Wielkie katastrofy ostatnich 10 lat – pożar Weimarskiej Biblioteka Księżnej Anny Amalii w 2004, czy katastrofa Archiwum Historycznego Miasta Kolonii w 2009 – unaoczniły i uwrażliwiły społeczeństwo niemieckie na zagrożenia czyhające na niemieckie dziedzictwo kulturowe. Obok tych, nazwijmy to spektakularnych katastrof, na co dzień, w sposób niezauważalny piśmienne zabytki kultury podlegają długotrwałym procesom destrukcji, co możemy określić jako „pełzające katastrofy”. Wśród nich najpowszechniejsze to zanikanie atramentu, zniszczenia papieru, oddziaływanie szkodliwych czynników biologicznych wynikające z powodu złego przechowywania i niewystarczającej ochrony, z którymi na co dzień zmagają się konserwatorzy i archiwiści. W szczególności, ale nie tylko, w mniejszych instytucjach często brakuje wiedzy i środków, aby uratować unikatowe akta i eksponaty.
W Niemczech, zagrożeniami jakim podlegać mogą – ze strony tych często niewidocznych w krótkiej perspektywie czasowej czynników – zabytki kultury piśmiennej, a w skali masowej materiały archiwalne bibliotek i archiwów, zajmuje się Centrum Koordynacji Zachowania Dziedzictwa Piśmienniczego (Koordinierungsstelle für die Erhaltung des schriftlichen Kulturguts, w skrócie; KEK). Powołane ono zostało z inicjatywy pełnomocnika Rządu Federalnego ds. kultury i mediów Bernarda Neumanna w sierpniu 2011i finansowane jest ze środków budżetowych. KEK działa przy Fundacji Pruskiego Dziedzictwa Kulturowego, a swoją siedzibę ma w Narodowej Bibliotece w Berlinie. Podstawowy cel stawiany KEK, to trwałe zachowanie piśmiennego dziedzictwa kulturowego przechowywanego w bibliotekach, archiwach i muzeach. Motto jego działalności brzmi: „Aby zabezpieczyć naszą przyszłość, musimy zachować przeszłość”. Proste i czytelne przesłanie.
Od 2011 roku, KEK z powodzeniem przeprowadził ponad 130 projektów pilotażowych w archiwach, bibliotekach i muzeach wszystkich szesnastu landów Republiki Federalnej, na sumę blisko 2 mln euro.
Motywem przewodnim przyświecającym działalności i wsparciu instytucji kultury w bieżącym roku, będą projekty mające na celu podjęcie wyzwania wobec zagrożenia jakim jest „zanikające pismo- wyblakły papier” (Verblassende Schrift – Verblassende Farbe) . Aktywnie wspierane będą projekty, które przyczyniają się do ochrony, konserwacji i prewencji zbiorów archiwalnych i bibliotecznych, w zakresie w m.in.:
– renowacji, czyszczenia i pakowania w materiały ochronne narażonych obiektów i kolekcji,
– neutralizacji niebezpiecznych materiałów do druku i pisania,
– rekonstrukcji i zabezpieczenia dotkniętych destrukcją obiektów.
Ponadto pod uwagę brane będą także projekty odnoszące się do świadomości społecznej i rozwoju wiedzy zakresie zagrożeń i profilaktyki, a mianowicie:
– badań w zakresie rozwoju i testowania nowych metod i technik zabezpieczających zasoby piśmienne,
– współpracy z instytucjami badawczo-szkoleniowymi,
– wystaw na temat ochrony dóbr kultury, w celu podniesienia świadomości publicznej,
– szkoleń dla pracowników instytucji kultury,
– wzmocnienia infrastruktury ochrony piśmienniczego dziedzictwa kulturowego,
– tworzenia regionalnych sieci reagowania kryzysowego.
Na niekorzyść dziedzictwa rękopiśmienniczego działa wiele czynników- tych obiektywnych, takich jak czas, i tych, których sprawcą jest sam człowiek. Ciągle też podejmowane są działania mające na celu zachowanie, w jak najlepszym stanie, tego dziedzictwa dla następnych pokoleń, nie tylko w formie zdigitalizowanego obrazu, ale również oryginału. Jest to ciągły wyścig z postępującą w różnym tempie destrukcją materiałów archiwalnych. Aktywność i wsparcie, jakiego mogą oczekiwać archiwa niemieckie ze strony KEK, niewątpliwie pozwoli zahamować oddziaływanie tych groźnych i niewidocznych niszczycieli.
Jolanta Leśniewska
AP Płock O/ Kutno
Na podstawie: Unterstützung von Modell- und Vorzeigeprojekten in Archiven und Bibliotheken durch die Koordinierungsstelle für die Erhaltung des schriftlichen Kulturguts (KEK)