Od 2006 roku kraj związkowy Nadrenia Północna-Westfalia realizuje program Landesinitiative Substanzerhalt (LISE), który ma na celu ochronę i wspieranie zachowania niepaństwowych materiałów archiwalnych. Program obejmuje więc szerokie spektrum archiwów, od archiwów komunalnych, po archiwa stowarzyszeń i organizacji społecznych. Przypomnijmy też w tym miejscu, że w Niemczech, zasoby archiwów komunalnych – miejskich, gminnych, są archiwami historycznymi poza siecią archiwów państwowych i tworzą to co określamy jako niepaństwowy zasób archiwalny. Magazyn „Archivpflege in Westfalen-Lippe” regularnie informuje o postępach w realizacji tego projektu.
W szczególności więc archiwa pozarządowe w Westfalii, są zobligowane do rejestrowania się w tym programie. Od 2021 r. oprócz masowego odkwaszania, czyszczenia i odkażania materiałów archiwalnych, podejmowane są również odpowiednie środki w zakresie pakowania i renowacji dokumentów. Konserwatorzy pracujący przy projekcie udzielają konsultacji telefonicznych lub, jeśli to konieczne, na miejscu. Jakiś przykład realizacji projektu?
Archiwum Miejskie Geseke (Stadtarchiv Geseke) po raz wzięło udział w programie (LISE) na rzecz konserwacji materiałów, a szczególności odkwaszania papieru. Akta i inne dokumenty archiwalne z XIX i XX wieku składają się w większości z kwaśnego papieru, który rozkłada się w czasie, nawet w optymalnych warunkach przechowywania. Problem jest znany od kilkudziesięciu lat. Jeśli nic nie zostanie zrobione, zasoby archiwalne zostaną bezpowrotnie utracone. Nawet jeśli archiwa są w coraz większym stopniu digitalizowane, zachowanie oryginałów jest niezbędne, ponieważ oryginał zawsze zawiera więcej informacji, niż można przekazać zwykłym obrazem zdigitalizowanej kopii.
Archiwa, których głównym zadaniem prawnym jest zachowanie materiałów archiwalnych dla przyszłych pokoleń, znajdują się pod presją czasu. Odkwaszanie należy przeprowadzić przed momentem, w którym papier straci całą elastyczność i wytrzymałość. Jeśli ten moment zostanie pominięty, odkwaszanie jest bezcelowe. Oryginał można wtedy przywrócić tylko przy ogromnych nakładach finansowych. Odnawianie jest około czterdzieści razy droższe niż odkwaszanie.
Państwowa inicjatywa na rzecz ochrony materiałów archiwalnych dla kraju związkowego Nadrenia Północna-Westfalia, promuje masowe odkwaszanie niepaństwowych, głównie miejskich archiwów z udziałem finansowania w wysokości 60% we współpracy z dwoma regionalnymi stowarzyszeniami Nadrenia ( LVR) i Westfalia-Lippe (LWL). Oprócz odkwaszania papieru, program LISE ostatnio objął również inne środki mające na celu konserwację materiałów archiwalnych, takie jak czyszczenie i odkażanie, odpowiednie (nowe) opakowanie i naprawa uszkodzeń mechanicznych.
Za realizację organizacyjną regionu Westfalii-Lippe odpowiada LWL-Archivamt für Westfalen. Biuro archiwum LWL w Westfalii jest zarówno centrum archiwalnym, jak i ośrodkiem doradztwa dla archiwów spoza państwowej sieci archiwalnej. Założone zostało w 1927 roku jako instytucja Pruskiego Związku Prowincjonalnego, jest dziś centralnym archiwum Związku Regionalnego Westfalii-Lippe i dokumentuje jego działalność. To właśnie tam archiwa składają wniosek o przeprowadzenie pożądanych zabiegów konserwatorskich, po cym materiały archiwalne są dostarczane bezpośrednio do LWL-Archivamt für Westfalen. Stamtąd materiały archiwalne transportowane są do ZFB (Centrum Konserwacji Książek) w Lipsku. W procesie odkwaszania papieru, dokumentacja jest zalewana niewodną cieczą odkwaszającą, następnie suszona próżniowo. Odkwaszone materiały archiwalne są transportowane z powrotem do biura archiwum LWL w celu dalszej kontroli. Tam odbywa się końcowa kontrola jakości, po której całkowicie odkwaszony materiał archiwalny jest zwracany do archiwum. Ponieważ fundusze państwowe są ograniczone, każdemu archiwum uczestniczącemu w programie przydzielana jest określona stała kwota. Dlatego archiwum miejskie Geseke mogło przekazać pracownikowi archiwum LWL „tylko” 299 kilogramów odpowiednio przygotowanych akt.
Dzięki stałemu wsparciu władz landu N P-W, olbrzymia cześć zasobu archiwalnego spoza państwowej sieci archiwalnej jest systematycznie zabezpieczana przed działaniem niewidocznego, w krótkiej perspektywie czasowej, wroga archiwaliów jakim jest kwaśny papier.
Więcej: Archivalien gehen „in Kur”
Jolanta Leśniewska
AP Płock O/Kutno