W sześć lat po katastrofie Archiwum Miejskiego w Kolonii ruszy budowa jego nowej siedziby. Już prawie 96 procent z 30 kilometrów akt przechowywanych w tym archiwum może być udostępniona użytkownikom w formie cyfrowej lub analogowej. To naprawdę imponujący wynik biorąc pod uwagę skalę zniszczeń, jakie miały tam miejsce. Przypomnijmy więc pokrótce popołudnie 3 marca 2009 r. W kilka sekund, z powierzchni ziemi zniknął budynek Archiwum Miejskiego Kolonii, wraz z 30- kilometrowym zasobem archiwalnym obejmującym dzieje miasta i całego regionu, od wczesnego średniowiecza po czasy współczesne.
Archiwum kolońskie było uważane za „okręt flagowy” niemieckich archiwów komunalnych. Pierwsze wzmianki o nim pochodzą z 1322 roku, kiedy to cała jego zawartość mieściła się w drewnianej skrzyni. W 1406 roku drewniana skrzynia, to było już za mało- archiwum miejskie znalazło swoje lokum pod wieżą miejskiego ratusza. W archiwum znajdowało się m.in. 65 tys. dokumentów pergaminowych, setki tysięcy map i planów, około miliona fotografii oraz ok. 700 kolekcji prywatnych znakomitych obywateli Kolonii, pisarzy, kompozytorów, naukowców, architektów.
Przyczyną katastrofy były prawdopodobnie błędy popełnione w czasie prac podziemnych przy budowie linii metra. Śledztwo w tej sprawie trwa W wyniku tych wydarzeń uległ całkowitemu zniszczeniu budynek archiwum miejskiego, oraz przyległe do niego budynki, dwie osoby straciły życie, a ponad 36 rodzin straciło mieszkania. Zniszczeniu uległy również dwie szkoły Friedrich-Wilhelm-Gymnasium i Kaiserin-Augusta-Schule.
Z całości odzyskanych akt 35 % znajdowało się w stanie bardzo ciężkiego uszkodzenia, 50% ciężkiego i średniego, a tylko 15 % posiadało niewielkie uszkodzenia. Po odzyskaniu tej części zasobu, która znalazła się na powierzchni zapadliska, przystąpiono do prac związanych z wydobyciem pozostałych ok. 5 % zasobu, który znalazł się pod wodą. W bezprecedensowej akcji ratowania zasobu, eksperymentalnie wykorzystano platformę służąca wydobywaniu zatopionych archiwaliów.
Prace renowacyjne trwały kilka lat przy udziale pracowników archiwum, ale przede wszystkim, przy udziale setek wolontariuszy i ochotników. Zasób archiwum kolońskiego rozmieszczony został w wielu miejscach tzw. Azylarchiv m. in. w Historischen Archiv des Erzbistums Köln, w archiwach w Bonn, Brauweiler, Detmold, Freiburg, Freudenberg, Siegen, Münster czy Schleswig. W samej Kolonii, miasto zorganizowało nowoczesne Restaurierungs- und Digitalisierungszentrum w dzielnicy Porz-Lind, gdzie akta przygotowywane są do udostępniania użytkownikom. Obecnie funkcjonuje również strona internetowa Digitalen Historischen Archivs Köln, z której skorzystało w ubiegłym roku ponad pól miliona użytkowników. Dotychczas w archiwach azylowych przechowywanych jest ok. 75 tysięcy kartonów z dokumentami. W celu scalenia i zewidencjonowania zasobu z poszczególnych lokalizacji, zasób ma być zwieziony tymczasowo do siedziby Landesarchivs NRW (Archiwum Landu Nadrenia Północna Westfalia), które do końca lata tego roku ma przeprowadzić się do nowej siedziby w Duisburgu.
Samo archiwum miejskie Kolonii, po kilku dramatycznych zwrotach akcji – patrz: ArchNet, Niemcy: Kolonia – To nie tak miało być – zostanie odbudowane. Nowe Archiwum Historyczne Miasta Kolonii powstanie w ciągu najbliższych kilku lat przy Eifelwall w Kolonii. 18 lutego 2015 miasto poprzez swoje służby budowlane uruchomiło procedurę uzyskania pozwolenia na budowę oraz rozpoczęto pierwsze prace rozbiórkowe na przygotowanie terenu pod budowę. Trzypiętrowy budynek -zaprojektowany przez pracownię architektoniczną waechter + waechter z Darmstadt- będzie dysponował całkowitą powierzchnia wynoszącą 22 tysiące metrów kwadratowych, z czego powierzchnia użytkowa to 15 tysięcy metrów kwadratowych. Ogólna koncepcja zabudowy wygląda w ten sposób, że sześciokondygnacyjna wieża, czyli budynek magazynowy określany jako serce i relikwia archiwum, otoczony będzie ze wszystkich stron trzypiętrowym budynkiem o charakterze administracyjnym i użytkowym mieszczącym powierzchnie wystawowe, konferencyjne i czytelnię, pomieszczenia administracyjne a także pomieszczenia dla Rheinische Bildarchiv. Całkowity koszt przeznaczony na realizację projektu określony został na 76 mln euro. Budynek ma zostać otwarty w 2019 r., czyli równo dekadę po katastrofie.
Budynek archiwum przewidziano również na zbiory Reinihsches Bildarchiv, którego zasób szacowany jest na ponad 5 milionów fotografii. Rheinische Bildarchiv zostało założone w 1926 roku jako oddział Muzeum Reńskiego w Deutz. Inicjatywa powołania takiej instytucji wyszła od ówczesnego burmistrza Kolonii Konrada Adenauera.
Odbudowę Archiwum Historycznego Kolonii koordynuje 16 osobowa rada specjalistów. Ponadto idea odbudowy archiwum znalazła wsparcie instytucjonalne i społeczne, zarówno duchowe jak i materialne. Freunde des Historischen Archives, Stiftung Stadtgedächtnis oraz pojedynczy darczyńcy i sponsorzy zebrali dotychczas ok. 900 tys. euro na rzecz odbudowy archiwum. Do tej pory miasto Kolonia poniosło koszty wynoszące około 214 mln euro na rzecz zarządzania skutkami katastrofy.
Na podstawie: Baugenehmigungsverfahren für neues Historisches Archiv mit Rheinischem Bildarchiv in Köln eingeleitet
Jolanta Leśniewska
AP Płock O/Kutno