Portale archiwalne przekraczające obecne granice państwowe, będące wynikiem współpracy pomiędzy państwami posiadającymi materiały archiwalne nawzajem uzupełniające własną historię, stały się już normą. Należą do niech miedzy innymi takie projekty jak PORTA FONTIUM, ARGE ALP, czy MOMASTERIUM. W wyniku współpracy pomiędzy archiwami i instytucjami naukowymi z Niemiec, Francji, Austrii i Szwajcarii tworzony jest nowy portal archiwalny obejmujący swym zasięgiem historyczną krainę o skomplikowanej historii, i co z tym związane, złożonej przynależności państwowej – krainę Górnego Renu (Oberrhein).
Uczestniczące w projekcie archiwa i inni partnerzy chcą przywrócić pamięć historyczną Górnego Renu poprzez jej wirtualne odtworzenie i tym samym likwidację w tej przestrzeni obecnych granic państwowych, ale także granic, które funkcjonują w głowach historyków i potencjalnych użytkowników. Wspólny, dwujęzyczny i transgraniczny portal archiwalny wspierany przez ekspertów i konsultantów z każdej ze stron, powinien przezwyciężyć istniejące dotychczas przeszkody dostępu do informacji.
Główne cele stawiane w realizacji projektu „Archivum Rhenanum” obejmują:
– Przygotowanie podstawowych źródeł historycznych
– Digitalizację licznych dowodów historycznych do prezentacji za pośrednictwem portalu
– Budowa transgranicznej, dwujęzycznej bazy
– Stałą prezentację bazy danych za pośrednictwem portalu
– Umieszczenie i łączenie dziedzictwa kulturowego jako „pamięci historycznej” dla ogółu społeczeństwa po obu stronach rzeki
– Koordynacja stałej publicznej dyskusji na platformie komunikacyjnej
– Konserwatorskie zabezpieczenie zasobów
Jako partnerzy i współfinansujący projektu są: Archives départementales du Haut-Rhin (Colmar), Archives départementales du Bas-Rhin (Strasbourg), Landesarchiv Baden-Württemberg – Generallandesarchiv Karlsruhe, Stadtarchiv Freiburg i Stadtarchiv Speyer, a także ponad 20 innych archiwów, instytutów uniwersyteckich i stowarzyszeń historycznych z Palatynatu, Alzacja i Badenii , a także ze Szwajcarii i Austrii.
Stadtarchiv Freiburg w Breisgau, ze swoimi bogatymi zbiorami dokumentów, w tym z ok. 22 000 dokumentami z okresu średniowiecza, podjęło już retrokonwersję inwentarzy archiwalnych sporządzonych z XIX i XX wieku. Nacisk położono na zespoły dokumentów z okresu panowania Habsburgów i istnienia tzw. Przedniej Austrii (Vorderösterreich), dotyczących Alzacji – około 1000 dokumentów. Planowana digitalizacja dokumentów dotychczas nie został podjęta z powodów konserwatorskich. Będzie ona stanowiła drugi etap prac nad projektem.
Z kolei Stadtarchiv Speyer (Archiwum Miejskie w Spirze) posiada dużej wartości zbiory archiwalne z pierwszej połowy XVI wieku, kiedy Spira stała się ośrodkiem ważnych wydarzeń historycznych. Pięć bowiem spośród 30 zwołanych w XVI wieku sejmów Rzeszy odbyło się właśnie w tym mieście. Kluczowym dla historii miasta był drugi sejm w Spirze, który odbył się w 1526 roku. Zdecydowano wtedy o umieszczeniu w mieście siedziby Sądu Kameralnego Rzeszy (Reichskammergericht), który znajdował się tu do 1689 roku. Również w czasie tego sejmu podjęto uchwałę zabraniającą przechodzenia na luteranizm, przeciwko czemu zaprotestowało sześć księstw i 14 miast. Od tego czasu zwolenników reformacji nazywa się protestantami. Archiwum miejskie dokona wyboru dla potrzeb portalu ponad tysiąca dokumentów dotyczących zarówno historii rzeszy niemieckiej jak i samego miasta i regionu.
W prace nad projektem zaangażowane jest także Landesarchiv Baden-Württemberg, które ma zdigitalizować 15 tysięcy dokumentów dotyczący dwóch najznaczniejszych rodów alzackich Böcklin von Böcklinsau i Andlau znajdujących się w Staatsarchiv Freiburg (StAF), a także przeprowadzić retrokonwersję inwentarzy zespołów archiwalnych dotyczących Palatynatu, Bazylei, Spiry i Strasburga znajdujących się w Generallandesarchiv Karlsruhe (GLA)
Archives départementales du Haut-Rhin in Colmar dokona digitalizacji i prezentacji na portalu, archiwaliów dotyczących rządu Ensishei (Herrschaft Ensisheim)stanowiącego władze obszaru tworzącego habsburską Przednią Austrię (Vorderösterreich), dokumentów ważnych dla całego regionu Górnego Renu po obu stronach rzeki
Archives départementales du Bas-Rhin in Straßburg zaprezentuje na portalu najstarszy w swoich zasobach zespół Landvogtei Hagenau (Wójtostwa Krajowego Hagenau), które w latach 1280-1648 obejmowało znaczną część Alzacji, a po podpisaniu pokoju westfalskiego włączone zostało do Francji.
Prace nad budową portalu zakończone zostaną do 2015 r. Logo projektu przedstawia półkę nawiązującą do zarysu i kolorystyki Renu, z rzędem otwartych woluminów. Portal „Archivum Rhenanum” to kolejna cenna inicjatywa, głównie archiwów i instytucji naukowych krajów niemieckojęzycznych widzących zagadnienia dostępności zasobów archiwalnych szerzej niż granice swojej właściwości terytorialnej. Jest to szczególnie istotne w przypadku terytoriów spójnych pod względem historycznym, językowym, gospodarczym i kulturowym, które zostały podzielone granicami państwowymi.
Jolanta Leśniewska
AP Płock O/ Kutno
Na podstawie: Archivum Rhenanum