Instytut Dziejów Najnowszych Akademii Nauk Republiki Czeskiej, Czeskie Archiwum Narodowe oraz Katedra Archiwistyki i Nauk Pomocniczych Historii Wydziału Historycznego Uniwersytetu w Ústí nad Łabą zapraszają do udziału w konferencji pt. „Archiwum, władza, polityka”, która odbędzie się w czwartek 24 i 25 listopada 2022 r.
Historia archiwistyki w Czechach, a wcześniej w Czechosłowacji, koncentrowała się dotąd głównie na dziejach poszczególnych archiwów, biografiach znaczniejszych archiwistów, na rozwoju legislacji i organizacji sieci archiwalnej. W opracowaniach tych rzadko jednak odnoszono się do relacji, jakie zachodziły pomiędzy archiwami a politykami (polityką), czy też archiwami a władzą (rządzącymi). Według czeskich archiwistów jest to temat, któremu znacznie większą uwagę poświęca się w badaniach historiograficzno – archiwalnych w krajach sąsiednich, a więc w Niemczech i w Polsce. Przenikanie się archiwistyki i polityki ma miejsce od początków istnienia obu instytucji, do dziś w różnych, naturalnie zmieniających się formach. Przygotowywana konferencja ma na celu zrobienie przynajmniej pierwszego kroku w kierunku naprawienia tego braku i zwrócenia uwagi opinii publicznej na motywy, które z wielu powodów zostały zepchnięte na drugi plan.
Ogólne ramy wystąpień powinny koncentrować się na rozważaniach na temat tego, w jaki sposób archiwa, jako pewien rodzaj instytucji, odnoszą się do osób sprawujących władzę, co archiwa dla nich znaczą, czemu służą i czego od nich oczekują. W tym kontekście można zdefiniować kilka obszarów tematycznych:
– w średniowieczni archiwa funkcjonowały jako wsparcie dla osobistych lub dynastyczne interesów władzy i ich statusu. W tym kontekście przedmiotem zainteresowania byłoby to, kiedy, jak i w jakim stopniu dochodziło do emancypacji archiwów.
– należy również poruszyć kwestię, jak zmieniał się status archiwów w stosunku od społeczeństwa, od średniowiecznego, poprzez erę nowożytną do liberalnej demokracji parlamentarnej XIX i XX wieku.
– kolejną kwestią jest odpowiedź na pytanie, czy w warunkach demokratycznych archiwa mogą i powinny pełnić rolę strażników pewnych wartości, niezależnie od państwa, polityki i polityków, a nawet w konflikcie z nimi?
– organizatorzy pragną, aby została poruszona aktualna sytuacji, gdy trzeba zadać sobie pytanie, co oznacza lub będzie oznaczać dla archiwów zacieranie się podziału na sferę prywatną i publiczną, które następuje w wyniku powstania mediów społecznościowych i rozwoju technologii informacyjnych?
Ostatecznie w programie konferencji znajdą się:
W czwartek (24.11.2022)
blok I
– Dylematy delegatów archiwalnych po upadku monarchii habsburskiej (Jan Kahuda, AP);
– „Właścicielem archiwum są właściwie ludzie”. Archiwa prywatne jako sprawa publiczna w I Republice Czechosłowackiej (Tomáš Velička, Katedra Archiwistyki i Nauk Pomocniczych Wydziału Historycznego Uniwersytetu w Ústí nad Labem);
– Archiwa i archiwiści po 1948 roku: wyspa apolityczności czy filar dyktatury? (Jan Dobeš, Instytut Historii Współczesnej Akademii Nauk Republiki Czeskiej);
– Archiwa partyjne i archiwizacja. Zarys historii archiwum Komunistycznej Partii Czechosłowacji w latach 1948–1990 (Adam Zítek, Archiwum Narodowe).
blok II.
– Forma, funkcjonowanie i funkcja archiwum rodzinnego Františka Ladislava Riegra (Pavel Máša, Instytut Historyczny Uniwersytetu w Brnie);
– Banki patronami archiwistyki (Lenka Vrchotová, Archiwum Czeskiego Banku Narodowego);
Rząd czechosłowacki na uchodźstwie, jego przedstawiciele i zachowanie dokumentów (David Hubený, Archiwum Narodowe);
Archiwum jako repozytorium argumentów prawnych czy bezużytecznych dokumentów? Rola i znaczenie archiwów kościelnych w ramach tzw. restytucji kościelnej (Martin Barus, diecezja litomierzycka).
blok III.
– Henryk Grünfeld i Brneńskie Archiwum Historii Przemysłu, Handlu i Pracy Technicznej (Marek Krejčí, Ministerstwo Kultury Republiki Czeskiej);
– „W rezultacie zdarza się, że znikają nie tylko wartościowe, ale wciąż żywe materiały aktowe (…)”. W sprawie przygotowania dekretu MSW dotyczącego archiwów korporacyjnych (1956) (Jaroslav Vaňous, Archiwum Sił Bezpieczeństwa);
– Przeszłość jako broń? Instrumentalizacja archiwów MSW na przykładzie akt Urzędu Bezpieczeństwa (StB) i jej monitoring Sudetenland Landsmanschaft (Stefan Lehr, Bundesinstitut für Kultur und Geschichte der Deutschen im östlichen Europa, Oldenburg);
– Scheinfeldowie i tożsamość integracji: o problemach reprezentacji kultury niezależnej na przykładzie czechosłowackiego Centrum Dokumentacji Literatury Niezależnej (Pavel Nevyhoštěný, Instytut Literatury Czeskiej Akademii Języka Czeskiego).
W piątek 25 listopada 2022 r
blok IV.
– Archiwista Karel Tříska jako łącznik między „starym a nowym” archiwum. Ingerencje władzy państwowej w funkcjonowanie archiwum na zamku Jindřichohradec w latach 30.-50. XX wieku (Pavel Holub, Regionalne Archiwum Państwowe w Trzeboni);
– Archiwum Czechosłowackiej Partii Narodowo-Socjalistycznej. Mały przewodnik badacza po losach zbioru (Jiří Kocian, Instytut Historii Współczesnej Akademii Nauk Republiki Czeskiej);
– Archiwum sił bezpieczeństwa, jego status i nawigacja na wzburzonym morzu władzy politycznej (Tomáš Bursík, Archiwum Sił Bezpieczeństwa)
blok V.
– Kto tu jest ekspertem? Rozwój rosyjskiego podejścia do wydarzeń czechosłowackich z 1968 r. (Marie Černá, Instytut Historii Współczesnej Akademii Nauk Republiki Czeskiej);
– Gdy obsługa plików już nie wystarcza: możliwości selekcji archiwów z poczty elektronicznej i komunikacji elektronicznej urzędników państwowych w perspektywie krajowej i zagranicznej (Zbyšek Stodůlka, Archiwum Narodowe);
– Pomagać kontrolując i karząc…? Wykorzystanie narzędzi kontrolnych i sankcjonujących w relacjach archiwum państwowego z władzami publicznymi w jego pieczy przedarchiwalnej oraz ich rola w procesie tworzenia akt: możliwości i ograniczenia (Matěj Trepeš, Archiwum Narodowe).
Więcej:
CfP: Konference: Archivy, moc, politika
Národní archiv: Archivy, moc, politika
Pozvánka na konferenci “Archivy, moc, politika”
oprac: Ivo Łaborewicz
AP Wrocław O/Jelenia Góra