W październiku 2022 Landesarchiv Baden-Württemberg w Stuttgarcie nabyło nieznany dotychczas zbiór ok. 200 planów, dokumentów i rycin rezydencji Carlsruhe (obecnie Pokój w woj. opolskim) na Górnym Śląsku. Zbiór pochodzi ze spuścizny księcia Ferdynanda Eugena von Württemberg (1925-2020).W marcu tego roku dokumenty te pojawiły się na rynku aukcyjnym. a trafiły do archiwum landowego dzięki wsparciu finansowemu Stiftung Kulturgut des Landes Baden-Württemberg i Kulturstiftung der Länder.
Prof. Dr. Gerald Maier, dyrektor Landesarchiv Badenii-Wirtembergii, powiedział podczas prezentacji nabytku 11 października 2022 r. w Głównym Archiwum Państwowym w Stuttgarcie: „Ten zakup to łut szczęścia. Cieszę się, że archiwa państwowe Badenii-Wirtembergii, przy wsparciu Stiftung Kulturgut i Kulturstiftung der Länder, zdołały zabezpieczyć ten wyjątkowy zbiór do badań i opinii publicznej. W ten sposób wiedza o zamku Carlsruhe, który został całkowicie zniszczony w 1945 roku, zostanie zachowana na przyszłość. Nabycie jest również idealnym uzupełnieniem zasobów Głównego Archiwum Państwowego w Stuttgarcie, które posiada dokumenty dotyczące regentów i członków Domu Wirtembergii”.
Petra Olschowski, minister nauki i przewodnicząca Stiftung Kulturgut Baden-Württemberg, przyznała z satysfakcją: „Zabezpieczenie dziedzictwa kulturowego naszego państwa, zachowanie go i udostępnianie jest ważnym zadaniem archiwum państwowego. Dlatego jestem bardzo zadowolona z nabycia dokumentów dotyczących zamku Carlsruhe. Pokazują mniej znane związki Domu Wirtembergii z Polską i otwierają perspektywy dla badań transgranicznych. Nawiązano już pierwsze kontakty z polskimi instytutami badawczymi.”
Z uznaniem o pozyskaniu dokumentów wypowiedział się również Prof. Dr. Markus Hilgert, sekretarz generalny Kulturstiftung der Länder: „Zakup całkowicie nieznanej dotąd kolekcji planów Carlsruhe zapowiada różnorodne wyniki badań nad historią sztuki i kultury, studiami regionalnymi i historią dynastii Wirtembergii. Możemy spodziewać się nowego spojrzenia na nieistniejący już zamek Carlsruhe i śląską linię dynastii Wirtembergii oraz ich ambitny cel budowy idealnego miasta. Archiwum państwowe w Stuttgarcie idealnie spełnia wymogi do prowadzenia badań naukowych tych źródeł, długoterminowego ich przechowywania i udostępniania społeczeństwu poprzez digitalizację”.
Posiadłość Carlsruhe był początkowo domkiem myśliwskim, który książę Carl Christian Erdmann von Württemberg-Oels zbudował na Górnym Śląsku w 1749 roku i nazwał go swoim imieniem. Po pożarze w 1751 roku rezydencja Carlsruhe została przebudowana, a w kolejnych dziesięcioleciach na desce kreślarskiej zaplanowano okolicę. Wybudowano m.in. budynki mieszkalne dla sądu, ogrody i osiedla dla mieszkańców. Książę Karol założył nawet winnicę ł i opiekował się winiarzem sprowadzonym z Wirtembergii. Pod koniec XVIII wieku dominium Württemberg-Oels w Carlsruhe miało powierzchnię prawie 70 kilometrów kwadratowych.
Dzięki planom zaczerpniętym z XVIII i XIX wieku idee miasta wzorcowego mogą być rozumiane wszechstronnie, a w niektórych przypadkach bardzo szczegółowo. Dokumenty, w tym źródła pisane, takie jak kosztorysy i obliczenia, mają wyjątkowe znaczenie dla dziedzictwa kulturowego Badenii-Wirtembergii. Dokumentują one, w jakim stopniu druga linia Domu Wirtembergii próbowała stworzyć wzorcowo funkcjonujące miasto. Jednocześnie plany te pokazują ideały społeczne i polityczne ich twórców, książąt Wirtembergii-Oels.
Pod koniec II wojny światowej zamek został zniszczony przez sowietów, ale jego wyposażenie wcześniej było sprowadzone do Wirtembergii.
Źródło:
Landesarchiv Baden-Württemberg: Landesarchiv erwirbt unbekannte Plansammlung zur württembergischen Residenz im oberschlesischen Carlsruhe
oprac. Jolanta Leśniewska
AP Płock O/Kutno