Biblioteka i Archiwa Kanady (Bibliothèque et Archives Canada) otworzyły 5 stycznia 2021 r. internetową wystawę zatytułowaną Naród w cieniu (Un peuple dans l’ombre) poświęconą ludności metyskiej. Ludność metyska to ludność autochtoniczna ale mieszana, wywodząca się od potomków białych handlarzy Kompanii Zatoki Hudsona (powstała w 1670 roku jako spółka łowiecka handlująca futrami). Kompania istnieje do dziś i jest jednym z najstarszych przedsiębiorstw na świecie. Społeczność metyska wywodzi się od białych mężczyzn pochodzenia francuskiego, szkockiego i irlandzkiego oraz kobiet z lokalnych indiańskich plemion, a także francuskich potomków Quebecku i ich indiańskich żon.
Wystawa została zorganizowana przy współudziale: Biblioteki i Archiwów Kanady (Bibliothèque et Archives Canada), Rady Narodowej Metysów (Ralliement national des Métis), Metyskiej Federacji Manitoba (Federacji Manitoba Metis) oraz rządu kanadyjskiego.
Wystawa z punktu widzenia archiwalnego nie była łatwa do zorganizowania. Problemem była identyfikacja ludności metyskiej na fotografiach. Większość opisów archiwalnych, jak piszą organizatorzy, powstała przed ponad stu laty i odzwierciedla optykę kultury kolonialnej. Metysi często byli pomijani w opisach lub błędnie identyfikowani. Byli ludnością prześladowaną po wszczętych nad Czerwoną Rzeką w latach 1869 – 1870 i w stanie Saskatchewan w 1885 rozruchach. Przetrwali dzięki dyskrecji utrzymywanej do lat sześćdziesiątych dwudziestego wieku. (patrz: Les Métis survécurent principalement en restant discrets, et ce, jusque dans les années 1960). Dopiero od 1982 r. zostali prawnie zaliczeni do rdzennych mieszkańców Kanady.
Wystawa składa się ze wstępu oraz trzech części podzielonych na mniejsze tematy:
1. Naród Metysów (La Nation métisse)
Zdefiniowany jako: „Naród Metysów to rozpoznawana na całym świecie ludność autochtoniczna, której prawa są gwarantowane przez konstytucję. Ojczyzna Metysów leży w centralno – zachodniej części Ameryki północnej. Metysi są założycielami [stanu] Manitoba i partnerami negocjacyjnymi Kanady w aspekcie Konfederacji. Z tego tytułu stale odgrywają ważną rolę we współczesnej Kanadzie”*. tłum. autor
W części tej zaprezentowano kilaka sylwetek przedstawicieli narodu Metysów takich jak Gabriel Dumont (legendarny myśliwy i wojownik ruchu oporu z 1885 r. do dziś uważany przez Metysów za bohatera narodowego) czy Louis Riel, nauczyciel przewodzący Metysą w 1885 r..Odegrał rolę wiodącą w przyłączeniu stanu Manitoba do Konfederacji Kanadyjskiej. Zaprezentowano także fotografie np.: a także fotografie osób niezidentyfikowanych.
2. Symbolika i terminologia (Symboles et terminologie)
To niezwykle ciekawy część poruszająca zagadnienia różne elementy charakterystyczne dla środowiska w którym Metysi żyli. A były to barki wykorzystywane przez La Compagnie de la Baie d’Hudson (Kompanię Zatoki Hudson) wpływające w głąb lądu rzekami transportując futra i handlowców z ich towarami. Konne wozy transpotrowe charakterystyczne dla tej części Ameryki, psie zaprzęgi, mieszkania, ubrania, uprawiane przez Metysów zawody, środowisko geograficzne, a wreszcie słownictwo, które pozwalało identyfikować Metysów w dokumentach i w opisach fotografii.
Element leksykalny jest niezwykle interesujący z punktu widzenia metodyki kontekstowego opisu archiwalnego. Stał sie bowiem elementem o kluczowy znaczeniu dla identyfikacji Metysów na fotografiach i w dokumentach. „Terminologia odgrywała bardzo ważną rolę w badaniach archiwalnych nad Metysami. Trzeba było bardzo często deszyfrować inskrypcje na zdjęciach, dziełach sztuki lub dokumentach. Przestarzałe i uwłaczające terminy takie jak mieszaniec, półkrwi, dziki są wskazówkami ujawniającymi obecność Metysa.” (tłum. autor)**
3. Portrety Metysów potwierdzone lub domniemane (Portraits de métis confirmés et supposés)
W części trzeciej zaprezentowane zostały zdjęcia różnych osób spośród których niektóre to Metysi.
Wystawa ukazuje niezwykłe obszary rzeczywistości penetrowanej przez archiwa. Szczególnie interesująca, z archiwistycznego punktu widzenia, okazała się metodyka identyfikacji i odczytywania źródeł archiwalnych. Każdy bowiem z elementów określonych wspólnie „Symbolika i terminologia” (np.: ubranie, dom, zawód czy wyżej wspomniane elementy leksykalne) wyznacza elementy identyfikujące elementy opisywanego źródła archiwalnego.
Omówiona wystawa stanowi część tematyczą zasobu archiwów kanadyjskich poświęconą spuściźnie autochtonów, a wewnątrz niej Narodowi Metysów
Więcej:
Exposition virtuelle – Un peuple dans l’ombre
La Nation métisse
Wikipedia: Kompania Zatoki Hudsona
Wikipedia: Metysi kanadyjscy
oprac. Adam Baniecki
AP Wrocław O/Bolesławiec
* ” La Nation métisse est un peuple autochtone reconnu partout dans le monde, dont les droits sont garantis par la Constitution. La patrie des Métis se trouve dans la partie centre ouest de l’Amérique du Nord. Les Métis sont les fondateurs du Manitoba et des partenaires de négociation du Canada dans le cadre de la Confédération. À ce titre, ils continuent de jouer un rôle important dans le développement du Canada contemporain.” Patrz: https://www.bac-lac.gc.ca/fra/decouvrez/patrimoine-autochtone/metis/Pages/nation-metisse-collection-bac.aspx#nation-metisse , widziano 2021.01.28.
** La terminologie joue un rôle très important dans les recherches d’archives sur les Métis. Il faut souvent déchiffrer les inscriptions sur les photographies, les œuvres d’art ou les documents. Les termes désuets et péjoratifs, comme sang-mêlé ou demi-caste, et les adjectifs méprisants, comme sauvage, font partie des indices qui révèlent la présence de Métis. Patrz: https://www.bac-lac.gc.ca/fra/decouvrez/patrimoine-autochtone/metis/Pages/nation-metisse-collection-bac.aspx#nation-metisse , widziano 2021.01.28.