Portale tematyczne są stosunkowo nowym zjawiskiem w archiwistyce światowej. W Europie dużą wagę przywiązują do nich archiwa Francji i Włoch, choć w pewnych formach, jak na przykład genealogia, znane są w większości narodowych sieci archiwalnych i to od dawna. Wydaje się, że źródeł ich można by upatrywać w realizowanych dawniej przez archiwa kwerendach tematycznych. Obecnie możliwości techniczne pozwalają w zasadzie dowolnie kształtować koncepcje prezentacji określonych tematów istotnych z punktu widzenia wspólnej historii. Fakty i osoby najistotniejsze dla wspólnej historii stają sie tematem kwerend archiwalnych rozpowszechnianych w formie portali tematycznych. Archiwa narodowe Francji w dwóch zdaniach zdefiniowały ich cele: „Portale tematyczne zawierają podstawowe zasoby do znajomości najważniejszych faktów i osób naszej wspólnej historii. Redagowane przez odpowiedzialnych za zespoły archiwalne i dokumentację są zaadresowane tak do specjalistów jaki i laików.”* We Włoszech portale tematyczne są integralną częścią szerokiego środowiska Systemu Archiwistyki Narodowej (Sistema Archivistico Nazionale – SAN), a podstawową ich funkcją jest „…umożliwienie publiczności, nie tylko specjalistom i ekspertom, dostępu do szerokiego dziedzictwa archiwalnego składającego się z wielu źródeł (dokumentacji aktowej, ikonograficznej, fotograficznej i audiowizualnej) związanych z określonym tematem. Portale zrodziły się z potrzeby uwidocznienia przebogatego dziedzictwa, wciąż mało znanego, równocześnie pozwalają wykorzystać wielką pracę wykonaną przez instytucje archiwalne znaną dotąd ograniczonemu kręgowi uczonych”.**
Archiwa włoskie podkreślają, że mimo przystępnego sposobu udostępniania wszystkie opisy są zgodne ze wspólnymi standardami narodowymi i międzynarodowymi, a obiekty cyfrowe zostały wyposażone w metadane systemu METS aby umożliwić łączenie ich z archiwum pochodzenia.
Portale tematyczne są zatem sposobem na poważne wyjście z ofertą zarówno dla specjalistów, ponieważ oferują wieloaspektową informację naukową na określone tematy oraz do laików, historyków amatorów, hobbystów starając się wywołać ich zainteresowanie dla różnorodnych obszarów tematycznych dziejów.
Archiwa Francji oferują 14, a archiwa Włoch 10 tematów.
Portale francuskie:
1. Hommage des Archives nationales au Président Valéry Giscard d’Estaing
Hołd archiwów państwowych dla prezydenfa Valéry Giscard d’Estaing
2. Charles de Gaulle
3. Malraux, photos inédites
Malraux, niepublikowane fotografie
4. Les Archives nationales rendent hommage à Simone Veil
Archiwa państwowe składają hołd Simone Veil
5. Un jour, une histoire
Jeden dzień, jedna historia
6. Les Templiers
Templariusze
7. Louis XVI et Marie-Antoinette
Ludwik XVI i Maria Antonina
8. Histoire de l’esclavage, de la traite et de leurs abolitions
Historia niewolnictwa, handel niewolnikami i jego zniesienie
9. Centenaire de la Grande Guerre
Stulecie Wielkiej Wojny
10. Seconde Guerre mondiale
Druga Wojna Światowa
11. 60e anniversaire de la Constitution
Sześćdziesiąta rocznica konstytucji
12. Éducation populaire : engagement, médiation, transmission (XIXe-XXIe siècles)
Edukacja ludowa: zaangażowanie, przygotowaniee, przekaz (XIX – XXI w.)
13. Cycle „Retour aux sources”
Cykl „Powrót do źródeł”
14. „Citizen debates” cycle
Cykl „Debaty obywatelskie”
Portale włoskie :
1. Archivi per non dimenticare
Archiwa aby nie zapomnieć
2. Archivi d’impresa
Archiwa przediębiorstw
3. Archivi della moda
Archiwa mody
4. Archivi della musica
Archiwa muzyki
5. Archivi degli architetti
Archiwa architektów
6. Carte da legare
Dokumenty do zabezpieczenia (portal poświęcony dokumentacji psychiatrycznej).
7. Verdi online
8. Portale degli Antenati
Portal przodków
9. Portale dei Territori
Portal terytoriów
10. Voci dalla Shoah
Głosy zagłady
Temat archiwalnych portali tematycznych był już poruszany w ArchNecie. Pisaliśmy na temat włoskiej dokumentacji psychiatrycznej (Catre da leggere) oraz o dokumentacji związanej z przemocą i terroryzmem (Rete degli archivi per non dimenticare). W krótkim cyklu postaramy się przybliżyć ideę współczesnych portali tematycznych Francji i Włoch.
Adam Baniecki
AP Wrocław O/Bolesławiec