanym na zlecenie miasta Aschaffenburg przez Archiwum Miejskie, ukazało się już 20 tomów obszernych opracowań podzielonych na dwa cykle: Artykuły i Materiały źródłowe. Na szczególną uwagę zasługują także albumy fotograficzne „Ludzie w Aschaffenburgu”, które są dostępne w trzech tomach i dokumentują 100 lat historii miasta – od 1865 do 1965 roku.Ofertę uzupełniają inne publikacje, takie jak publikacje specjalne i reprinty zawierające artykuły z zakresu historii miasta oraz „Komunikaty z archiwum miejskiego”. Są one również dostępne bezpłatnie w formie cyfrowej.
Powyższe zagadnienia przedstawiane są w kontekście poczucia wzrostu niepokojących zjawisk definiowanych jako wykluczenie, przemoc, mowa nienawiści, rasizm i antysemityzm, które postrzegane są w społeczeństwie niemieckim.Inicjatorom tego wydarzenia przyświecała idea przeciwdziałania takim zjawiskom poprzez krytyczną analizę doświadczeń historycznych Niemiec.
Źródło:
„Die ‚Machtergreifung‘ 1933 in Rhein-Main“ – Neuer Sammelband zum Jahrestag (pdf)
oprac. Jolanta Leśniewska
AP Płock O. Kutno