Dnia 20 stycznia 2022 r. Międzynarodowa Rada Archiwów zakomunikowała, na swojej stronie internetowej, o otwarciu i udostępnieniu zrestrukturyzowanego Centrum Zasobów (Le Centre de Ressources / Resource Centre). Ta bardzo ważna inicjatywa i decyzja MRA uczyni dostępnym, dla szerokiego audytorium odbiorców, dorobek publikacji MRA. Na zasoby te składają się między innymi standardy międzynarodowe (od ISAD(G) do Records in Contexts), wytyczne, zestawy narzędzi, kodeks etyki (Kodeks deontologiczny archiwów – dostępny w 24 językach , bibliografie i studia przypadków. Zasoby te są zorganizowane w nową uproszczoną tematyczną strukturę. Udostępnione publikacje są efektem wieloletnich prac grup roboczych i eksperckich oraz sekcji i oddziałów MRA.
Myślą przewodnią projektu było ułatwienie wyszukiwania konkretnych informacji użytkownikom. W tym celu przygotowano nową stronę główną z nową oprawą graficzną. Nowym pomysłem jest dział „Zasób miesiąca (La „ressource du mois”). W ten sposób, każdego miesiąca, prezentowany jest jakaś interesująca część zasobu intelektualnego MRA tak, aby ułatwić odkrywanie jego bogactwa, ale także wiązać zamieszczane informacje z aktualnymi problemami środowiska archiwistycznego. W zaproponowanych działach poszczególne publikacje udostępniane są w oficjalnych tłumaczeniach.
Mamy zatem działy:
1. Normy /standardy obejmuje standardy MRA: ISAD(G), ISAAR(CPF), ISDF, ISDIAH, Records in contexts (w poszczególnych wersjach) oraz inne. Niektóre z publikacji dostępne są dla członków MRA (ICA-req, Relations entre la série de normes ISO 16175 et les autres produits d’ISO/TC46/SC11: gestion des archives et de l’archivage, Draft ISO/DIS 16175: Information and documentation – Processes and functional requirements for software for managing records). Interesującym dokumentem jest Proces Opracowywania i Zatwierdzania Standardów (Process for Developing and Endorsing a Standards) opublikowany w języku angielskim i francuskim przybliżającym sposób dochodzenia do stworzenia i uznania norm archiwalnych.
2. Narzedzia (Outils) – zawierają instrukcje i przewodniki służące do organizacji pracy archiwisty i zarządzających dokumentacją:
– Moduł kształcenia z zakresu przechowywania obiektów cyfrowych – Req (Modules de formation à la conservation numérique ICA-Req);
– Przewodnik zastosowania ICA-Req , materiały szkoleniowe(Guide -Req et produits de formation) – składający się z trzech części, z tego dwie z zastrzeżonym dla członków MRA dostępem;
– ICA-Req jako narzędzie kontroli wymagań funkcjonalnych oprogramowania: ocena danych i metadanych dla zapewnienie długotrwałego przechowywania(ICA-Req as a tool for audit software functional requirements: evaluating data and metadata to ensure long-term preservation);
– PAAG*: Małe przewodniki zarządzania archiwami fotograficznymi i audiowizualnymi). PAAG: Petits guides pour la gestion des archives photographiques et audiovisuelles (Wymaga autoryzacji.
– PAAG: Co powinieneś wiedzieć aby pracować z kolekcjami fotograficznymi i audiowizualnymi (Survival Kit : What you should know to work with photographics and audiovisual collections). Wymaga autoryzacji.
– Skrzynka z narzędziami dobrej archiwizacji, klucz do dobrego zarządzania PARBICA ** (Boîte à outils Bon archivage, clé d’une bonne gouvernance par PARBICA). Wymaga autoryzacji. Publikacja w Polsce znana – patrz: Adam Baniecki, Anna Laszuk, Archiwizacja jako klucz do dobrego zarządzania. Międzynarodowy zestaw narzędzi, w : Archiwa, źródła, historia prace ofiarowane w siedemdziesiąte urodziny Profesora Władysława Stępniaka, red. naukowa Ewa Rosowska i Hubert Wajs, Warszawa 2018, s. 37 – 51. Przywoływana także w kilku publikacjach na portalu ArchNet;
– Skrzynka z narzędziami: Kultura informacji(Boîte à outils : Culture(s) de l’information). Publikacja PCOM ICA – Komisji Programowej MRA;
– Wielojęzyczna Terminologia Archiwalna (Multilingual Archival Terminology – MAT). Zawiera także polską bazę leksykalną. Publikacja przygotowana przez Sekcję Archiwów Edukacji – SAE (Section on Archival Education).
3. Terminologia – dział zawierający terminologią pochodzącą z Centrum zasobów MRA.
– Wielojęzyczna Terminologia Archiwalna (Multilingual Archival Terminology – MAT). Patrz wyżej.
– A propos Wielojęzycznej terminologii archiwalnej (A propos de la Terminologie archivistique multilingue)
– Terminologia i archiwa bieżące (Terminologie et archives courantes) Tekst Paoli Carucci.
– Terminologia Powszechnej Deklaracji o Archiwach (La terminologie de la Déclaration Universelle sur les Archives);
– Słownik Terminów używanych w MRA (Glossaire des termes employés à l’ICA)
4. Bibliografia – interesujący dział zawierający dość bogatą bibliografię obejmującą różne obszary archiwistyki, zebranej w zasobach Międzynarodowej Rady Archiwów.
– Bibliografie (Bibliographies) zawierją inicjatywy bibliograficzne z różnego okresu i różnych obszarów aktywności MRA;
-Archiwa przemieszczone i dziedzictwo archiwalne rozproszone: bibliografia (Archives déplacées et patrimoine archivistique partagé : bibliographie);
– Biblioteka archiwisty (La Bibliothèque de l’Archiviste) publikacja Uniwersytetu Dundee.
-Podstawowa bibliografia PAAG* (Bibliographie essentielle de PAAG). Obok innych dostępna jest tam legendarna już praca Elisabeth Betz Parker, Graphic Materials: Rules for Describing Original Items and Historical Collections. Library of Congress, 1982.;
– Publikacje dla archiwistówo dpowiedzialnych za zespoły kinematograficzne i fotograficzne (Publications pour les archivists responsables de fonds cinématographiques et photographiques). Tu można pobrać oprogramowanie do porządkowania kolekcji fotograficznych SEPIADES wraz z podręcznikiem.
– Budowle i wyposażenie archiwów (Bibliografia MRA 2) (Les bâtiments et équipements d’archives (Bibliographie de l’ICA 2)
-Zaktualizowana bibliografia MRA: książki, artykuły, konferencje i inne źródła drukowane dotyczące budynków archiwalnych i wyposażenia (Bibliographie réactualisée de l’ICA : livres, articles de journaux, conférences et autres sources imprimées relatives aux bâtimentsd’archives et à leur équipement);
– Studia MRA nr 2: bibliografia na temat budynków archiwalnych (Etude ICA n°2 : Bibliographie sur les bâtiments d’archives);
5. DUA (Powszechna Deklaracja Archiwów), to cały dział poświęcony współczesnemu bardzo ważnemu, dla Międzynarodowej Rady Archiwówi dla archiwistów, dokumentowi.
O samej deklaracji pisaliśmy na ArchNecie patrz: Adam Baniecki, Powszechna Deklaracja Archiwów podstawą pomocji archiwistyki (21.068.2016); tenże, POLSKA: „Powszechna Deklaracja Archiwów w doświadczeniach archiwów państwowych”- konferencja w NDAP (15.06.2014), a sam dokument pojawiał się w ramach innych zagadnień.
Na łamach IFAR z apelem o jej podpisywanie zwrócił się w 2013 r. dr Leszek Pudłowski: Poprzyjmy POWSZECHNĄ DEKLARACJĘ ARCHIWÓW (07.11.2013r)
W dziale znajdziemy:
-Powszechna Deklaracja Archiwów (Déclaration universelle sur les Archives – DUA) apel o jej indywidualne podpisywanie wraz z krótką o niej informacją oraz linkami do tłumaczeń na kilkadziesiąt języków. Polskiego tłumaczenia niestety nie ma.
– Przetłumaczyć Powszechną Deklarację Archiwów na języki lokalne (Traduire la Déclaration universelle sur les archives en langues locales);
– Narzędzia oceny bazujące na Powszechnej Deklaracji Archiwów (Outil d’évaluation basé sur la Déclaration Universelle sur les Archives). Znajdziemy procedury i narzędzia w postaci ankiet powalające ocenić stopień w jakim dana służba archiwalna pozostaje w zgodzie z Deklaracją. Jako przykład (studium przypadku) służy ocena samej Międzynarodowej Rady Archiwów.
– Terminologia Powszechnej Deklaracji Archiwów (La terminologie de la Déclaration universelle sur les archives).
– Powszechna Deklaracja Archiwów – Skrzynka z narzędziami historii mówionej (La Déclaration universelle sur les archives – La boîte à outils d’histoire orale). Dział zawiera propozycje kilku modułów pracy.
– Pomysły na promocję Powszechnej Deklaracji Archiwów (Idées pour promouvoir l’UDA);
– Powszechna Deklaracja Archiwów: Narzędzie dla zrozumienia i wrażliwości (Déclaration universelle sur les Archives : Un outil pour développer la compréhension et la sensibilisation). Zawiera materiały mówiące o historii Deklaracji oraz jej celach
6. Studia przypadku (Études de cas ) zawiera dwie grupy publikacji o charakterze cyklicznym:
– Studia przypadku PAAG*: Case study od numery od 1 do 6, tylko w języku angielskim
– Studia MRA (Étude ICA) numery 2,8,10, 13-1, 13-2, 14, 16 17, 18. Są to głównie starsze publikacje dotyczące dokumentu elektronicznego oraz budowli archiwalnych publikowane w kilku językach. Publikacje nie straciły na swojej aktualności.
7. Tematy specjalistyczne (Sujets spécialisés) to dział publikacji przygotowanych przez poszczególne sekcje MRA. Sekcje są to grupy robocze specjalizujące się w poszczególnych obszarach archiwistyki. Obecnie jest 12 sekcji. Każda z nich opracowuje własny program działania we współpracy z komisją programową MRA – PCOM (Programme Commission). Sekcje odbywają regularne spotkania robocze pomiędzy kolejnymi Kongresami MRA.
– Publikacje Sekcji Stowarzyszeń Zawodowych (SPA – Section of Professional Associations) proponuje 16 publikacji o charakterze poradników, narzędzi, repertoriów związanych z organizacją, zarządzaniem i promowaniem stowarzyszeń;
– Sekcja Archiwów Literackich i Artystycznych (SLA – Literary and Artistic Archives), prezentuje 3 publikacje: Prezentacja wszystkich projektów SLA (Présentation de tous les projets de la SLA), Międzynarodowe Repertorium Archiwów Literackich i Artystycznych (Répertoire international des dépôts d’archives littéraires et artistiques), Repertorium rękopisów literackich przechowyanych poza krajem ich pochodzenia (Répertoire des manuscrits littéraires conservés en dehors de leur pays d’origine);
– Sekcja Archiwów Parlamentów i Partii Politycznych (SPP – Section for Archives of Parliaments and Political Parties) oferuje 2 publikacje: Listę publikacji (Liste des publications) oraz bardzo ciekawe z metodycznego punktu widzenia opracowanie w językach angielskim i hiszpańskim: Instytucje parlamentarne: Kryteria oceny i doboru dokumentów(Parlamentary Institutions: The criteria for appraising and Selecting documents);
-Sekcja Archiwów Praw Człowieka – (SAHR – Section on Archives and Human Rights) prezentuje trzy publikacje:
– Podstawowe zasady dotyczące roli archiwistów i zarządzających dokumentacją w obronie praw człowieka (Principes de base relatifs au rôle des archivistes et des gestionnaires de documents pour la défense des Droits de l’Homme),
– Archiwistyczna polityka obrony praw człowieka (Politiques Archivistiques pour la defense des Droits de l’Homme) liczący 327 s., wydany w 2009 r. zaktualizowany raport z 1995 r. przygotowany na potrzeby UNESCO;
– Powszechna Deklaracja Praw Człowieka. Komentarz archiwalny (The Universal Declaration of Human Rights An Archival Commentary)
Sekcja Archiwów Uniwersteckich i Instytucji Badawczych (SUV- Section des Archives des Universités et des Institutions de Recherche). Dwie publikacje:
– Zalecenia dotyczące ewaluacji i postępowania z dokumentacją studentów (Recommandations pour l’évaluation et le traitement des dossiers des étudiants),
– Zarządzanie i przechowywanie archiwaliów i danych naukowych (La gestion et la conservation des archives et données scientifiques) – dostępna dla członków MRA
Sekcja opracowała i opublikowała znacznie więcej publikacji , które odrębnie dostępne są ze strony internetowej sekcji.
Sekcja Archiwów Przedsiębiorstw (SBA – Section on Business Archives)- publikacja:
– Archiwa przedsiębiorstw w międzynarodowym porównaniu (Business Archives in International Comparison) Wersja angielskojęzyczna dostępna, a francuskojęzyczna wymagająca dostępu.
Sekcja Archiwów Architektury (SAR – Section on Architectural Archives), 1 publikacja:
– Podręcznik postępowania z archiwami architektury XIX i XX wieku (Manuel de traitement des archives d’architecture, XIXe-XXe siècles). wydana w 2000 r., licząca stron 144, bardzo poważna metodyczna publikacja omawiająca w szerokim kontekście postępowanie z dokumentacją architektoniczną.
Sekcja Archiwów Lokalnych, Miejskich i Terytorialnych (SLMT – Section of Local, Municipal and TerritorialArchives) 1 publikacja.
– Przewodnik praktyczny o archiwach komunalnych (Guide pratique sur les archives communales
8. Kongresy i konferencje (Congrès et conférences) Dział zawiera materiały z kongresów i konferencji. Obecnie zgromadzono tu materiały z kongresów: w Wiedniu (2004), Kuala Lumpur (2008), i Seulu (2016) oraz konferencji: CITRA 2002, Cap (RPA 2003), Gironie (2014) i Adelajdzie (2019).
Oprócz działów są jeszcze 4 odrębne obszary zawierające materiały powiązane z MRA:
1. Publikacje MRA – zawiera publikacje ciągłe MRA
– Blog
– CommaICA (dostępne dla członków MRA)
– Flash (Roczniki 2019 – 2021 dostępne dla członków MRA, 2010 – 2018 całkowicie dostępne)
– ICA e-newsletter
2. Dokumenty referencyjne / bazowe (Documents de référence de l’ICA)
Obszar prezentuje podstawowe dokumenty MRA takie jak statut, plany działania, Kodeks deontologiczny, Powszechną Deklarację Archiwów, oraz regulacje wewnętrzne.
3. Archiwa MRA (Les archives de l’ICA)
Jest to właściwie informacja na temat przechowywania archiwum Międzynarodowej Rady Archiwów. Organizacja powstała w 1948r. i od tego czasu wytwarzała dokumentację, Materiały wytworzone do 1992 r. zostały uporządkowane i po podpisaniu umowy depozytowej, przekazane do francuskich Archiwów Narodowych i są przechowywane w archiwum w Fontainebleau. Ich inwentarze, na razie tylko w języku francuskim, są dostępne w archiwum oraz w sekretariacie MRA. Akta branż, sekcji i grup roboczych przechowywane są na poziomie lokalnym lub przez kierowników grup.
4. Kształcenie zawodowe (Cours de formation) obejmuje propozycje 4 kursów. Korzystanie z niech jest odpłatne. Koszty szkolenia są zróżnicowanych w zależności od statusu elewa:
– Członkowie MRA korzystają z preferencyjnych stawek;
– Można dołączyć jako członek do MRA poprzez założenie konta i wykupienie kursu;
– Można wykupić konto gościa i nie korzystać ze zniżek.
Proponowane programy kształcenia to:
1. Wstęp do zarządzania archiwizacją (Introduction à la gestion de l’archivage). Kurs ściśle powiązany z Boîte à outils Bon archivage, clé d’une bonne gouvernance par PARBICA (Skrzynka z narzędziami dobrej archiwizacji, klucz do dobrego zarządzania PARBICA- publikacja wspomniana wyżej. Poziom kształcenia dla początkujących i średnio zaawansowanych, koszt 100 EUR normalna taryfa;
2. Zrozumieć i wykorzystywać Powszechną Deklarację Archiwów (Comprendre et utiliser la Déclaration Universelle sur les Archives), koszt 50 EUR;
3. Organizacja archiwów rodzinnych (Organiser les archives familiales), koszt 50 EUR;
4. Zarządzanie archiwami cyfrowymi (Gestion des archives numériques), Koszt 250 EUR, ten najdroższy z kursów, jak piszą organizatorzy, zapewnia solidną wiedzę na temat zarządzania archiwami cyfrowymi począwszy od ewaluacji i pozyskania dokumentów poprzez przechowywanie, techniki konserwacji, zarządzanie metadanymi oraz sposoby udostępniania.
Wszystkie kursy dostępne są w języku angielskim.
Stworzenie Centrum Zasobów wydaje się bardzo trafionym pomysłem, który może zdecydowanie ułatwić orientację w metodycznym dorobku MRA archiwistom na świecie. Warto podkreślić, że dorobek ten obejmuje bardzo różnorodne obszary archiwistyki, a bardzo istotną w nim rolę odgrywają zagadnienia nowoczesnej archiwistyki i wyzwań związanych z błyskawicznie rozpowszechniającym się na świecie i coraz powszechniej wykorzystywanym dokumentem elektronicznym. Problem w Polsce doskonale znany, także od strony trudności i świadomości skali wyzwania jakie niesie archiwistycznemu światu
Więcej:
oprac. Adam Baniecki
AP Wrocław O/Bolesławiec