„Stosownie” do ogólnej sytuacji międzynarodowej, Federalna Agencja Archiwów Rosji pracuje nad przygotowaniem wielotomowego wydania dokumentów pt.: „ZSRR i polskie podziemie wojskowo-polityczne. Kwiecień 1943 – grudzień 1945”. Kolekcja ma zawierać unikatowe – jak wynika z zapowiedzi – dokumenty dotyczące historii stosunków sowiecko-polskich, odzwierciedlające ogólną sytuację wojskową i polityczną na zajmowanych przez Armię Czerwoną terenach Polski, Zachodniej Ukrainy, Zachodniej Białorusi i Litwy.
Dobór zaprezentowanych archiwaliów i wynikający z nich obraz polskiego podziemia niepodległościowego wywołały zdecydowaną reakcję polskich historyków łącznie z oficjalnym oświadczeniem Instytutu Pamięci Narodowej.
Zdecydowana większość dokumentów przeznaczonych do publikacji „dawniej” (nie podano, do jak dawna) traktowana była jako „ściśle tajne” i nie była udostępniana do badań. Dokumenty pochodzą z zasobu Archiwum Państwowego Federacji Rosyjskiej, Rosyjskiego Państwowego Archiwum Historii Społeczno-Politycznej, Archiwum Prezydenta Federacji Rosyjskiej, Centralnego Archiwum Ministerstwa Obrony Rosji, Centralnego Archiwum Federalnej Służby Bezpieczeństwa, Archiwum Polityki Zagranicznej Federacji Rosyjskiej.
Z opublikowanych dokumentów wynika, że polskie zbrojne podziemie, działając na tyłach prącej na hitlerowskie Niemcy Armii Czerwonej, nie tylko napadało i grabiło jej żołnierzy i oficerów, wykonywało wyroki przez rozstrzelanie przed wykonaniem których, torturowało schwytanych jeńców. Mordowanie żołnierzy i przedstawicieli sowieckich władz, liczne sabotaże, niszczenie dróg transportu i środków komunikacji między jednostkami na froncie a dowództwem – było prawdziwą wojną przeciwko Armii Czerwonej i stanowiło „rażące naruszenie prawa wojennego”, a polskie podziemie – w tym Armia Krajowa – winne było zbrodni wojennych, „gwałtów i morderstw na spokojnej polskiej, ukraińskiej i niemieckiej ludności”, a także, co wydaje się najcięższym zarzutem, zdradzieckiemu zwróceniu się przeciwko niedawnemu sojusznikowi, który ponosił główny ciężar walki z hitlerowską III Rzeszą.
Publikacja dostarcza „nowego spojrzenia na stanowisko radzieckiego kierownictwa w odniesieniu do polskiego podziemia”, które to kierownictwo zostało zmuszone, w sytuacji ciągłego zagrożenia bezpieczeństwa tyłów armii ze strony Polaków, do podjęcia wobec nich „rygorystycznych środków”.
Polskim historykom zarzucono natomiast „selektywne podejście” do badania dziejów konfrontacji zbrojnej między polskim podziemiem a Armią Czerwoną obecną już wówczas na polskim terytorium.
Strona polska, w osobie Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr. Łukasza Kamińskiego, w związku z ww. rosyjską publikacją wydała oświadczenie w sprawie „oskarżeń rosyjskiej propagandy pod adresem żołnierzy polskiego podziemia niepodległościowego”, w którym przywołuje m.in. tragiczne wydarzenia lat 1939-1941 i 1944-1945 – sowieckiego najazdu na Polskę (17 września 1939 r.), okupacji połowy terytorium kraju, deportacji ludności cywilnej (ilość ofiar nieznana – od 1 do 2 milionów osób, z czego połowa zmarła w wyniku represji – EŁ), zsyłek do łagrów, masowych aresztowań i egzekucji, a także Zbrodni Katyńskiej (wiosną 1940 r., na rozkaz Stalina, strzałem w tył głowy zamordowano 22 tysiące polskich oficerów, policjantów i innych przedstawicieli elit). W 1944 r., żołnierze Armii Krajowej, usiłując współdziałać z wkraczającą na ziemie polskie Armią Sowiecką, byli rozbrajani, wywożeni do łagrów, a w wielu przypadkach także mordowani; w lipcu 1945 pod Augustowem Sowieci porwali i zamordowali ok. 600 osób, ich groby dotąd pozostają nieodkryte, a dokumenty tej zbrodni nadal są utajnione przez stronę rosyjską.
Pozostaje sprawą otwartą celowość wydawania publikacji, która w sposób tendencyjny dokonuje wyboru materiału źródłowego i osadza go w jednostronnym kontekście historycznym równocześnie przemilczając niewygodne wydawcy obszary historii.
Zarówno wstęp do publikacji, jak i skany dokumentów, dostępne są na stronach internetowych:
1) Wstęp: Документальная публикация «Как польское вооруженное подполье „помогало” Красной Армии разгромить нацистскую Германию. 1944–1945 гг.»
2) Dokumenty: ДОКУМЕНТАЛЬНАЯ ПУБЛИКАЦИЯ
3) Komunikat IPN na temat wstępnej analizy treści dokumentów archiwalnych, opublikowanych przez „Rosarchiw” w dniu 26 lutego 2015 r.
oprac. E. Łaborewicz
AP Legnica