W ciągu 2022 r. Ameryka Południowa stała się miejscem poważnych rozruchów społecznych związanych. Istotny wpływ na rosnące zainteresowanie coraz większych grup społeczeństw w poszczególnych państwach Ameryki łacińskiej zwrotem na lewo, w kierunku zwiększenia interwencjonizmu państwowego oraz szerszej pomocy dla słabszych grup społecznych, wynikały z pogarszającej się od dwóch dekad sytuacji gospodarczej w całej Ameryce Południowej. Zwrot polityczny na lewo wywoływał ostrą reakcję prawicowych części społeczeństw. W efekcie rośnie napięcie w regionie.
W Chile do 2019 r. rządzi Albert Ángelo Fernández (postperonista), a ponad 40% ludności żyje poniżej granicy ubóstwa. Nie mogąc porozumieć się z Międzynarodowym Funduszem Walutowych skierował polityczny kurs Argentyny ku nieformalnej grupie państw określanej jako BRICS (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny i RPA). Ze względu na siłę gospodarczą główną rolę odgrywają w niej Chiny.
W kilku krajach w wyniku wyborów doszli do władzy lewicowi politycy. Taka sytuacja miała miejsce w Chile, Kolumbii, a najbardziej rozpoznawalna zmiana zaszła w Brazylii gdzie do władzy doszedł Luiz Inácio Lula da Silva, pełniący tę funkcję po raz drugi (wcześniej w latach 2003 – 2010). Ten lewicowy działacz związkowy pokonał związanego z prawicą urzędującego prezydenta Jaira Messiasa Bolsonaro.
W Peru, prezydent Pedro Castillo lewicowy prezydent, narastające niezadowolenie społeczne, wywołany podobnymi czynnikami jak w innych krajach Ameryki Południowej, zdecydował się na zamach stanu i zupełne odejście od demokracji przy pomocy poparcia wojska i policji. 7 grudnia 2022 r. , na kilka godzin przed głosowaniem w Kongresie Peru nad jego impeachmentem, zawiesił prawa obywatelskie, rozwiązał Kongres i powołał rząd stanu wyjątkowego. Niezwykle silna reakcja społeczna spowodowało fiasko prezydenckiego plany, aresztowanie Castilla i jeszcze tego samego dnia złożenie do z urzędu. W stolicy Brazylii 7 stycznia 2023 doszło do szturmu szturm prawicowych zwolenników prezydenta Bolsonaro na najważniejsze państwowe obiekty rządowe. Przez kilka godzin zwolennicy byłego już prezydenta Jaira Bolsonaro niszczyli i plądrowali Kongres Narodowy, Sąd Najwyższy oraz Pałac Prezydencki. Żandarmeria wojskowa zatrzymała następnego dnia rano ponad 1200 radykalnych uczestników zamieszek. Sytuacja przypominała atak zwolenników prezydenta USA Trumpa na Capitol.We wszystkich przypadkach buntom społecznym towarzyszyło niszczenie instytucji wytwarzających istotne materiały archiwalne i je same. Przyjęta wspólna deklaracja MRA i ALA ma na celu zwrócenie uwagi na problem niszczenia informacji i archiwaliów, ochronę wrażliwych danych oraz zachowanie świadectw zdarzeń niezależnie od stron sporu. W związku z powyższym przygotowano trzy punktowy apel aby:
1. Rozpoznawać i doceniać rolę i wpływ na społeczeństwo wszelkiego rodzaju akt i dokumentów.
2. Wdrożyć pilne środki w celu zabezpieczenia i ochrony informacji poufnych w aktach, niezależnie od ich formy i nośnika.
3. Zaapelować do urzędników publicznych aby podejmowali skoordynowanych wysiłki i działania, a do ogółu społeczeństwa aby przyłączyło się do nich celem ochrony archiwów z różnych frontów konfliktów.
Źródło:
ALA: Pronunciamiento del Consejo Internacional de Archivos (ICA) y de la Asociación Latinoamericana de Archivos ante la destrucción y riesgos de los Archivos en medio de las protestas sociales en Latinoamérica
oprac. Adam Baniecki
AP Wrocław O/Bolesławiec