Ta inwestycja archiwalna przeszła wszelkie oczekiwania. Oprócz tego, ze jest niezwykle efektowna wizualnie, to pochłonęła już 200 milionów Euro i otacza ją aura skandalu. Utworzone w 2004 roku Landesarchiv Nordrhein-Westfalen powstało z połączenia państwowych instytucji archiwalnych landu Północna Nadrenia Westfalia. Główna siedziba archiwum znajduje się w Düsseldorfie, ale dotychczas zachowano również trzy oddziały w Brühl (Abteilung Rheinland), Münster (Abteilung Westfalen) i Detmold (Abteilung Ostwestfalen-Lippe). Działające obecnie w 4 lokalizacjach archiwum, w 2014 roku znajdzie prawdopodobnie swoją „przystań” w Duisburgu. Wybrano efektowną, ale również kontrowersyjną lokalizację na nadbrzeżu portowym Renu – stary spichlerz zbożowy z 48 metrową wieżą oraz budynkiem zaprojektowanym w kształcie fali o łącznej długości ponad 200 metrów.
Źródło: Chronik des Landesarchiv-Skandals
Już 2003 roku zapadła decyzja o przeniesieniu całości zasobu archiwum landowego do jednej siedziby i likwidacji istniejących oddziałów. Rok później, działająca w imieniu władz krajowych Północnej Nadrenii Westfalii, Spółka BLB (Bau-und Liegenschaftsbetrieb NRW zakupiła pod inwestycję działkę przy Werdener Strasse w Dusseldorfie. Koszt budowy nowej siedziby archiwum miał zamknąć się w kwocie 30 mln Euro. We wrześniu 2005 roku kancelaria premiera landu NRW zwróciła się do BLB o poszukanie nowej bardziej reprezentacyjnej lokalizacji dla archiwum. Pod uwagę brano m.in. tereny wpisane na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO tj. kompleks przemysłowy kopalni i koksowni Zollverein w Essen oraz zabytkowy spichlerz w porcie wewnętrznym w Duisburgu. W efekcie zdecydowano o lokalizacji archiwum w budynkach portowych w Duisburgu. Ponadto miasto Duisburg posiadało prawo do wieczystej dzierżawy tego terenu.- Erbbaurecht, zbywalne i dziedziczne prawo wzniesienia i posiadania budowli na cudzej nieruchomości. W 2006 roku powstało studium wykonalności, które szacowało koszt adaptacji budynku na 42 mln Euro, co wydawało się korzystniejszym rozwiązaniem niż budowa na tzw. „zielonej łące”, czyli od podstaw, co oszacowano na 50 mln Euro. Jednak koszty adaptacji starego spichlerza z problematyczną do adaptacji 48 –metrową wierzą, wyliczono nie biorąc pod uwagę wielu istotnych w przypadku takiego budynku czynników jak badania statyczne obciążeń stropów, materiał budowlany, wymagania przeciwpożarowe. Stworzono tym samym nierealny do realizacji budżet realizacji budowy.
Po zapadnięciu decyzji o adaptacji budynku w Duisburgu , BLB powinno podjąć kroki w celu zakupu działki. Tak się jednak nie stało i termin sporządzenia aktu notarialnego został zaprzepaszczony. W zakupie terenu uprzedził BLB inwestor z Essen, i tak prawo pierwokupu przysługujące miastu na wykup terenu za kwotę 3,86 mln Euro zostało zaprzepaszczone mimo preferencyjnych warunków jakie można było wykorzystać. W efekcie dziwnych zawirowań dopiero w 2008 roku działka z budynkami została zakupiona, ale już za kwotę 30 mln Euro, a koszty adaptacji zaczęły rosnąć lawinowo. Przy wyborze nie brano pod uwagę funkcjonalności obiektu, ale bardziej kładziono nacisk na jego efektowną formę architektoniczną. Władzom landu zaś zależało, aby obiekt oddany został już w 2010 roku, kiedy to zagłębie Ruhry miało być Europejską Stolicą Kultury. Obecnie kwota jaką pochłonęła dotychczas adaptacja wynosi ponad 190 mln Euro, co pokazuje skalę nieprawidłowości jakie w kolejnych latach lawinowo narastały doprowadzając w ostateczności do jednego z największych skandali i afer gospodarczych w landzie Nadrenia Westfalia.
W marcu 2012 roku została powołana parlamentarna komisja śledcza, która bada okoliczności i powstałe nieprawdopodobne wręcz nieprawidłowości przy realizacji projektu adaptacji budynku dla Ladndesarchiv. W lipcu tego roku komisja dokonała oglądu imponującego obiektu – 48 tys. m² , 139 km półek. W zasadzie wszystko jest już gotowe na ich przyjęcie i od jesieni tego roku ma rozpocząć się stopniowe przenoszenie zasobów archiwalnych do Duisburga. Przemierzając jeszcze puste magazyny archiwalne, które zlokalizowane są głównie w wierzy spichlerza, staje się jasne dlaczego koszty adaptacji polegające na kosztownym wzmacnianiu stropów – wielkość obciążenia wynosi 1,5 tony na m²– tak lawinowo rosły. Kto wpadł na pomysł ulokowania magazynów archiwalnych w wierzy spichlerza ? „To szaleństwo” – oceniają członkowie komisji. Pytań w tej sprawie pozostaje oczywiście więcej. Ostateczne otwarcie archiwum planowane jest na lato 2014 r., ale praca komisji śledczej potrwa jeszcze kilka lat. Przypomnijmy, iż Północna Nadrenia Westfalia nie ma w ostatnich latach szczęścia do obiektów archiwalnych – katastrofa budowlana w 2010 roku Archiwum Miejskiego w Kolonii wraz z późniejszymi perturbacjami związanymi z odbudową archiwum oraz obecna afera budowlana.
Jolanta Leśniewska
AP Płock/O Kutno