Piękne barokowe zabudowania benedyktyńskiego klasztoru w Rajhradzie (Rajhrad), mieszczącego się nieopodal Brna, odremontowane po wieloletniej dewastacji i udostępnione w 2005 r., są od wielu lat siedzibą kilku instytucji kulturalnych, wśród których wyróżnić należy Powiatowe Archiwum Państwowe oraz Muzeum Literatury Morawskiej, obie od lat ściśle ze sobą współpracujące. Niedawno w siedzibie tej ostatnie otwarta została bardzo oryginalna i interesująca wystawa, pod długi, ale jakże wymownym tytułem: „Wino i książki. Nauka, prawo, literatura, sztuka a winorośl ze wszystkich zapisanych stron” (Víno a knihy. Věda, právo, krásná literatura, umění a réva vinná ze všech psaných stran), która ze wszech miar godna jest obejrzenia.
Wystawa obrazuje wszelkie połączenia literatury, a konkretnie różnorodnych ksiąg z winoroślą, „najbardziej kulturalną ze wszystkich roślin”, której gatunki i odmiany ludzie pielęgnują znacznie dłużej niż własne pismo. Jak napisali autorzy ekspozycji w swoich materiałach promocyjnych, „książki mają wiele wspólnego z winem”: prasa – w tym prasa drukarska – bierze początek z winnicy; winogrona dojrzewają w rzędach, podobnie jak ludzkie idee kształtują się za pośrednictwem ksiąg i w księgach, ustawianych w równych szeregach na półkach; od średniowiecza aż po początek epoki nowożytnej, zwłaszcza między klasztorami i uniwersytetami, książki przewożono w beczkach … Zanim człowiek otworzy książkę, aby rozpocząć za jej pomocą poznawanie tego, co dotychczas pozostawało dla niego nieznane, konieczne jest, aby jej twórcy do swojego dzieła włożyli cały swój umysł, a do talentu dodali jeszcze wielką cząstkę uczciwej pracy – jak przy produkcji wina.
Na wystawie można zobaczyć m.in. fachowe traktaty o uprawie i przetwórstwie winogron, pierwsze teksty prawne chroniące winiarzy, a zwłaszcza ich majątek, literaturę piękną inspirowaną winem, publikacje ozdabiane motywem winogron, jak również wino w ekslibrisie, pijackie wierszyki, zielniki, książki kucharskie i wiele innych. Są stosowane naczynia (szklanice, kieliszki, puchary, ale i beczki dzbanki, bukłaki, ampułki, butelki…), wielki wybór różnych korkociągów, a także liczne tablice informacyjne oraz multimedia. Jednym z dodatkowych celem twórców wystawy było dostarczenie zwiedzającym szerokiej informacji o winorośli i uprawie wina, jego udoskonalaniu, jego zakorzenieniu w wierze i kulturze, a także inspiracji dla legend ludowych i literatury pięknej.
Uroczysty wernisaż otwarcia wystawy, okraszony występem znakomitego cymbalisty Pavla Varmuža, odbył się 24 września 2016 r., ale samą ekspozycję będzie można oglądać aż do 26 lutego 2017 r. Warto jednak pojechać do Rajhradu koło Brna nie tylko po to, aby obejrzeć wspaniałe wydawnictwa związane z winem i winoroślą, stworzone w ciągu kilku stuleci, ale również, by zwiedzić tutejszych klasztor, podziwiać jego barokową architekturę, oraz wnętrza – w tym zwłaszcza i cudownie zachowaną w stanie nietkniętym przepiękną bibliotekę z XVIII w., jak również tutejsze archiwum o niebanalnym wystroju, gdzie komputery i czytniki stoją w „konfesjonałach”, a na niesfornych badaczy czeka „żelazna dama”. W tym „rajskim grodzie” zaskakuje zresztą niejedno.
Więcej:
ČSA: Víno a knihy. Věda, právo, krásná literatura, umění a réva vinná ze všech psaných stran – výstava v Památníku písemnictví na Moravě
Muzea Brněnska: Víno a knihy
Město Rajhrad: PPM – výstava VÍNO a KNIHY
oprac. Ivo Łaborewicz
AP Wrocław Oddział Jelenia Góra