Archiwum Deutsches Museum jest jednym z najważniejszych archiwów specjalizujących się historii nauki i techniki na świecie. Na liczący blisko 5 km akt zasób składają się wyjątkowe dokumenty obejmujące dziewięć wieków historii, w tym średniowieczne manuskrypty, dokumenty i medale nagrody Nobla, najwcześniejsze rysunki pioniera lotnictwa Otto Lilienthala czy laboratoryjna księga Otto Hahna z odkryciem rozszczepienia jądrowego. Oprócz tego w archiwum znajdziemy ok. 1,4 miliona fotografii, tysiące planów, filmy i nagrania audio, obrazy, plakaty. Muzeum powstało w 1908 roku i wkrótce potem powstało także archiwum, które z czasem przejęło funkcję gromadzenia szeroko rozumianych dokumentów przejmowanych wcześniej jako obiekty muzealne. Te zaś, ze względu na swój status muzealny nie mogłyby być szeroko udostępniane do badań naukowych.
Wilhelm Füßl wieloletni szef archiwum Deutsches Museum, opublikował właśnie swoją książkę poświęconą skarbom tego prześwietnego archiwum „Schatzkammer für Technik und Wissenschaft. Das Archiv des Deutschen Museums”
W publikacji autor prezentuje swoje wspomniane i refleksje oraz opowiada ekscytujące historie zapisane w dokumentach np. Kto był pierwszą fotografką w historii świata? Czy naprawdę istnieje film o pierwszych lotach Lilienthala? Co może nam powiedzieć karta członkowska Alberta Einsteina? Czy zrabowane mienie jest ukryte w archiwach domu?
W swojej książce Wilhelm Füßl zajmuje się także zilustrowaniem pracy archiwistów Deutsches Museum. Opisuje m.in.:W jaki sposób gromadzone są zbiory archiwalne? W jaki sposób traktuje się cenne obiekty pod względem konserwatorskim i restauratorskim? Jak działa indeksacja zasobów i nowoczesna cyfryzacja?
Autor zasadniczo jednak skupia się na prezentacji10 największych skarbów z archiwum Deutsches Museum. Oto kilka z nich:
1. Tajne dokumenty dotyczące niemieckiego programu nuklearnego w czasach nazistowskich
Dokumenty te archiwum Deutsches Museum przejęło w 1998 r. Oryginały zostały skonfiskowane w Niemczech w 1944 i 1945 roku przez specjalne komando amerykańskich sił zbrojnych o nazwie „Alsos”.Dokumenty te zawierająm. in. raport z 17 lipca 1940 r. sporządzony przez fizyka Carla Friedricha von Weizsäckera zatytułowany „Jedna możliwość wytwarzania energii z 238U”, który napisał dla Biura Armii Nazistowskiej. Autor raportu napisał w nim m.in., że w reaktorach jądrowych musi powstać nowy pierwiastek rozszczepialny – było to miesiące przed odkryciem plutonu w USA. Weizsäcker zwraca również uwagę, że nowy pierwiastek mógłby być wykorzystany jako materiał rozszczepialny w produkcji broni”. Tajność dokumentów została utrzymana nawet po zakończeniu II wojny światowej. Świadczą o tym stemple „Dane zastrzeżone” , które zostały umieszczone na dokumentach w 1946 roku.
2. Dziennik szpiegowski Georga von Reichenbacha
Ulubioną pozycją Wilhelma Füßla w archiwum jest „Pamiętnik szpiega”, czyli zapiski Georga von Reichenbacha. Był on monachijskim inżynierem, który wyjechał do Anglii jako młody człowiek w 1791 roku i prowadził tam szpiegostwo przemysłowe na zlecenie rządu Bawarii. Był on szczególnie zafascynowany silnikami parowymi Jamesa Watta. Potajemnie uzyskał dostęp do angielskich fabryk – prawdopodobnie za łapówkę w postaci whisky – odwzorował silnik parowy Watta. Dziś jedna z ulic i most w Monachium noszą imię von Reichenbacha.
3. Najstarszy dokument w archiwum
Najstarszym obiektem jest manuskrypt pergaminowy sporządzony przez wybitnego średniowiecznego erudytę, filozofa, teologa i biskupa Albertusa Magnusa (1193-1280). „Physicorum Libri” ze 129 kartami. Manuskrypt pochodzi z drugiej połowy XIII wieku i został zakupiony przez Deutsches Museum w monachijskim antykwariacie w 1910 roku za sumę 500 marek, która dziś wydaje się śmiesznie niska
4. Pływający posłaniec
W zbiorze rękopisów znajduje się także „księga fajerwerków” z 1480 r., w której prezentowane są różne koncepcje rzemiosła wojennego. Zawiera również rysunek „pływającego posłańca”. Arkusz przedstawia mężczyznę przenoszącego wiadomość przez jezioro – trzyma zapieczętowany list nad wodą z wyciągniętą ręką. Posłaniec opasany jest kołem do pływania wokół swojego ciała, które pozwala mu przejść bezpiecznie przez wodę.
5. Zeszyt laboratoryjny Otto Hahna
Niepozorny notatnik z lakierowaną okładką i 94 stronami dokumentuje osiągnięcie naukowe o dalekosiężnych konsekwencjach: odkrycie rozszczepienia jądra atomowego w 1938 roku dokonane przez chemików Otto Hahna i Fritz Straßmann oraz fizyka Lisę Meitner. Opisany przez Hahna eksperyment miał miejsce w nocy z 16 na 17 grudnia 1938 roku. Po zakończeniu wojny Otto Hahn otrzymał za to odkrycie Nagrodę Nobla.
Otto Hahn podarował swoją księgę laboratoryjną Deutsches Museum w 1960 roku.
6. Pierwsza fotografka w historii świata
Podczas prac porządkowych w składnicach muzealnych w 2018 roku odnaleziono zdjęcie, które nie miało ani numeru inwentarzowego, ani nie mogło być przyporządkowane do inwentarza obiektu. Dziś jest częścią kolekcji rarytasów archiwum. Jest to bardzo wczesny dagerotyp. Należy do spuścizny chemika Eilharda Mitscherlicha, który został przekazany Deutsches Museum przez jego syna Aleksandra Mitscherlicha.
„Już sama identyfikacja przedstawianej osoby przypominała poszukiwania detektywistyczne” pisze Füßl. Pomysłowy archiwista zdołał rozszyfrować częściowo zaklejoną odręczną notatkę: „Astronom”. W żmudnej pracy nad szczegółami, pracownik przejrzał serię 74 folderów z portretami, które znajdowały się w archiwum i znalazł to, czego szukał: reprodukcję litografii astronoma Johanna Franza Encke ( 1791-1865) osobę z dagerotypu oraz List Aleksandra Mitscherlicha z 1905 roku, który wyjaśnia wszystkie tajemnice: „Fotografia pochodzi z czasów Daguerre’a, który był przyjacielem mojego ojca i dał mu aparat. Zupełnie zapomniałem zwrócić waszą uwagę na fakt, że posiadam dagerotypy słynnego mineraloga Gustava Rose’a i astronoma Enke [sic!], które wykonała moja matka według wskazówek Daguerre’a”. Laura Mitscherlich prawie na pewno ma swoje pierwsze dagerotypy wykonane w 1839 r.; można sobie wyobrazić, że Daguerre osobiście nauczył żonę swojego przyjaciela, jak robić zdjęcia. Laura Mitscherlich jest więc pierwszym niemieckim fotografem znanym z nazwiska, być może nawet pierwszym fotografem na świecie.
Na liście znajdują się jeszcze trzy przebojowe pozycje. Katalogu atrakcyjnych i ciekawych dokumentów nie da się zawrzeć w topowej, indywidualnej liście dziesięciu zaprezentowanych w książce Wilhelma Füßla. Niewątpliwie to pozycja godna polecenia nie tylko dla badaczy historii nauk ścisłych. Przykład zaś tego archiwum pokazuje, że w tym przypadku, zbiory archiwalne mogą być równie ciekawe i efektowne jak eksponaty muzealne.
Źródło:
Deutsches Museum: Geheimnisse aus der Schatzkammer
oprac. Jolanta Leśniewska
AP Płock O/Kutno
NIEMCY: Materiały wybuchowe, szpiedzy, manuskrypty i inne fajerwerkiw archiwum – Skarby z archiwum Deutsches Museum w Monachium
Archiwum Deutsches Museum jest jednym z najważniejszych archiwów specjalizujących się historii nauki i techniki na świecie. Na liczący blisko 5 km akt zasób składają się wyjątkowe dokumenty obejmujące dziewięć wieków historii, w tym średniowieczne manuskrypty, dokumenty i medale nagrody Nobla, najwcześniejsze rysunki pioniera lotnictwa Otto Lilienthala czy laboratoryjna księga Otto Hahna z odkryciem rozszczepienia jądrowego. Oprócz tego w archiwum znajdziemy ok. 1,4 miliona fotografii, tysiące planów, filmy i nagrania audio, obrazy, plakaty. Muzeum powstało w 1908 roku i wkrótce potem powstało także archiwum, które z czasem przejęło funkcję gromadzenia szeroko rozumianych dokumentów przejmowanych wcześniej jako obiekty muzealne. Te zaś, ze względu na swój status muzealny nie mogłyby być szeroko udostępniane do badań naukowych.
Wilhelm Füßl wieloletni szef archiwum Deutsches Museum, opublikował właśnie swoją książkę poświęconą skarbom tego prześwietnego archiwum „Schatzkammer für Technik und Wissenschaft. Das Archiv des Deutschen Museums”
W publikacji autor prezentuje swoje wspomniane i refleksje oraz opowiada ekscytujące historie zapisane w dokumentach np. Kto był pierwszą fotografką w historii świata? Czy naprawdę istnieje film o pierwszych lotach Lilienthala? Co może nam powiedzieć karta członkowska Alberta Einsteina? Czy zrabowane mienie jest ukryte w archiwach domu?
W swojej książce Wilhelm Füßl zajmuje się także zilustrowaniem pracy archiwistów Deutsches Museum. Opisuje m.in.:W jaki sposób gromadzone są zbiory archiwalne? W jaki sposób traktuje się cenne obiekty pod względem konserwatorskim i restauratorskim? Jak działa indeksacja zasobów i nowoczesna cyfryzacja?
Autor zasadniczo jednak skupia się na prezentacji10 największych skarbów z archiwum Deutsches Museum. Oto kilka z nich:
1. Tajne dokumenty dotyczące niemieckiego programu nuklearnego w czasach nazistowskich
Dokumenty te archiwum Deutsches Museum przejęło w 1998 r. Oryginały zostały skonfiskowane w Niemczech w 1944 i 1945 roku przez specjalne komando amerykańskich sił zbrojnych o nazwie „Alsos”.Dokumenty te zawierająm. in. raport z 17 lipca 1940 r. sporządzony przez fizyka Carla Friedricha von Weizsäckera zatytułowany „Jedna możliwość wytwarzania energii z 238U”, który napisał dla Biura Armii Nazistowskiej. Autor raportu napisał w nim m.in., że w reaktorach jądrowych musi powstać nowy pierwiastek rozszczepialny – było to miesiące przed odkryciem plutonu w USA. Weizsäcker zwraca również uwagę, że nowy pierwiastek mógłby być wykorzystany jako materiał rozszczepialny w produkcji broni”. Tajność dokumentów została utrzymana nawet po zakończeniu II wojny światowej. Świadczą o tym stemple „Dane zastrzeżone” , które zostały umieszczone na dokumentach w 1946 roku.
2. Dziennik szpiegowski Georga von Reichenbacha
Ulubioną pozycją Wilhelma Füßla w archiwum jest „Pamiętnik szpiega”, czyli zapiski Georga von Reichenbacha. Był on monachijskim inżynierem, który wyjechał do Anglii jako młody człowiek w 1791 roku i prowadził tam szpiegostwo przemysłowe na zlecenie rządu Bawarii. Był on szczególnie zafascynowany silnikami parowymi Jamesa Watta. Potajemnie uzyskał dostęp do angielskich fabryk – prawdopodobnie za łapówkę w postaci whisky – odwzorował silnik parowy Watta. Dziś jedna z ulic i most w Monachium noszą imię von Reichenbacha.
3. Najstarszy dokument w archiwum
Najstarszym obiektem jest manuskrypt pergaminowy sporządzony przez wybitnego średniowiecznego erudytę, filozofa, teologa i biskupa Albertusa Magnusa (1193-1280). „Physicorum Libri” ze 129 kartami. Manuskrypt pochodzi z drugiej połowy XIII wieku i został zakupiony przez Deutsches Museum w monachijskim antykwariacie w 1910 roku za sumę 500 marek, która dziś wydaje się śmiesznie niska
4. Pływający posłaniec
W zbiorze rękopisów znajduje się także „księga fajerwerków” z 1480 r., w której prezentowane są różne koncepcje rzemiosła wojennego. Zawiera również rysunek „pływającego posłańca”. Arkusz przedstawia mężczyznę przenoszącego wiadomość przez jezioro – trzyma zapieczętowany list nad wodą z wyciągniętą ręką. Posłaniec opasany jest kołem do pływania wokół swojego ciała, które pozwala mu przejść bezpiecznie przez wodę.
5. Zeszyt laboratoryjny Otto Hahna
Niepozorny notatnik z lakierowaną okładką i 94 stronami dokumentuje osiągnięcie naukowe o dalekosiężnych konsekwencjach: odkrycie rozszczepienia jądra atomowego w 1938 roku dokonane przez chemików Otto Hahna i Fritz Straßmann oraz fizyka Lisę Meitner. Opisany przez Hahna eksperyment miał miejsce w nocy z 16 na 17 grudnia 1938 roku. Po zakończeniu wojny Otto Hahn otrzymał za to odkrycie Nagrodę Nobla.
Otto Hahn podarował swoją księgę laboratoryjną Deutsches Museum w 1960 roku.
6. Pierwsza fotografka w historii świata
Podczas prac porządkowych w składnicach muzealnych w 2018 roku odnaleziono zdjęcie, które nie miało ani numeru inwentarzowego, ani nie mogło być przyporządkowane do inwentarza obiektu. Dziś jest częścią kolekcji rarytasów archiwum. Jest to bardzo wczesny dagerotyp. Należy do spuścizny chemika Eilharda Mitscherlicha, który został przekazany Deutsches Museum przez jego syna Aleksandra Mitscherlicha.
„Już sama identyfikacja przedstawianej osoby przypominała poszukiwania detektywistyczne” pisze Füßl. Pomysłowy archiwista zdołał rozszyfrować częściowo zaklejoną odręczną notatkę: „Astronom”. W żmudnej pracy nad szczegółami, pracownik przejrzał serię 74 folderów z portretami, które znajdowały się w archiwum i znalazł to, czego szukał: reprodukcję litografii astronoma Johanna Franza Encke ( 1791-1865) osobę z dagerotypu oraz List Aleksandra Mitscherlicha z 1905 roku, który wyjaśnia wszystkie tajemnice: „Fotografia pochodzi z czasów Daguerre’a, który był przyjacielem mojego ojca i dał mu aparat. Zupełnie zapomniałem zwrócić waszą uwagę na fakt, że posiadam dagerotypy słynnego mineraloga Gustava Rose’a i astronoma Enke [sic!], które wykonała moja matka według wskazówek Daguerre’a”. Laura Mitscherlich prawie na pewno ma swoje pierwsze dagerotypy wykonane w 1839 r.; można sobie wyobrazić, że Daguerre osobiście nauczył żonę swojego przyjaciela, jak robić zdjęcia. Laura Mitscherlich jest więc pierwszym niemieckim fotografem znanym z nazwiska, być może nawet pierwszym fotografem na świecie.
Na liście znajdują się jeszcze trzy przebojowe pozycje. Katalogu atrakcyjnych i ciekawych dokumentów nie da się zawrzeć w topowej, indywidualnej liście dziesięciu zaprezentowanych w książce Wilhelma Füßla. Niewątpliwie to pozycja godna polecenia nie tylko dla badaczy historii nauk ścisłych. Przykład zaś tego archiwum pokazuje, że w tym przypadku, zbiory archiwalne mogą być równie ciekawe i efektowne jak eksponaty muzealne.