Dwa miesiące temu Czeskie Towarzystwo Archiwalne (Česká archivní společnost – w skrócie – ČAS) obchodziło 30-lecie swojego powstania. Z powodu pandemii jubileusz ten przeszedł niemal niezauważenie, także dla jego członków. Dopiero na początku lipca skromnym przypomnieniem fakt ten odnotowano na oficjalnej stronie stowarzyszenia. Trzeba jednak pamiętać, iż formalna rejestracja ČAS nastąpiła dopiero 20 lipca 1990 r., a więc niemal dokładnie przed 30 laty. Przypomnijmy więc, jakie były początki organizacji archiwalnej u naszych południowych sąsiadów i czym stowarzyszenie to się zajmuje.
Na początku należy zaznaczyć, iż w realiach socjalistycznej Czechosłowacji nie miały szans rozwinąć się żadne organizacje społeczne, poza kilkoma sterowanymi odgórnie przez władze komunistyczne. Dopiero demokratyzacja kraju, jaka nastąpiła w wyniku „aksamitnej rewolucji” z 1989 r., otworzyła drogę z jednej strony do odrodzenia się instytucji społecznikowskich – jak choćby „Sokół”, z drogiej do powstanie wielu nowych. Wśród tych ostatnich znalazło się stowarzyszenie powołane przez archiwistów. Inauguracyjne Walne Zgromadzenie ČAS odbyło się w piątek 4 maja 1990 r. na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Karola w Pradze. Podczas burzliwej dyskusji zatwierdzono tymczasowy statut i wybrano zarząd. Na pierwszym regularnym spotkaniu ČAS, które odbyło się 20 czerwca tego samego roku, pierwszym przewodniczącym stowarzyszenie wybrany została dr inż. Ivan Martinovský (1937–2015).
W pierwszych oficjalnych dokumentach ČAS wyznaczyło cele swojego działania w następującymi słowy: „Czeskie Stowarzyszenie Archiwalne, jako organizacja dobrowolna i społeczna, chce dążyć do rozwoju i obrony zawodowych oraz społecznych interesów szerokiej rzeszy archiwistów, pracowników i nauczycieli akademickich oraz studentów archiwistyki i nauk pomocniczych historii. Członkowie świadomi ogromnego bogactwa zbiorów archiwalnych, stanowiących część dziedzictwa kulturowego narodu, dołożą wszelkich starań, aby wyeliminować nierozwiązane dostatecznie problemy z przeszłości. Z zawodowego i społecznego punktu widzenia chcą podnieść naszą archiwistykę do poziomu porównywalnego z krajami rozwiniętymi”. Chcący osiągnąć te cele archiwiści podjęli starania o skupieniu w swojej organizacji możliwie szerokiego kręgu członków. Oczywiście stali się nimi w pierwszym rzędzie archiwiści, nauczyciele akademiccy oraz studenci archiwistyki i pomocniczych nauk historii, a pozyskano również sporą liczbę innych zwolenników i sympatyków, zarówno profesjonalnie jak i amatorsko interesujących się dziedzinami archiwalnym.
Zadaniem ČAS stało się głównie wspieranie działalności zawodowej, ale i indywidualnych zainteresowań archiwistów w Czechach, w tym wykorzystania ich doświadczeń w archiwach. Z tego powodu ČAS koncentruje się na teorii archiwistyki, praktyce archiwalnej, naukach pomocniczych historii, jak i innych dyscyplinach pokrewnych, zwłaszcza historii i historiografii. Poprzez różnorodne działania pomaga zdobywać, rozpowszechniać i pogłębiać najnowszą wiedzę niezbędną do podejmowania skutecznych działań w tych dziedzinach. Jednocześnie promuje archiwa i archiwistykę w społeczeństwie, działając aktywnie na różnych forach, w tym dąży do edukacji i promocji medialnej Międzynarodowego Dnia Archiwów w Czechach.
ČAS realizuje swoje zadania na kilka sposobów. Co dwa lata organizuje ogólnokrajową konferencję archiwalną we współpracy z wieloma partnerami. Konferencje te dotyczą aktualnych zagadnień (choć nie tylko) czeskiej archiwistyki, i są otwartym forum dyskusyjnym, przyczyniającym się do wymiany opinii i pomysłów oraz do pogłębiania wzajemnych kontaktów. W ostatnich latach na konferencjach regularnie spotykało się ponad 400 uczestników.
ČAS organizuje również tematyczne wycieczki, wykłady i seminaria lub uczestniczy w ich organizacji. Utrzymuje kontakty z podobnymi stowarzyszeniami zawodowymi, szczególnie w krajach sąsiednich. Przewodniczący ČAS jest członkiem Naukowej Rady Archiwalnej.
Od 2002 roku Czeskie Stowarzyszenie Archiwalne wydaje własny rocznik (ČAS v roce…), który zastąpił ukazujący się od 1990 r. kwartalnik „Archivní bulletin”. Ze pośrednictwem tego rocznika członkowie informowani są o działalności zarówno stowarzyszenia, jak i archiwów, oraz o niektórych problemach archiwów i archiwistów. Jednym z najważniejszych działań ČAS w dziedzinie informacji i promocji jest zaś własna strona internetowa oraz profile mediach społecznościowych. Ich celem jest dostarczanie informacji o tym, co dzieje się nie tylko w Czeskim Stowarzyszeniu Archiwalnym, ale także we wszystkich archiwach krajowych, co sprawia, iż media te stały się użytecznym narzędziem dla każdego, kto chce, może lub musi mieć kontakt z archiwami i archiwistami.
Z okazji jubileuszu Česke archivní společností, w imieniu własnym i wszystkich polskich archiwistów, składamy życzenia wszelkiej pomyślności i stałego rozwoju.
Więcej patrz: 30 let od založení České archivní společnosti
oprac. Ivo Łaborewicz
AP Oddział w Jeleniej Górze