W południowo-zachodnim zakątku Niemiec, blisko granic z Francją i Szwajcarią, od 25 lat działa placówka o charakterze obywatelskim (społecznym), das Deutsches Tagebucharchiv (DTA). Spotkanie online z jej pracownikami i wolontariuszami umożliwiło organizowane przez Instytut Pileckiego Seminarium Festung Archiv, które odbyło się 28 czerwca 2023 r. W trakcie seminarium można było poznać historię organizacji, jej zbiory oraz różne formy działania.
DTA powstało w 1998 r., wzorowane na włoskim Archivo Diaristico Nazionale. Obecnie zatrudnia ono pracowników na 2,5 etatu, wspomaganych przez ok. 90 wolontariuszy z całego kraju. Gromadzi dokumentację o charakterze autobiograficznym – głównie dzienniki, pamiętniki, wspomnienia, czasem ilustrowane, zapiski i korespondencję, a ostatnio (wyjątkowo) kilka blogów, których treść zapisano w formacie xls i przekazano na CD. Co roku sporządzane są katalogi nowych nabytków. Zbiory są ewidencjonowane, digitalizowane i opracowywane. Wolontariusze odczytują treść przejętych dokumentów i indeksują je. Katalog zbiorów, systematycznie powiększany, dostępny jest online. Poznanie gromadzonej dokumentacji umożliwiają spotkania organizowane w siedzibie DTA, mieszczącej się w dawnym ratuszu w Emmendingen, wystawy we własnym muzeum, a także edycje źródeł i inne publikacje.
Przez ćwierć wieku DTA zgromadziło ponad 26 tysięcy dokumentów, których autorami było ponad 5 tysięcy osób. 786 dokumentów dotyczy Polski lub Polaków – kilka z nich zostało zaprezentowanych podczas seminarium. Oprócz ponad 3 tysięcy zbiorów korespondencji, w większości już uporządkowanych i opisanych, przejęto ponad 220 tysięcy pojedynczych listów, jeszcze nie rozpoznanych. Ich opracowanie przekracza możliwości osób zaangażowanych w prace, więc znacznie ograniczono przejmowanie listów. W trakcie dotychczasowej praktyki wypracowano metody działania, w tym kwalifikowanie oferowanych do przejęcia dokumentów. Wielu oferentom wskazuje się organizacje i instytucje bardziej właściwe i mogące zaopiekować się ich archiwaliami prywatnymi. W Niemczech działają inne inicjatywy o podobnym charakterze, np. Archiwum pamiętnikarstwa i wspomnień w Berlinie-Treptow oraz Archiwum listów miłosnych w Koblencji.
W trakcie seminarium Marlene Kayen zwróciła uwagę, że analogiczne działania podjęto nie tylko we Włoszech i Niemczech, ale też w innych krajach. W 2015 r. powołano The European Diary Archives and Collections Network (EDAC), której członkowie odbywają systematyczne spotkania i dzielą się doświadczeniami. W 2018 r. zmienili nazwę sieci na European Ego-Documents Archives and Collections Network (EDAC). Sieć tworzą obecnie przedstawiciele organizacji z Austrii, Belgii, Francji, Holandii, Niemiec, Portugalii, Rosji, Wielkiej Brytanii, Włoch i Węgier (archiwum prywatne).
Więcej:
Deutsches Tagebucharchiv (DTA)
oprac. Anna Laszuk
NDAP