Z okazji 100. rocznicy śmierci Karola I Habsburga (1887-1922) Regionalne Archiwum Państwowe w Pradze oraz Wydział Teologiczny im. Cyryla i Metodego Uniwersytetu Palackiego w Ołomuńcu, organizują naukową konferencję pt. „Błogosławiony Karol I – władca, wygnaniec, żołnierz, gospodarz”. Wydarzenie to, na które zaproszona jest również szeroka publiczność, będzie miało miejsce w czwartek 31 marca 2022 r. w sali Wydziału Teologicznego Uniwersytetu w Ołomuńcu.
Po rejestracji uczestników, jako pierwszy, przewidziano referat Jiříego Pernesa, pt. „Cesarz Karol I Habsburg: jego życie i starania o utrzymanie tronu”. Autor skupi się w nim na najważniejszych momentach życia ostatniego monarchy austro-węgierskiego. Urodził się on jako jeden z wielu arcyksiążąt, i nikt nawet nie rozważał jego wstąpienie na tron. Jednak samobójstwo arcyksięcia Rudolfa w 1889 r. i zrzeczenie się tronu przez arcyksięcia Franciszka Ferdynanda d’Este w 1900 r. zasadniczo zmieniły sytuację. Objąwszy w 1916 r. tron po śmierci Franciszka Józefa I, dążył do przeprowadzenia wewnętrznych reform politycznych w celu przywrócenia monarchii konstytucyjnej i zakończenia wojny. Zabrakło mu jednak czasu na realizację tych planów. Rozpad monarchii spowodowały jego emigrację. Jeszcze dwukrotnie próbował przejąć rząd na Węgrzech, ale bezskutecznie. Decyzją zwycięskich mocarstw został internowany na Maderze, gdzie zmarł.
Następnie Jitka Jonom wystąpi z referatem pt. „Stosunki dyplomatyczne ze Stolicą Apostolską za panowania cesarza Karola I na przykładzie negocjacji w sprawie kapelusza kardynalskiego dla arcybiskupa Huyna”. W 1916 r. biskupem Pragi został biskup Pavel Huyna, jednak jego nominację kardynalską poprzedziły intensywne starania cesarza Karola I, na różnych szczeblach. Chociaż obsadzenie tego stanowiska było prawem Ojca Świętego, to ówczesne starania dyplomacji austro-węgierskiej wskazują na wagę, jaką cesarz przywiązywał do wyboru kandydatów, na których miałby wpływ, ale także na jego wrażliwość narodowościową, czyli wybór kardynałów z poszczególnych krajów monarchii.
Jana Balharová, będzie mówić nt. „Koniec życia cesarza Karola na wygnaniu na Maderze”, przedstawiając ostatnie miesiące życia cesarza w oparciu o dokumenty archiwalne z epoki, zwłaszcza na podstawie nowo odkrytych dokumentów Wiktorii hrabiny Mensdorff (korespondencja i pamiętnik o śmierci cesarza), która dzieliła wygnanie z rodziną cesarza.
Dwoje kolejnych referentów: Tom Parma i Karel Podolski, omówią „Jeden dzień cesarza Karola I w Ołomuńcu: 16 grudnia 1917 r.”, czyli dzień, w którym cesarz uczestniczył w uroczystym poświęceniu nowo odrestaurowanego kościoła garnizonowego Matki Bożej Śnieżnej i odwiedził cmentarz garnizonowy w Czernovirze.
Maria Macková planuje wystąpienie nt. „Piękny znak niewoli i lojalności wobec dynastii i wojska! Karol I i pułk huzarów nr 16: słowniczek tradycji wojskowo-administracyjnych”. Karol, nie mając szans na sukcesję cesarską, musiał poświęcić się karierze wojskowej, nie wyrzekając się przy tym przynależności do domu panującego. Takie połączenie mogło zapewnić stosunkowo wygodne i przyjemne życie, którym oczywiście Karol mógł się cieszyć tylko do czasu. W 1917 r. wyznaczył swoją żonę Zytę na właścicielkę pułku huzarów nr 16.
Z kolei Marketa Jetmarová wygłosi referat pt. „Porządek musi być” (IV. zmiany w ewidencjonowaniu dokumentacji majtku ziemskiego Brandýs nad Labem)”. Zakrojone na szeroką skalę prace przy porządkowaniu dokumentacji posiadłości Brandýs nad Labem przez lata doprowadziły do zmian kilku systemów ewidencji. Pierwsze próby uporządkowania dokumentów pojawiły się już na początku XIX w., jednak dopiero w 1841 r. powstał pierwszy schemat, opierający się na grupach tematycznych, ponumerowanych od I do XXVII, który stosowano do 1848 r. Po tym nastąpiła zmiana, funkcjonująca tylko przez dwa lata (grupy tematyczne I.-XV.), a trzecia w latach 1850-1917 (grupy tematyczne I.-IX. i dodatkowo grupa Varia podzielona na grupy XI – XVI). Porządek w ten „chaos” został wprowadzony dopiero w 1917 r., kiedy majątek został zakupiony przez cesarza Karol I. Wprowadzono nowy sposób ewidencjonowania i przechowywania akt, dzielonych na grupy podmiotowe I.–X. Ustanowiony system okazał się bardzo praktyczny. Został następnie przejęty bez zmian przez Zarząd Majątkowy i Lasów Państwowych po 1921 r. i używany był do likwidacji tegoż Zarządu w 1949 r.
Pavel Kolasa wystąpi z tematem „Posiadłość Brandýs w rękach ostatniego cesarza austriackiego i króla czeskiego”, w którym opisze sposób nabycia dóbr brandyskich przez panującego cesarza austriackiego, przy jednoczesnej prezentacji poprzednich losów wspomnianego dominium. Sposób zarządzania majątkiem ukazany zostanie na podstawie zachowanych ksiąg rachunkowych i innych materiałów aktowych lat 1917-1918.
Ostatnim referentem będzie Karin Pátrová z referatem pt. „Pobyt Karola I w Brandýsie nad Labem i Starą Boleslavią w źródłach regionalnych”. Miasto Brandýs nad Labem – Stara Boleslav jest bardzo ściśle związane z imieniem ostatniego cesarza i króla czeskiego Karola I. Karol przebywał tu jako młody arcyksiążę w 7. pułku dragonów i przywiózł tu swoją żonę Zytę i zawitał tu też później, już jako cesarz, kiedy kupił brandyski zamek. W tym czasie brał udział w życiu społecznym i przyczynił się do powstania niektórych instytucji, z których do dziś istnieje brandyjskie gimnazjum. Wszystko to będzie pretekstem do zaprezentowanie lokalnej bazy źródłowej ze schyłku monarchii i próbą jej krytycznej oceny.
Wszystkie wystąpienia, w postaci artykułów, zostaną opublikowane w czasopiśmie „Studie a zprávy. Historický sborník pražského okolí”. Po części naukowej programu odbędzie się wykład pt. „Wiara i duchowość cesarza Karola”, wygłoszony przez ks. Pavla Konzbula, zastępcę biskupa Brna.
Więcej:
Konference Karel I. – panovník, exulant, voják, hospodář, 31. března 2022 v Olomouci
oprac. Ivo Łaborewicz
Archiwum Państwowe Oddział w Jeleniej Górz