Słowo „katastrofa” wypowiadane w związku z archiwami kojarzy się przede wszystkim z zapadnięciem się pod ziemię archiwum miejskiego w Kolonii w marcu 2009 r. lub pożarem biblioteki Anny Amalii w Weimarze we wrześniu 2004 r. Poważne powodzie ostatnich lat, przede wszystkim powódź w Nadrenii Północnej-Westfalii i Nadrenii-Palatynacie (dalej: NRW) w 2021 r., spowodowały również utratę unikalnych dóbr kultury w licznych archiwach miejskich. W Polsce, spektakularne zdarzenia tego typu miały miejsce w trakcie wielkiej powodzi w 1997 r. Równie zadziwiający był pożar archiwum Miejskiego w Krakowie w lutym 2021 r. Tematy bezpieczeństwa dóbr kultury są stałym elementem troski instytucji za nie odpowiedzialnych po obu stronach granicy. W Krakowie,w dniach 26-28 września odbyła się również Międzynarodowe Forum „Bezpieczne zbiory – bezpieczne dziedzictwo”.
W NRW udało się uratować większość materiałów archiwalnych dotkniętych powodzią, ponieważ istniała dobrze rozwinięta infrastruktura awaryjna. Planowanie na wypadek katastrof i nieszczęśliwych okoliczności jest zatem nie tylko kwestią archiwów państwowych i dużych archiwów miejskich, ale także średnich i małych archiwów miejskich – i jest to zadanie ciągłe, ponieważ plany i wiedza muszą być aktualizowane.Aby jak najlepiej zabezpieczyć i odzyskać przechowywane w archiwach skarby o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym, powiat Gießen (Hesja) i większość jego miast i gmin połączyły się w nadzwyczajne stowarzyszenie archiwów miejskich – Notfallverbundes (Związek Interwencji Ratunkowej). Współpraca reguluje wzajemną pomoc z personelem, materiałami i wiedzą w nagłych wypadkach, ale także regularną wymianę i szkolenie partnerów.
Upadek Archiwum Miejskiego w Kolonii w 2009 r. pokazał drastycznie, jak bezcenne dokumenty archiwalne mogą zostać utracone w ciągu kilku sekund – przypomniała archiwistka okręgowa Sabine Raßner podczas podpisywania umowy o utworzeniu Związku Interwencji Ratunkowej. Wzajemna pomoc ponad granicami społeczności jest niezwykle ważna w takich przypadkach. Dokumenty, które są mokre lub uszkodzone w wyniku pożaru, muszą być szybko odzyskiwane i wymagają „pierwszej pomocy”. W tym celu w Archiwum Okręgowym (Kreisarchiv Gießen)dostępne są zestawy awaryjne, które zawierają sprzęt ochronny, materiały i narzędzia do pakowania i pierwszej interwencji ratunkowej.
W ramach funkcjonowania związku jest również wymiana wiedzy i doświadczeń oraz szkolenia na wypadek czarnych scenariuszy: pracownicy archiwów gmin powiatowych praktykowali już pod koniec czerwca na Uniwersytecie Ludowym (Kreisvolkshochschule) w Lichu. Było to możliwe dzięki szkoleniu zorganizowanemu przez Archivberatung Hessen we współpracy z Archiwum Okręgowym. Po części teoretycznej skupiono się również na tym, jak prawidłowo obchodzić się z przemoczonymi dokumentami w praktyce.
„”Współpraca jest wielką korzyścią dla wszystkich zaangażowanych w dystrykcie”, powiedziała starosta powiatu Anita Schneider: Oprócz wzajemnej pomocy w nagłych wypadkach, należy również sporządzić plany obiektowe dla archiwów, które są dostępne dla straży pożarnej za pośrednictwem kontroli katastrof w dystrykcie. „Ponadto wymiana umożliwia również wzbogacenie współpracy, jeśli chodzi o wspólne wystawy lub akcje.”
Źródło:
Landkreis Gißen: Erste Hilfe für historische Schätze aus Archiven
oprac. Jolanta Leśniewska
AP Płock O. Kutno