Dnia 20 listopada 2015 r. w salach zamku Pacov odbyła się uroczysta prezentacja naukowej edycji najstarszej zachowanej księgi miejskiej miasta Pacov, połączona z okolicznościową wystawą, poświęconą dziejom tego ośrodka miejskiego w XV-XVII wieku.
Wystawa oraz promocja księgi zostały przygotowane przez Katedrę Filozofii Uniwersytetu Karola w Pradze, miasto Pacov, Muzeum Miejskie Antonína Sovy v Pacovie oraz Ziemskie Archiwum Moraw w Brnie – Powiatowe Archiwum Państwowe w Pelhřimovie. Honorowy patronat nad imprezą objęli: przewodniczący Senatu Republiki Czeskiej Milan Štěch oraz wojewoda Kraju Vysočina Jiří Běhounek. Sponsorami przedsięwzięcia były lokalne zakłady przemysłowe: Pacovské strojírny, a.s. oraz Garlic s.r.o. Patronat medialny objęły: gazeta „Pelhřimovský deník” oraz rozgłośnia „Český rozhlas Region”.
W ramach ogólnokrajowego projektu „Libri civitatis” trwa ewidencja ksiąg miejskich (ksiąg urzędowych powstałych przed 1620 rokiem) przechowywanych w archiwach Czech, przy czym najważniejsze rękopisy są publikowane w formie edycji. Opracowanie każdej księgi rządzi się ścisłymi zasadami, według których najpierw w opracowuje się tzw. transliterację tekstu (transkrypcję), na której opiera się edycja tekstu, wraz z aparatem naukowym, skorowidzem oraz wstępem.
Jako pierwszą, ze względu na jej charakter, wybrano do tego projektu najstarszą z zachowanych ksiąg miejskich Pacova, która była prowadzona w latach 1473-1712. Jej zawartość zmieniała się w ciągu stuleci, przy czym w danym okresie wpisywano do księgi dokumenty wydawane przez władze zwierzchnie oraz władców, jako zapisy określające prawa miejscowych mieszczan. Charakterystyczne dla księgi miejskiej są zapisy dotyczące ochrony czci. Mają one przy tym postać tzw. kontraktów ubrmanských, zawieranych pomiędzy oskarżonymi i powodami, którzy przystąpili do pozasądowych negocjacji, rozstrzyganych przez specjalnych jednatorów – ubrmanów. O wpływie na miejskie kancelarie władz senioralnych świadczą liczne wpisy rewersów, dzięki którym złodziejom lub innym skazanym udzielano prawa łaski w postaci wyroków w zawieszeniu.
Najstarsza zachowana pacovska księga miejska przechowywana jest w Powiatowym Archiwum Państwowym w Pelhřimovie w zespole „Archiwum miasta Pacov”. Dokument ten powstał w wyniku działalności kancelarii miejskiej, będącej w ścisłym rozumieniu poprzednikiem obecnego urzędu miejskiego. Wyjątkowość tej księgi nie wynika jednak głównie z jej zawartości, ale z faktu, że w wśród materiałów pochodzenia miejskiego jest jednym z nielicznych, które powstały przed 1620 rokiem. Z całego systemu ksiąg miejskich, poza przedmiotową księgą, przetrwały tylko dwa tomy, których zapisy rozpoczynają się dopiero pod koniec XVI wieku. Ich analiza pozwoliła ujawnić głębszy kontekst funkcjonowania kancelarii miejskiej i życia codziennego w mieście w dobie rudolfińskiej i pobiałogórskiej. Publikację tej księgi można wykorzystywać nie tylko dla studiowania dziejów miasta Pacova, ale także do badania życia codziennego mieszkańców jednego z licznych miast lennych.
Opracowaniem księgi zajmowali się pracownicy naukowi Wydziału Historii i Nauk Pomocniczych Archiwistyki Uniwersytetu Karola w Pradze, korzystający ze wsparcia finansowego Fundacji Nauki Czeskiej. Badaniem ksiąg miejskich Wydział ten zajmuje się od kilkudziesięciu lat. Z najważniejszych dokonań w tej dziedzinie w ostatnim okresie należy wspomnieć o wydaniu księgi miejskiej Czeskiej Lipy, opracowanej przez PhDr. Ivanę Ebelovou, jak również edycję najstarszych księgach miejskich w Czechach, czyli tzw. „Liber vetustissimus Antiquae Civitatis Pragensis” z lat 1310-1518, w opracowaniu prof. Hanny Pátkovej. Do projektu „Libri civitatis” (Księgi miejskie) zaangażowane są także inne instytucje, między innymi Wydział Sztuk Pięknych Uniwersytetu Jana Ewangelisty Purkyněgo w Usti nad Łabą, Archiwum Stołecznego Miasta Pragi, Archiwum Miasta Brna i poszczególne archiwa państwowe w Czechach. Publikację poszczególnych ksiąg w ramach projektu gwarantuje wydawnictwo „Scriptorium”, które koncentruje się na publikacjach non-profit z zakresu literatury (szczególnie niskonakładowe publikacje naukowe). W serii „Libri civitati” zostały dotąd wydane księgi miejskie takich miast, jak Czeska Lipa, Most, Litoměřice, Ústí nad Łabą i Nové Město w Pradze.
Podczas promocji książki w salach Muzeum Miejskiego w Pacovie odbył się odczyt o księdze miejskiej i jej związkach z dziejami miasta z XV-XVII wieku. Program otwarcia uzupełnił występ zespołu muzycznego „Ars camera ta” z Humpolca, specjalizującego się w interpretacji muzyki dawnej.
Wiecej: Prezentace edice nejstarší dochované pacovské městské knihy a doprovodná výstava
oprac. Ivo Łaborewicz
AP Oddział Jelenia Góra