Studia i materiały
Hubert Mazur (AP Kielce) przedstawił tekst pt. “Lekcje archiwalne – próba definicji, cele, typologia, budowa”. Omówił podstawowe podobieństwa i różnice między zajęciami prowadzonymi w archiwum dawniej i teraz, podkreślając, że ta forma działalności archiwum nie jest żadnym novum. Jest to element pozaszkolnej edukacji historycznej dzieci i młodzieży, realizowany przez rozmaite instytucje, w tym także archiwa. Istotą lekcji archiwalnej jest kontakt uczniów z oryginalnymi dokumentami i praca uczniów ze źródłem historycznym. Autor omawia też budowę lekcji archiwalnych oraz ich typologię. W swoich rozważaniach odnosi się do literatury przedmiotu, przede wszystkim ustaleń Agnieszki Rosy z UMK.
Następnie Tomasz Żuchowski (AGAD) w artykule pt. “Opracowanie działu XVIII: “Administracja leśna”, wchodzącego w skład zespołu “Archiwum Gospodarcze Wilanowskie” zaprezentował wyniki prac porządkowych w tym zespole, skupiając się na początku na krótkim zarysie historii i organizacji administracji leśnej w dobrach Wilanów oraz na metodach ich opracowania. Akta te zostały zinwentaryzowane w 1948 r., jednak tytuły w inwentarzu nie zawsze odzwierciedlały ich zawartość, odnaleziono także dalsze jednostki z tej serii. W związku z tym zaszła potrzeba ponownego opracowania materiałów: sporządzono nowy inwentarz (wydruk z bazy danych) oraz indeksy (osobowy i geograficzno-rzeczowy), nadano nowy układ i wstęp. Autor podkreśla, że niska jakość pomocy archiwalnych sporządzanych tuż po II wojnie światowej wynika z narzucania ówczesnym archiwistom wygórowanych planów opracowania, co obecnie skutkuje koniecznością ponownego podjęcia prac porządkowych w tychże zespołach.
Z problemów archiwistyki cyfrowej
W tym dziale zamieszczono jeden tekst, autorstwa Damiana Kusnika (Politechnika Śląska, NAC), zatytułowany “Wydajne generowanie raportów na przykładzie Zintegrowanego Systemu Informacji Archiwalnej”. W systemie przechowywana jest ogromna ilość danych, które muszą ulec przetworzeniu w celu wytworzenia raportów, niezbędnych do wszelkeigo rodzaju sprawozdań, które archiwa są zobowiązane sporządzać. Istotny jest nie tylko problem wydajności bazy, ale także wizualizacji raportów, gdyż forma wielu z nich jest określona przepisami Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych (przede wszystkim raporty dot. ewidencji zasobu archiwalnego). Autor podaje problemy, z jakimi zetknęli się twórcy systemu ZoSIA oraz zastosowane rozwiązania.
Varia
Anna Laszuk (NDAP) w tekście pt. “Raport cząstkowy rewizji i harmonizacji standardów opisu” przedstawia wyniki prac Komitetu dobrych praktyk – Podkomitetu opisu Archiwalnego MRA, ogłoszonego w 2012 r., podsumowującego kilkunastoletnie doświadczenia z funkcjonowania standardów. Jednym z rozdziałów Raportu jest Glosariusz, będący zbiorem terminów i definicji użytych w dotychczasowych standardach: autorka podaje te terminy, uzupełniając je o odpowiedniki użyte w tłumaczeniach standardów na język polski.
Renata Gąsior (AP Lublin) w tekście pt. “Archiwalia w muzeach. Z problemów teorii archiwalnej” podejmuje polemikę z artykułem Jarosława Wiśniewskiego “Materiały archiwalne w muzeach”, zamieszczonego w jednym “z ostatnich “Archiwistów” (autorka nie podaje w którym). Zwraca uwagę na to, że J. Wiśniewski posługuje się wymiennie terminami: archiwalia i muzealia. W tym kontekście autorka zauważa, iż przechowywanie przez muzea dokumentacji organów administracji powinno byc swoistym curiosum, a nie regułą, z której należy się cieszyć. R. Gąsior nie podziela więc zachwytu J. Wiśniewskiego nad takimi praktykami, gdyż bezwględnie stoi na stanowisku, iż taka dokumentacja powinna znaleźć się w archiwum (przede wszystkim na mocy obowiązujących przepisów), a nieuprawnione rozporoszenie źródeł powoduje w konsekwencji trudności w zarządzaniu informacją archiwalną.
Izabela Gass (Warszawa) prezentuje artykuł pt. “Kształcenie archiwistów na poziomie średnim” na przykładzie jedynej szkoły dziennej kształcącej na tym poziomie, czyli Policealnego Studium Informacji, Archiwistyki, Księgarstwa w Warszawie (PSIAK); szkoła ta po 40 latach działalności przestała istnieć.
Sylwetki archiwistów
W niezwykle interesującym i szczegółowym szkicu zatytułowanym “Profesor Stanisław Nawrocki (1925-2000) – fragment biografii” Jarosław Hutyra (Instytut wschodni UAM) przedstawia te wybitną postać poznańskiej archiwistyki.
ABC archiwisty zakładowego
Marek Konstankiewicz przedstawia Wykaz ważniejszych aktów prawnych regulujących zasady postępowania z dokumentacją (cz. XLVII), obejmujący akty prawne, które weszły w życie w okresie od 1 października do 31 grudnia 2012 r.
Recenzje i omówienia
– “Silva rerum. Opera historica, diplomatica archivistica continens, Andreae Tomczak dedicata”, red. W. Chorążyczewski i M. Hlebionek, 2012, ss. 197 (T. Czarnota, UMCS);
Kronika
“Jubileusz 90. rocznicy urodzin Profesora Andrzeja Tomczaka” (I. Rolik, A. Zasada, UMK) oraz tekst przemówienia Profesora wygłoszone w trakcie uroczystości;
– Sprawozdanie z sympozjum “Emigracja i środowiska polonijne: archiwa i archiwalia”, Warszawa, 14 grudnia 2012 (T. Czarnota, UMCS);
– VI Zjazd Interentowego Forum Archiwalnego, Opole 29-30 listopada 2012 r. (A. Sobczak, Uniwersytet Szczeciński);
– II seminarium ogólnopolskie “Archiwa Przełomu 1989-1991 w czasach przełomu. Przegląd źródeł – ocena stanu zachowania i mapa rozmieszczenia”, Warszawa, 15 października 2012 r. (A. Sobczak);
– Sprawozdanie z seminarium “ZoSIA vs. AtoM. Dwa systemy do zarządzania zasobem archiwalnym”, Warszawa, 23-24 stycznia 2013 r. (H. Staszewska)
In Memoriam
Wspomnienie o doktorze Witoldzie Szczuczko (15 kwietnia 1947 – 22 listopada 2012), pracowniku Archiwum Państwowego w Toruniu.
Hanna Staszewska
AP Poznań