Po 30 latach od powstania Instytutu Gaucka, Bundestag zatwierdził projekt ustawy o zmianie ustawy o Archiwum Federalnym oraz ustawy o aktach Stasi oraz o powołaniu komisarza ds. Ofiar SED. Już od 17 czerwca 2021 r. odpowiedzialność za dokumenty Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwa (Ministeriums für Staatssicherheit MfS) byłej NRD zostanie przeniesiona z urzędu Pełnomocnika Federalnego do spraw Materiałów Państwowej Służby Bezpieczeństwa NRD, tzw. Instytutu Gaucka (Bundesbeauftragte für die Unterlagen des Staatssicherheitsdienstes der ehemaligen Deutschen Demokratischen Republik BStU) do Archiwum Federalnego. Nie wiąże się to z ich fizyczną relokacją: akta władz okręgowych i centralnych Stasi w Berlinie i Poczdamie pozostaną w ich obecnym miejscu przechowywania w Berlinie-Lichtenberg.
Prawo dostępu do akt osób, których to dotyczy, organów publicznych i opracowań historycznych pozostaje niezmienione. Na posiedzeniu w dniu 19 listopada 2020 r. Bundestag przyjął odpowiedni projekt ustawy, który przewiduje dalsze stosowanie ustawy o aktach Stasi (Stasi-Unterlagen-Gesetzes StUG). Biuro Federalnego Komisarza ds. Akt Stasi (BStU) zostanie rozwiązane 17 czerwca 2021 r. W zamian ustawa przewiduje powołanie w Bundestagu urzędu komisarza federalnego dla ofiar dyktatury Sozialistische Einheitspartei Deutschlands SED.
Zgodnie z uchwaloną ustawą dokumenty dawnych władz powiatowych Stasi będą gromadzone w jednym archiwum w każdym kraju związkowym i trwale przechowywane. W ciągu najbliższych kilku lat w Erfurcie, Frankfurcie nad Odrą, Halle, Lipsku i Rostocku będą musiały powstać magazyny archiwalne spełniające profesjonalne standardy. Dalsze przechowywanie w poprzednich miejscach zagroziłoby zachowaniu oryginalnych dokumentów.W Chemnitz, Cottbus, Dreźnie, Gera, Magdeburgu, Neubrandenburgu, Schwerinie i Suhl dotychczasowe filie BStU będą zachowane lub powstaną nowo utworzone placówki jako filie Archiwum Federalnego. Powinny być one ściśle powiązane z regionalnym instytucjami zajmującymi się zachowaniem pamięci, rozpatrywać prośby o sprawdzenie dokumentów i zaangażować się w historyczną pracę edukacyjną.
Do 17 czerwca 2021 roku wnioski o wgląd do akt Stasi należy nadal kierować wyłącznie do BStU. Archiwum Federalne będzie kontynuować i rozszerzać digitalizację akt Stasi, która już się rozpoczęła. W tym celu ma powstać duże centrum digitalizacji w Berlinie-Lichtenbergu. Digitalizacja zaowocuje również możliwością korzystania z dokumentów Stasi w innych lokalizacjach Archiwum Federalnego. Archiwum Federalne stoi przed poważnym wyzwaniem związanym z uchwałą Bundestagu: liczba obecnych około 930 pracowników Archiwum Federalnego wzrośnie o ponad 1350 współpracowników z BSTU w Berlinie i oddziałów. Ilość materiałów pisemnych przechowywanych w Archiwum Federalnym wzrośnie z ok. 110 km do ponad 540 km.
Wraz z przyjęciem wspólnego projektu ustawy przez CDU / CSU, SPD, FDP i Bündnis 90 / Die Grünen o zmianie federalnej ustawy o archiwach, ustawy o aktach Stasi i powołaniu komisarza ds. Ofiar SED, przyszłość archiwum akt Stasi jest trwale zabezpieczona, co wyraził również, wkrótce już były Federalny Komisarz ds. Akt Stasi, Roland Jahn „Cieszę się, że cały zasób archiwum Stasi jest teraz trwale zabezpieczony jako część pamięci narodu w Archiwum Federalnym”.
Otwarcie archiwum i dostępność akt służby bezpieczeństwa Stasi jest osiągnięciem Pokojowej Rewolucji i pierwszym tego typu aktem w krajach postsowieckich i na świecie Wykorzystanie akt tajnej policji służących do wyjaśnienia mechanizmów dyktatury SED i do radzenia sobie z przeszłością, cieszyło się i nadal przyciąga dużą uwagę międzynarodową. Wg Rolanda Jahna: „Reforma gwarantuje wykorzystanie dokumentów Stasi w przyszłości i podkreśla szczególny charakter i symboliczną wartość archiwum dokumentów Stasi jako osiągnięcia Pokojowej Rewolucji z międzynarodowym wzorem do naśladowania”.
Więcej:
Patrz ArchNet, Instytut Gaucka już wkróce częścią Bundesarchiv
Źródło: Übergang der Stasi-Unterlagen in den Zuständigkeitsbereich des Bundesarchivs beschlossen
Jolanta Leśniewska
AP Płock O/Kutno