Czeska społeczność archiwalna przeprowadziła w ostatnich dwóch latach kilka dyskusji na temat przyszłego kierunku rozwoju swej branży. Dwie ostatnie z nich odbyły się w Hradcu Králové (w 2022 r.) i w Pardubicach (w 2023 r.). Ich wyniki pozwalają na sformułowanie kolejnych obszarów tematycznych, które winny stać się punktem wyjścia do dalszych prac koncepcyjnych.
Dlatego też przy Departamencie Archiwów i Służb Kancelaryjnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Czeskiej Republiki powołano nieformalną grupę, która przygotowała projekt „Wizji Archiwów Czeskich”. Grupa ta działa pod przewodnictwem Daniela Doležala, a w jej skład wchodzili ponadto: Stanislav Bárta (Uniwersytet im. Masaryka), Daniela Brádlerová (Akademia Nauk Republiki Czeskiej), Tomáš Dvořák (Archiwum Stołecznego Miasta Pragi), David Valůšek (Powiatowe Archiwum Państwowe w Zlinie), Michaela Zemánková (Ziemskie Archiwum Morawskie w Brnie). Sformułowanie głównych tez wizji i ich zakotwiczenie to pierwszy krok w jej ostatecznym opracowaniu. Założono, że archiwa to wyjątkowe instytucje, łączące przeszłość, teraźniejszość z przyszłością ludzkości. Są instytucjami zaufania społecznego, ponieważ przechowują, zarządzają i udostępniają realne i niezakłamane informacje. Łączą w sobie cechy instytucji pamięci i urzędu. Wychodząc z tych ogólnych założeń opracowano cztery podstawowe założenia, po przyjęciu których ma nastąpić analiza stanu obecnego, mająca na celu przygotowanie ostatecznej koncepcji rozwoju czeskiej archiwistyki po roku 2025.
Krokiem do tego celu ma być seminarium, jakie zaplanowano we wtorek, 14 listopada 2023 r., w siedzibie Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu im. Masaryka w Branie (sala C 33), przy ul. Arne Nováka 1. Celem seminarium jest prezentacja projektu tekstu „Wizji czeskich archiwów” i otwarta debata nad nim. Każdej z czterech wypracowanych dotychczas tez poświęcono jeden blok dyskusyjny.
1. Otwarte archiwa jako fundament społeczeństwa demokratycznego
Otwartość archiwów jest jednym z podstawowych filarów społeczeństwa demokratycznego. Archiwa gwarantują wszystkim obywatelom, bez żadnych różnic, prawo dostępu do przechowywanych informacji, pomagając w ten sposób w budowaniu i utrzymaniu demokratycznego społeczeństwa obywatelskiego. Przyczyniają się do ich maksymalnej otwartości poprzez usuwanie różnych barier w dostępie do archiwów i udostępnianiu archiwaliów. Ich celem jest wykorzystanie nowoczesnych i wydajnych sposobów przetwarzania dokumentacji oraz możliwie najprostszego dostępu do nich. Archiwa aktywnie odpowiadają na potrzeby społeczeństwa i jego użytkowników i są w stanie je zaspokoić.
Panelistami w dyskusji na powyższy temat będą: David Valůšek, Mikuláš Čtvrtník, Ondřej Ševeček.
2. Archiwa jako miejsca pamięci zbiorowej i indywidualnej
Pamięć stanowi żywą więź z przeszłością, a jednocześnie pomaga w orientacji i zrozumieniu teraźniejszości. Archiwa tę pamięć nie tylko przechowują, ale także aktywnie ją kształtują, świadomie swojej odpowiedzialności, gromadząc autentyczne dokumenty i informacje o życiu społeczeństwa. Selekcjonują i pozyskują dokumenty posiadające trwałą wartość informacyjną, niezależnie od ich formy.
Panelistami w dyskusji na powyższy temat będą: Tomáš Dok i Vítězslav Sommer.
3. Archiwa jako instytucje aktywnie współpracujące
Archiwa są zaangażowane bezpośrednio w efektywną wymianę danych z innymi instytucjami tak „pamięci”, jak i informacyjnymi i naukowo-badawczymi. Wzbogacają je o unikalny wgląd w naturę informacji i podejmują się projektów o charakterze interdyscyplinarnym. Jednocześnie reagują na tematy ważne społecznie, aktywnie udostępniają zgromadzone przez siebie informacje i prezentują społeczeństwu w sposób najbardziej odpowiedni. Są ważnym partnerem administracji publicznej i potrafią aktywnie współpracować ze swoimi użytkownikami.
Panelistami w dyskusji na powyższy temat będą: Stanislav Bárta, Jiří Dufka, Karel Řeháček.
4. Archiwa jako instytucje nowoczesne i profesjonalne
Archiwa są instytucjami profesjonalnymi, posiadającymi odpowiednie wyposażenie techniczne, technologiczne i kadrowe. Sieci archiwalna swą strukturą reaguje na potrzeby społeczeństwa. Podstawowym filarem ich działalności jest opieka nad archiwaliami, rozszerzona o zadania administracyjne, informacyjne, naukowe, oświatowe i kulturalne. Jednocześnie kluczową pozycję zajmują pracownicy archiwów posiadający określone umiejętności i wiedzę. Są to profesjonaliści różnych specjalizacji, ustawicznym samokształceniem reagujący na dynamiczny rozwój społeczeństwa i dostępu do informacji. W swojej pracy umiejętnie wykorzystują własną wiedzę i umiejętności zawodowe, dostępne im nowoczesne narzędzia i technologie informacyjne.
Panelistami w dyskusji na powyższy temat będą: : Daniela Brádlerová, Milan Vojáček, Radek Pokorný.
Aby zrealizować te założenia, należy podjąć kilka konkretnych działań.
1. Opracować koncepcję rozwoju archiwistyki z jasno określonymi i mierzalnymi celami w oparciu o wnikliwą analizę stanu bieżącego.
2. Zmienić kształcenie przyszłych archiwistów i wspierać rozwój umiejętności tych już pracujących w zawodzie.
3. Reagować adekwatnie na dynamikę rozwoju instytucji i dostosowywać swoje podejście do tych zmian.
4. Znaleźć trwały sposób właściwego i adekwatnego do potrzeb finansowania archiwów.
Źródła:
ČAS: Vize českého archivnictví, představení tezí a diskuze
oprac. Ivo ŁaborewiczAP Wrocław O.Jelenia Góra