W Berlinie przy Frankfurter Allee, w dzielnicy Berlina – Lichtenberg, znajduje się okazała siedziba byłych służb bezpieczeństwa, byłej NRD (Ministerium für Staatssicherheit – MfS). Dziś nie budzi ona już w mieszkańcach Berlina trwogi, wręcz przeciwnie, jej podwoje stały się szeroko otwarte dla wszystkich, którzy chcieliby przyjrzeć się, prześwietlić i zinwigilować najbardziej wpływowy aparat władzy w państwach bloku socjalistycznego. Niechlubna przeszłość jest oswajana poprzez jej dogłębne poznawanie i szeroką popularyzację tej wiedzy w atrakcyjny i ciekawy sposób. Powierzchnia kwartału, na którym znajdowało się kilkadziesiąt obiektów resortu liczyła około 20 ha i była miejscem pracy około 8 tys. pracowników. Dziś w tym miejscu znajduje się m.in archiwum Instytutu Gaucka (Bundesbeauftragte für die Unterlagen des Staatssicherheitsdienstes der ehemaligen DDR, BStU), a także Stasi- Muzeum (Stasimuseum Berlin), znane również jako Miejsce Badań i Pamięci Normannenstraße (Forschungs-und Gedenkstätte Normannenstraße). Warto może przypomnieć, iż zasób archiwalny centrali MfS ocalał między innymi dzięki temu, że 15 stycznia 1990 roku w trakcie demonstracji ulicznych budynki przy Frankfurter Allee zostały zajęte i zabezpieczone przez obywateli. Spontaniczne działanie obywatelskie przybrało następnie formę stowarzyszenia „Antistalinistische Aktion Berlin Normannenstraße” (ASTAK e.V.), powstałego z połączenia komitetów obywatelskich oraz organizacji obrony praw obywatelskich. Stowarzyszenie od samego początku postawiło sobie za cel stworzenie ośrodka badawczego i upamiętniającego ten wycinek przeszłości Niemiec. W efekcie tego, powstał na tym terenie kompleks łączący ośrodek edukacyjny dla młodzieży, muzeum i archiwum byłych służb bezpieczeństwa NRD. ASTAK jest obecnie kuratorem Stasi-Musem.
Muzeum oferuje do zwiedzania, zachowane w prawie niezmienionej postaci, część obiektów MfS opuszczonych w pośpiechu przez funkcjonariuszy na przełomie 1989 i 1990 roku. W bloku nr 1 będącym siedzibą samego ministra Ericha Mielke zapadały najważniejsze decyzje w sprawach działalności służb bezpieczeństwa określanych jako „Schild und Schwert der Partei”, czyli tarcza i miecz partii. Można zwiedzać autentyczne gabinety i biura funkcjonariuszy zaaranżowane tak, jakby przed chwilą ktoś tam pracował i tylko na chwilę zrobił sobie przerwę. Muzeum tworzą więc biura Mielkego i jego najbliższych współpracowników, wielka sala konferencyjna i kasyno, zwane przez pracowników Stasi „wzgórzem generałów”. Obiekt ten służy jako centrum edukacyjne dla młodzieży, wystawowe, badawcze i dokumentacyjne.
Kilka kroków dalej, w Haus 7 znajduje się archiwum „STASI-Archiv der Stasi-Unterlagen-Behörde obejmujące ponad 43 kilometrów akt, filmów, nagrań i kartotek z lat 1950 -1990 samej centrali MfS. Archiwum jest dostępne do zwiedzenia, a w swojej ofercie zwiedzający mają do dyspozycji m.in.: informacje na temat struktury i funkcjonowania MfS, zapoznawanie się z wybraną częścią zasobu i zwiedzanie pomieszczeń magazynowych, informacje na temat zbiorów archiwalnych, zapoznanie się z metodami opracowania zasobu wraz prezentacją słynnej rekonstrukcji (manualnej i wirtualnej) dokumentów, które zostały niszczone przez podarcie i pocięcie przez funkcjonariuszy MfS tuż przed upadkiem muru berlińskiego http://www.bstu.bund.de/DE/Archive/RekonstruktionUnterlagen/_node.html . Obecnie dostępna jest również do zwiedzania wystawa -„Feind ist, wer anders denkt” („Wróg to ten, kto myśli inaczej”).
Służby bezpieczeństwa już dawno opuściły to miejsce, a dowody i efekty jej działalności znajdują się pod pełną kontrolą demokratycznego państwa niemieckiego. Dawne obiekty zaś jednej z najpotężniejszych służb bezpieczeństwa w państwach bloku socjalistycznego zamieniono na specyficzny skansen systemu komunistycznego z wolnym wstępem.
Oprac: Jolanta Leśniewska
AP Płock /O Kutno
Na podstawie: