Zbiory prywatne i spuścizny rękopiśmienne osób prywatnych oraz rodów – typu korespondencja, pamiętniki, dokumenty z przebiegu kariery zawodowej lub działalności społeczno –politycznej i inne, są niezwykle cennym uzupełnieniem zbiorów archiwalnych instytucji państwowych i samorządowych przechowywanych w archiwach państwowych. Zbiory i spuścizny nie podlegają obowiązkowi przekazywania ich do archiwów, tak jak jest to w przypadku ustawowo określonych aktotwórców. Jednak żadna z instytucji naukowych czy kulturalnych – archiwum, muzeum, biblioteka nie odmówi sobie przyjemności przejęcia do swoich zbiorów czy zasobów takich akt. Wielokrotnie też prywatne spuścizny stają się przedmiotem rywalizacji pomiędzy nimi. Tylko jednak wola prywatnych aktotwórców lub ich spadkobierców jest decydująca, co do faktu samego przekazania oraz formy w jakiej to nastąpi – dar, depozyt, sprzedaż. Ta dowolność w dysponowaniu zbiorami prywatnymi powoduje często rozproszenie cennych dla poznania historii zbiorów po różnego rodzaju instytucjach zlokalizowanych w miejscach często niezwiązanych z samymi aktotwórcami. Taki stan rzeczy powoduje niejednokrotnie utrudnienia w badaniach historycznych i dostępie do informacji.
Doceniając wagę archiwów prywatnych w kompleksowych badaniach historycznych Österreichisches Staatsarchiv wspólnie z Kommission für Neuere Geschichte Österreichs od czerwca tego roku przystąpiło do realizacji, finansowanego ze środków zewnętrznych, projektu pod nazwą „Kataster der Familienarchive und persönlichen Schriftennachlässe zur österreichischen Geschichte“. KNGÖ to instytucja naukowo- badawcza założona jeszcze w końcu XIX wieku, obecnie działająca w formie prawnej stowarzyszenia, od ponad 100 lat zajmująca się upowszechnianiem wiedzy o nowożytnej historii Austrii i panowaniu dynastii Habsburgów. Ramy czasowe projektu obejmują okres od 1526 do 1918 roku. Wyznacza je więc moment zdobycia hegemonii dynastii w Europie, czyli objęcia przez Habsburgów- rodu pozyskującego kolejne terytoria i wpływy w wyniku małżeństw dynastycznych w myśl zasady Cesarza Maksymiliana I „Bella gerant alii, tu, felix Austria, nube” – Czech i Węgier po bitwie pod Mohaczem, i z drugiej strony rozpad monarchii po I wojnie światowej.
Projekt ma na celu sporządzenie wykazu zespołów archiwów rodowych i poszczególnych osób o szczególnym znaczeniu dla historii Austrii i innych terytoriów pod panowaniem dynastii Habsburgów. Obejmuje on wszystkie instytucje przechowujące tego typu zbiory od archiwów państwowych po muzea, biblioteki i inne instytucje- teatry, uczelnie itp. czy archiwa prywatne. Podobny charakter miała wydana w 1993 roku publikacja „Verzeichnisses der schriftlichen Nachlässe in den Bibliotheken und Museen der Republik Österreich“ autorstwa Gerharda Rennera.
Pierwszy etap prac uwzględniać będzie przechowawców z terenu republiki Austrii i południowego Tyrolu (Włochy), a następnie instytucje na terytoriach związanych z panowaniem habsburskim, a wiec Niemcy, Belgię, Włochy i kraje dawnej monarchii austro – węgierskiej, a więc i Polskę .
Wyniki prac zostaną opublikowane w formie wydawnictwa KNGÖ, a następnie udostępnione w Internecie. Realizacji projektu oraz problemom związanym z ochroną i opracowaniem spuścizn i archiwów rodowych poświęcony będzie najbliższy, kolejny tom cyklicznego wydawnictwa „Mitteilungen des Österreichischen Staatsarchivs”.
Na podstawie: Kommission für Neuere Geschichte Österreichs oraz Österreichisches Staatsarchiv
Opracowała Jolanta Leśniewska
AP O/Kutno