W dniach od 25 do 27 maja 2022 r. odbyła się doroczna konferencja słowackich archiwistów. Była to już 25 odsłona tych spotkań. Pierwotnie miała się odbyć dwa lata temu (w dniach 5-7 maja 2020 r.), lecz z powodu pandemii przesunięto początkowo jej termin o rok (27-29 kwietnia 2021 r.), a następnie – z tych samych powodów – o kolejne 12 miesięcy. Udało się ją zorganizować dopiero w tym roku, i jak pierwotnie zakładano pod hasłem „Archontologia w badaniach archiwalnych i historycznych”.
Archontologia, czyli nauka o urzędach i godnościach oraz ich kompetencjach, jak również o przebiegu karier urzędniczych, jest tą z nauk pomocniczych historii, jaka nieczęsto staje się przedmiotem szerszych obrad, choć z jej dorobku korzysta olbrzymia rzesza badaczy. Tym razem spotkali się z następującym programem:
– Doc. PhDr. Frederik Federmayer, Uniwersytet Komeńskiego w Bratysławie, wygłosił referat pt. „Archontologia a współczesna historiografia słowacka. Perspektywy badawcze w nadchodzących dekadach”. Przedstawiał w nim pokrótce historię archentologii na Słowacji, poinformował o aktualnym stanie badań. Wyliczył możliwości i perspektywy we współpracy z genealogami i badaczami elit społecznych.
– Ph.Dr. Michal Duchoň, Archiwum Miasta Bratysławy, zajął się tematem: „Wczesno-nowożytne elity miejskie. Metody, terminologia, badania”, omawiając badania na temat elit miejskich, prowadzone przez historyków krajowych i zagranicznych, którzy w swej pracy wykorzystywali metody archontologiczne i prozopograficzne.
– Mgr. Miroslav Baranek, Archiwum Miasta Bratysławy, wystąpił z tematem: „Archontologia właścicieli ziemskich dóbr Bytča i Strečno u schyłku feudalizmu (1794-1833)”, a więc w okresie, gdy tytułowe majątki były własnością księcia Mikołaja II Esterhazy (1765-1833).
– Mgr. Mária Feješová, Archiwum Państwowe w Bratysławie, Oddział Modry, „Bratysławscy starostowie w XIII wieku – ich geneza i znaczenie w historii komitatów na Węgrzech”. Badaczka zaprezentowała wybrane osobistości pełniące funkcję wójta komitatu (starostwa) bratysławskiego w XIII wieku. Podsumowała też dotychczasową wiedzę na temat ich kompetencji i obowiązków za Arpadów.
– Mgr. Ľuboš Janaček, Archiwum Państwowe w Bratysławie, wystąpił z referatem pt. „Obsada urzędów w Preszburgu (Bratysławie) w latach (1611) 1665-1711”, ukazując proces stopniowych zmian ilościowych i jakościowych, związanych z profesjonalizacją urzędów, do czasu ukształtowania się na początku XVIII w. struktur samorządowych stolicy Węgier na nowoczesnej, biurokratycznej podstawie.
– Ph.Dr. Miroslav Martinický, Archiwum Państwowe w Żylinie z siedzibą w Byczy, wystąpił z referatem pt. „Zapis ceremonii odrodzenia – źródło do historii archiwów stolic powiatowych przed 1723 r. (Liptovská, Oravská, Trenčianska i Turčianska)”, skupiając się na porównaniu zapisów ceremonii odnowienia urzędów przed 1723 r., co jest prawdziwym kamieniem milowym reorganizacji w administracji publicznej i sądownictwie na Węgrzech.
– Mgr. Michal Celnar, Archiwum Miasta Bratysławy i Uniwersytet Komeńskiego w Bratysławie, wystąpił z referatem pt. „Korespondencja beglerbegów z Budina, jako źródło badań archontologicznych”, skupiając się na najważniejszych osmańskich dostojnikach na Węgrzech, tureckiej prowincji ze stolicą w Budzie, będącej przez pewien czas pod panowaniem Turków po bitwie pod Mohaczem w 1526 r.
– Mgr. Peter Konečný, Słowackie Archiwum Narodowe, Archiwum Górnicze w Bańskiej Szczawnicy, wystąpił z referatem pt. „Archontologia urzędów górniczych na Węgrzech 1571-1854. Metodologiczne i heurystyczne aspekty badań”, skupiając się na górniczej administracji państwowej w monarchii habsburskiej, będącej jednym z pierwszych obszarów, w których bardzo wcześnie pojawiły się nowoczesne procedury biurokratyczne, nowa struktura administracyjna i funkcjonalne elity ze posiadające specjalne wykształcenie zawodowe.
– Mgr. Ivana Červenková, Słowackie Archiwum Narodowe, miała wystąpienie nt. „Pracownicy manufaktury majoliki i kamionki w Holíču”, w którym starała się zrekonstruować administrację manufaktury majoliki i ceramiki w Holíču, założonej przez cesarza Franciszka I (Stefana) Lotarińskiego w latach 40. XIX w.
– Mgr. Ladislav Jurányi, Centrum Wspólnych Działań Słowackiej Akademii Nauk, Archiwum SAN, jako ostatni na Konferencji wystąpił z tematem pt. „Działalność opactwa benedyktyńskiego Pannonhalma na terenie dzisiejszej Słowacji oraz archontologia jego administracji kościelnej i gospodarczej”. Opactwo benedyktynów w Pannonhalmie było najstarszym klasztorem na dawnych historycznych ziemiach Węgier, które odcisnęło znaczący ślad w historii Europy Środkowej.
Organizatorem Konferencji, odbywanej w ramach Dni archiwalne na Słowacji, były tym razem: Stowarzyszenie Archiwistów Słowackich oraz Centrum Wspólnych Działań Słowackiej Akademii Nauk, Archiwum Słowackiej Akademii Nauk we współpracy z Archiwum Państwowym w Trnavie i Słowackim Towarzystwem Historycznym przy Słowackiej Akademii Nauk – Sekcja Archiwistyki i Nauk Pomocniczych Historii. Na miejsce obrad wybrano pałac w Smolenicach (Smolenický zámok). Obiekt położony w Małych Karpatach, w zachodniej części Słowacji w powiecie Trawa, jest najmłodszym pałacem w tym kraju. Bo choć pierwotna budowla powstał tu już w XIV w., to spłonęła w czasach wojen napoleońskich, a jej odbudowa przez rodzinę Pálffych trwała 1887 do 1945 r., lecz zakończona została dopiero przez władze czechosłowackie, które ją wcześniej znacjonalizowały. W 1953 r. pałac został przekazany Słowackiej Akademii Nauk, która prace budowlane prowadziła do połowy lat 60. XX w., ostatecznie umieszczając tu centrum konferencyjne.
Organizatorzy nie podali, czy referaty wygłoszone na Konferencji zostaną opublikowane, ale ponieważ dotąd zawsze miało to miejsce, więc zapewne i tym razem ujrzą one światło dzienne w specjalnym wydawnictwie, lub na stronie internetowej Stowarzyszenia Archiwistów Słowackich.
Źródła:
XXIV. archívne dni – Archontológia v archívnom a historickom výskume, Smolenice 5. – 7. máj 2020
XXV. archívne dni v SR – Archontológia v archívnom a historickom výskume, Smolenice 25. – 27. máj 2022
Spoločnosť slovenských archivárov: XXV. Archívne dni v Slovenskej republike (25.-27.5.2022)
Wikipedia: Smolenický zámok
oprac. Ivo Łaborewicz
AP Wrocław O/Jelenia Góra