Międzynarodowa Nagroda im. Karola Wielkiego za rok 2023 jest przyznawana prezydentowi Ukrainy Wołodymyrowi Zełenskiemu i narodowi ukraińskiemu. Nagroda ustanowiona została w 1950 roku, przyznawana jest w Akwizgranie wybitnym osobistościom i instytucjom za zasługi w promowaniu pokoju i jedności w Europie.Aby uczcić laureatów nagrody Archiwum Miejskie w Akwizgranie (Stadtarchivs Aachen ) wybrało XVIII-wieczną mapę Morza Czarnego jako majowy obiektmiesiąca.Archiwum Miasta Akwizgranu gromadzi materiały archiwalne -dokumenty, akta, mapy, plany, zdjęcia, grafiki, także dane elektroniczne i produkty medialne niezależnego miasta Akwizgranu, o ile dokumenty nie są już potrzebne do bieżącej administracji i zostały uznane za godne archiwizacji.Łącznie zbiory archiwum miejskiego liczą obecnie około 20 000 dokumentów (Urkunde), ponad 100 000 zdjęć, 30 000 map i planów oraz około 11 km akt. Najstarsze dokumenty w archiwum to dyplom cesarza Henryka II dotyczący opactwa w Burstcheid i dyplom cesarza Fryderyka I z 1166 r.Te oryginalne zbiory są uzupełniane przez archiwumo zbiory innego pochodzenia ważne dla historii miasta, np. spuścizny, rodzinne, przemysłowe, stowarzyszeń i organizacji społecznych, prasę i wydawnictwa.
Licząca około 270 lat mapa poglądowa Morza Czarnego i przyległych terytoriów z 1746 r.przedstawia dużą część obszaru dzisiejszej Ukrainy z Półwyspem Krymskim w części centralnej. Mapa daje wgląd w konkretny moment historyczny ukraińskiej państwowości, chociaż wówczas obszar ten należał do Imperium Osmańskiego – z czasem jednak wypieranego przez rosnące w siłę Cesarstwo Rosyjskie, które zajęło Krym w 1783 r. a panowania Katarzyny II.
Na lewej krawędzi mapy – z północy na południe – zaznaczone są regiony przybrzeżne dzisiejszej Mołdawii, Rumunii i Bułgarii, a następnie „Constantinopoli ou Stambuł”, dzisiejszy Stambuł. Miasto i jego okolice są przedstawione na arkuszu mapy w prawym górnym rogu z bardziej szczegółową mapą częściową w mniejszej skali, która pokazuje również Morze Marmara oraz europejską i azjatycką część Stambułu.
Na głównej mapie widać, jakie jest teraz tureckie wybrzeże Morza Czarnego na południu, które dziś łączy od wschodu wybrzeża Gruzji i Rosji, które kończą się Cieśniną Kerczeńską. Obszary lądu, które uważa się za należące do siebie, są pokazane jednym kolorem, części morza są opisane bardziej szczegółowo, wyspy, miasta, rzeki i ważne drogi są narysowane i częściowo oznaczone.
Mapa o nazwie „Nova Mappa Maris Nigri et Freti-Constantino-Politani” to miedzioryt w kolorze. Wydany został w Norymberdze w 1746 r. przez Verlaga Homanna w atlasie zbiorowym „Atlas Planiglobii terrestris: mappa universalis”, zawierającym łącznie 36 map. Mapę wykonał augsburski miedziorytnik, kartograf i wydawca Tobias Conrad Lotter (1717-1777). Lotter był zięciem augsburskiego kartografa Matthäusa Seuttera (1678-1757. W tym czasie wydawcy ci, specjalizujący się w kartografii, tworzyli mapy o różnej tematyce: mapy polityczne, mapy nieba, plany miast, widoki teatrów działań wojennych, widoki i mapy historyczne. Ponadto od 1720 r. Seutter wydawał atlasy. Po jego śmierci Lotter przejął połowę wydawnictwa, a tym samym także istniejące prace Seuttera, na których teraz umieścił swoje nazwisko. Wydawane wówczas atlasy często zawierały już istniejące mapy, które były uzupełniane o nowe widoki, w coraz to nowych konfiguracjach. Każdą mapę należy traktować jako odrębną całość, która daje wgląd we współczesną wiedzę o warunkach geograficznych. Atlas historyczny, z którego pochodzi archiwum miesiąca, jest obecnie przechowywany w bibliotece archiwum.Czy czegoś uczą nas stare mapy? Podobnie jak historia pokazują zmienność losów państw i narodów oraz brak stałości granic i podziałów, czasami powtarzalność dziejów.
Źródło:
aachen.de: Das Archivale des Monats Mai 2023 …
Jolanta Leśniewska
AP Płock O/Kutno