prof. Daria Nałęcz (1951 – 2022)
Zapaliła zielone światło dla ArchNetu. Przed prawie 20 laty bez wahania zgodziła się poprzeć inicjatywę archiwalnego środowiska wrocławskiego utworzenia Naukowego Portalu Archiwalnego. Było to jedno z wielu okien na świat, jakie otworzyła archiwom i archiwistom polskim. Jej wiedza, erudycja, energia, niespokojny twórczy duch były tym, co budowało nową jakość w funkcjonowaniu archiwów państwowych. Jako Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych kierowała nimi na przełomie stuleci, w latach 1996-2006. Wprowadziła je w nowe tysiąclecie, chętnie i umiejętnie korzystając z nowych możliwości politycznych, technologicznych i innych.
Daria Monika Lipińska-Nałęcz była absolwentką Uniwersytetu Warszawskiego, doktorem habilitowanym nauk humanistycznych, pracownikiem naukowym. Najdłużej związana była zawodowo z Instytutem Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, gdzie przygotowywała rozprawy historyczne. Latem 1996 r., po nagłej śmierci prof. Jerzego Skowronka, została powołana na stanowisko Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych. Warsztat badacza zamieniła na gabinet urzędnika, w którym powstawały już nie obrazy przeszłości, ale pomysły i wizje na przyszłość. Sprawnie kierowała nie tylko urzędem, ale i siecią archiwów państwowych. Doceniała znaczenie informatyzacji – w wymiarze sprzętowym i systemowym. Pod jej okiem powstawały kolejne witryny internetowe w domenie archiwa.gov.pl i ap.gov.pl; tworzone były kolejne bazy danych, stopniowo łączone w system informacji archiwalnej online; zaczął działać w postaci wyłącznie elektronicznej rejestr dokumentacji osobowej i płacowej.
Angażowała siebie i archiwa w działania na szeroką skalę, także międzynarodową. Polacy byli aktywnymi członkami Międzynarodowej Rady Archiwów, a ona sama przewodniczyła EURBICA – Europejskiemu Oddziałowi Międzynarodowej Rady Archiwów. Realizowane były projekty naukowe, np. cykl konferencji „Colloquia Jerzy Skowronek Dedicata”, projekt Reconstitution of the Memory of Poland, Program UNESCO Pamięć Świata, Index Polaków represjonowanych za pomoc Żydom w czasie II wojny światowej. Jako naukowiec, dużą uwagę przywiązywała do działalności wydawniczej. Pod jej kierunkiem m. in. kontynuowana była edycja „Katyń. Dokumenty zbrodni”, przygotowano materiały „Polsko-brytyjska współpraca wywiadowcza podczas II wojny światowej”, opracowano zasady przygotowania informatorów o zasobie archiwów. D. Nałęcz pełniła też funkcję redaktora naczelnego czasopisma „Archeion”, zapraszając do grona autorów ekspertów zagranicznych i inicjując przygotowywanie tomów tematycznych (t. 105-109: Edukacja, Restytucja dóbr kultury, Informatyzacja, Konserwacja, Archiwa a prywatność). We wprowadzeniu do t. 105 pisała: „Archeion” się zmienia. Chcemy, żeby stał się bardziej otwarty na problemy współczesnej archiwistyki i archiwistów. Tych problemów jest wiele, zamierzamy o nich nie tylko pisać, dyskutować, ale szukać najlepszych wzorów rozwiązań.” To motto przyświecało jej przez całe dziesięciolecie. Jego realizacja nie była łatwa, ale w wielu obszarach się udała.
Szeregi archiwalne prof. Daria Nałęcz opuściła w 2006 r. Pełniła po tym różne funkcje kierownicze i naukowe w instytucjach szkolnictwa wyższego. Ze środowiskiem archiwistów przez cały czas utrzymywała kontakt. W 2014 r., w trakcie XIX Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Szczecinie, na który przyjechała jako wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego (2012-2015), odwiedziła Archiwum Państwowe w Szczecinie nie ukrywając, że dobrze wspomina 10 archiwalnych lat.
My też wspominamy je wyraźnie. Nie było łatwo, ale było warto. Dziękujemy za otrzymane zadania, szanse i inspiracje. Wiele z nich owocuje do dzisiaj.
Więcej:
NDAP: Zmarła prof. Daria Nałęcz
oprac. Anna Laszuk (NDAP), Adam Baniecki (AP Wrocław O. Bolesławiec)