W dniach 8-10 maja br. w siedzibie Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych odbyło się spotkanie ekspertów międzynarodowego Programu UNESCO „Pamięć Świata”, który w bieżącym roku obchodzi 20-lecie swojej działalności. Obrady, współorganizowane przez UNESCO, Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych oraz Polski Komitet Krajowy Programu „Pamięć Świata”, zainaugurowało przemówienie Wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, prof. Małgorzaty Omilanowskiej. W konferencji wzięło udział 51 uczestników pochodzących z państw Europy, Australii, Afryki, Ameryki Południowej i Azji. Strona polska była reprezentowana przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych, prof. Władysława Stępniaka oraz przedstawicieli Krajowego Komitetu Programu Pamięć Świata, Sławomira Ratajskiego i Tomasza Komorowskiego.
W trakcie obrad dokonano zarówno podsumowania dotychczasowych dokonań ze strony państw uczestniczących w realizacji programu, jak też dyskutowano nad perspektywami jego rozwoju oraz stojącymi przed nim wyzwaniami, związanymi m.in. z dynamicznym rozwojem nowoczesnych technologii i koniecznością zachowywania światowego dziedzictwa kulturowego zarówno w formie tradycyjnej, jak też w postaci cyfrowej. Przedmiotem debaty było też ustalenie stanu prawnego programu.
Pierwszy dzień konferencji poświęcony został zaprezentowaniu dorobku programu Pamięć Świata w okresie minionego dwudziestolecia. W trakcie dalszej debaty uczestnicy zastanawiali się nad niezbędnymi zmianami w strukturze, funkcjonowaniu, realizowanych priorytetach programu oraz porównywali go z innymi programami UNESCO. Przewodnicząca Międzynarodowego Komitetu Doradczego programu podkreślała konieczność jego wzmocnienia poprzez podkreślanie wagi zachowania dla wszystkich zainteresowanych światowego dziedzictwa dokumentacyjnego, pracę nad wzrostem świadomości społeczeństw w tym zakresie, mocne wsparcie legislacyjne dla programu w poszczególnych krajach, zapewnienie odpowiednich środków finansowych i ludzkich dla jego realizacji, ułatwianie dostępu do zbiorów wpisanych na światową listę dziedzictwa przez wykorzystanie odpowiednich zdobyczy technologii, promowanie osiągnięć programu na odrębnej stronie internetowej.
Referenci wskazywali na brak regulacji prawnych na poziomach narodowych, dotyczących dziedzictwa dokumentacyjnego i jego ochrony. W ich ocenie proces opisywania obiektów przeznaczonych na listę światową przeważa niekiedy nad aktywnością związaną z ich ochroną.
Odrębna sesja została poświęcona wymianie opinii na temat konsekwencji dla programu związanych z gwałtownym rozwojem technologicznym, dokonującym się w świecie. Omawiano wpływ tych zmian na procesy udostępniania oraz zachowania dziedzictwa kulturowego w poszczególnych krajach.
W drugim dniu obrad uczestnicy spotkania skupili się na zagadnieniach współpracy międzypaństwowej i transkontynentalnej w ramach programu. Znaczną część obrad poświęcono zagadnieniu promocji światowej listy dziedzictwa kulturowego oraz współpracy w tym zakresie instytucji kultury i archiwów z sektorem prywatnym. Referenci rozważali co należy popularyzować, jakimi metodami, do kogo winna być skierowana kampania promocyjna i jakie czynniki wpływają na atrakcyjność obiektów dla ich odbiorców: ich treść, walory estetyczne, wartości kulturowe i historyczne oraz różnorodność obiektów, czy też indywidualne reakcje emocjonalne odbiorcy. Postulowano ściślejsze związanie Pamięci Świata z innymi programami ochrony dziedzictwa, realizowanymi w poszczególnych krajach, jak też włączenie informacji o tym projekcie do programów edukacyjnych i badawczych na poziomie narodowym.
Podsumowaniem obrad w trzecim dniu konferencji była dyskusja i przyjęcie końcowych rekomendacji, które będą miały znaczący wpływ na dalsze losy programu i zostaną przedstawione Radzie Wykonawczej UNESCO na 190 sesji w październiku br.
W ramach imprez towarzyszących konferencji, zaproszeni goście mieli okazję zwiedzić Zamek Królewski w Warszawie oraz Muzeum Fryderyka Chopina. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się wizyty w dwóch archiwach warszawskich, Archiwum Głównym Akt Dawnych, gromadzącym dokumentację państwa polskiego od średniowiecza do I wojny światowej oraz Archiwum Państwowym m. stołecznego Warszawy. Dla zwiedzających przygotowano prezentację najcenniejszych obiektów archiwalnych, w tym akt Unii Lubelskiej z 1569 r. oraz Konstytucję 3 Maja. Zapoznano ich również z formami działalności edukacyjnej, prowadzonej przez archiwa państwowe.
Katarzyna Kiliszek
NDAP