prawo archiwalne

BELGIA: Konteksty prawne archiwistyki cyfrowej- warsztaty

W pierwszą rocznicę istnienia belgijskiego projektu DigiL4Arch i DAMMAR Archiwa Państwowe w Belgii (Archives de l’État en Belgique) organizują warsztaty pt: „Archiving in Times of Data” . O projekcie DigiL4Arch pisaliśmy równo rok temu na łamach ArchNetu (BELGIA: Prawne wyzwania archiwistyki cyfrowej). Projekt DigiL4Arch zajmuje się archiwistyką cyfrowa w kontekście prawnym. „Belgijski projekt o nazwie DigiL4Arch ma za zadanie wspierać belgijskie archiwa rządowe i instytucje archiwalne w ich inicjatywach w zakresie archiwizacji cyfrowej poprzez prowadzenie dogłębnych badań nad różnymi ograniczeniami prawnymi obowiązującymi na poziomie krajowym i europejskim. Celem, prowadzonych w ramach projektu badań, jest doprowadzenie do stworzenia centrum kompetencyjnego kumulującego i udostępniającego wiedzę na temat prawa regulującego postępowanie z cyfrowymi danymi i archiwaliami. Efektem końcowym mógłby być Kodeks Cyfrowy”(ArchNet).
DAMMAR (Rzetelne Archiwum do Zarządzania (wrażliwymi) danymi – A Dependable Archive for Managing (Sensitive) Records). Platforma dostarczająca wiarygodnych informacji dla naukowców zajmujących się naukami społecznymi.

Czytaj dalej „BELGIA: Konteksty prawne archiwistyki cyfrowej- warsztaty”

BELGIA: Prawne wyzwania archiwistyki cyfrowej

Archiwa Państwowe w Belgii (Archives de l’État en Belgique) poinformowały o planach analizy wyzwań prawnych związanych z archiwistyką cyfrową. Pierwszoplanowym zadaniem określono kompleksowe zdefiniowanie obszaru prawnego w zakresie przetwarzania cyfrowych danych (publicznych) oraz sformułowanie zaleceń dotyczących dostosowania ich do belgijskiego prawa archiwalnego. Archiwistyka cyfrowa wiąże się z szeregiem wyzwań technicznych i prawnych. Docelowo powinna wzmocnić rolę archiwistów i archiwów w obszarze ochrony istotnych dla społeczeństwa informacji i dostępności do niej. Obecne regulacje prawne oparte są na zasadach ogólnych i nieostrym rozróżnieniu pomiędzy danymi osobowymi a nieosobowymi. W efekcie powstał system regulacji prawnych, którego ograniczenia są niejednoznaczne. Na marginesie, warto spojrzeć na nieostry system udostępniania zasobu archiwalnego w Polsce. Archiwa chronią się przed zarzutami łamania prawa na różne sposoby, takimi jak np.: umowy z użytkownikami, anonimizacja treści udostępnianych zasobów prowadząca niekiedy do absurdalizacji samej istoty udostępniania bezpośredniego i pośredniego. To efekty nieostrego prawa , którego cechą charakterystyczną jest brak pewności jakie informacje wolno, a jakich nie wolno udostępniać, nie łamiąc prawa. Odrębnym problemem w Polsce, pozostaje obszar archiwum cyfrowego jako przestrzeni prawnej w całej swojej rozciągłości (począwszy od modelu jego logicznej budowy, takim modelem teoretycznym jest na świecie OAIS , ale przecież i model teoretyczny musi być osadzony prawnie, ponieważ wymaga wdrażania konkretnych procedur, które muszą być lokalnie zdefiniowane, skończywszy na regulacjach prawnych związanych z procedurą zasilania archiwum informacją elektroniczną (w wielu jej formach) i zasadami udostępniania (a tu pojawiają się wspomniane wyżej problemy od RODO po prawo do ponownego wykorzystania informacji).

Czytaj dalej „BELGIA: Prawne wyzwania archiwistyki cyfrowej”

CHORWACJA: 54. konferencja archiwalna

W dniach 25–27 października 2023, w hotelu „Imperial” w miejscowości Vodice na Chorwacji, odbyło się 54. krajowe spotkanie chorwackich archiwistów pod hasłem „Wpływ digitalizacji na praktykę archiwalną”. Jego organizatorami były Chorwackie Stowarzyszenie Archiwalne (Hrvatsko arhivističko društvo – HAD) oraz Archiwum Państwowe w Szybeniku (Državni arhiv u Šibeniku – DAŠI). Konferencja mogła się odbyć dzięki dofinansowaniu przez Ministerstwo Kultury i Mediów Republiki Chorwacji.
Temat obrad nie był przypadkowy, gdyż dotyczy zjawiska powszechnego w ostatnich dziesięcioleciach, nad którym debatują archiwiści praktycznie na całym Świecie. W Chorwacji zagadnienie to stało się szczególnie istotne od chwili rozpoczęcia realizacji projektu „e-Kultura”, którego celem jest udostępnienie materiałów archiwalnych szerokiemu gronu odbiorców. Mogą oni korzystać z tych materiałów za pomocą specjalnego portalu eKultura.

Czytaj dalej „CHORWACJA: 54. konferencja archiwalna”

UKRAINA: zmiany w regulaminie funkcjonowania instytucji archiwalnych

Rozporządzeniem Ministerstwa Sprawiedliwości Ukrainy z dnia 2 marca 2023 r. (nr 839/5, zarejestrowanym w dniu 3 marca 2023 r. pod nr 391/39447) dokonano zmian w „Regulaminie funkcjonowania instytucji archiwalnych Ukrainy”: w podrozdziale 4.2.1 punktu 4.2 rozdziału 4 rozdziału VI ww. Regulaminu od tej chwili treść ustępów zostaje dostosowana do obowiązujących norm, a mianowicie zastępuje się wyraz „faszystowskich” słowem „nazistowskich”, słowa „Wielka Wojna Ojczyźniana” we wszystkich przypadkach zastępuje się słowami „druga wojna światowa”, a akapit siedemnasty otrzymuje następujące brzmienie: „przymusowe wysiedlenie ludności cywilnej do pracy przymusowej na terytorium Niemiec lub ich sojuszników, które prowadziły wojnę ze Związkiem SRR [Socjalistycznych Republik Sowieckich – EŁ], lub na terytorium innych okupowanych przez nich państw”.

Czytaj dalej „UKRAINA: zmiany w regulaminie funkcjonowania instytucji archiwalnych”

UKRAINA: Ukraina: Wojna wymusza zmiany przepisów

Państwowa Służba Archiwalna Ukrainy, mając na uwadze stan wojenny i konieczność usprawnienia działalności instytucji archiwalnych, zainicjowała zmiany w „Regulaminie ewidencji i archiwizacji dokumentów w organach państwowych, samorządach, przedsiębiorstwach, instytucjach i organizacjach”, zatwierdzone przez Ministerstwo Sprawiedliwości w dniu 21 kwietnia 2022 r. Zmiany w regulaminie upraszczają mechanizm podejmowania decyzji w zakresie ewidencji i archiwizacji, w szczególności przekazywania dokumentów w przypadku rozwiązania instytucji przez jej likwidację lub reorganizację, co pozwoli archiwistom wszystkich szczebli szybko reagować na wyzwania wojenne, bez naruszania wymagań przepisów.

Źródło:

Державна архівна служба України: Зміни до Правил організації діловодства та архівного зберігання документів

oprac. Edyta Łaborewicz
AP Wrocław O/Legnica

FRANCJA: Droit(s) des archives – portal poświęcony prawu archiwalnemu

W styczniu 2015 r. Międzyministerialny Wydział Archiwów Francji i jego Biuro Dostępu do Archiwów i Rozpowszechniania Cyfrowego (Le Service interministériel des Archives de France et son Bureau de l’accès aux archives et de la diffusion numérique) uruchomiło portal archiwalny o nazwie „Prawo/prawa archiwalne” (Droit(s) des archives). Portal, jak piszą jego animatorzy, jest propozycją spojrzenia na otoczenie prawne, w którym funkcjonują archiwa, w szczególności ich zainteresowania nakierowane są na dostęp do archiwów publicznych we Francji.
Portal ukierunkowuje się na omawianie problematyki dostępu do archiwów publicznych, wyzwań prawnych związanych z wartościowaniem archiwaliów publicznych oraz praw pokrewnych, czyli powiązanych z eksploatacją i dostępem do archiwów jak np.: prawa do własności intelektualnej, prawo do ochrony wizerunku itp. Portal, w prawdzie adresowany jest do wszystkich, ale punkt ciężkości przesunięty jest w stronę użytkownika zawodowego, stad przyjęta formuła publikacji rozpraw.
Poruszane na portalu zagadnienia, jakkolwiek tyczą francuskiej rzeczywistości archiwalnej, to obejmują zagadnienia o charakterze uniwersalnym takie jak: rozpowszechnianie dokumentów publicznych w Internecie; dobór terminów upubliczniania dokumentów ze względu na ich typ, i formę; ochrona danych o charakterze osobowych czy jeden z ostatnich poważnych tekstów na temat RODO w archiwach publicznych, czy obowiązująca we Francji zasada, że jeśli w sprawie wniosku obywatela urząd milczy przez dwa miesiące to znaczy, że wniosek jest pozytywnie przyjęty.

Czytaj dalej „FRANCJA: Droit(s) des archives – portal poświęcony prawu archiwalnemu”

NIEMCY: Turyngia – nowe prawo archiwalne – łatwiejszy dostęp do zasobu archiwów publicznych

Pod koniec czerwca 2018 Turyński Landtag uchwalił nowe prawo archiwalne (Thüringer Gesetz über die Sicherung und Nutzung von Archivgut) obowiązujące na terenie kraju związkowego. Przypomnijmy że Turyngia jako kraj związkowy została utworzona dopiero w 1990. Należy do tak zwanych nowych krajów związkowych, jak określa się kraje na terenach dawnej NRD. Oznacza to że przed 1990 rokiem na tym terenie obowiązywały zupełnie inne zasady prawne. Ustawa landu Turyngia dostosowuje terminologię do następujących również w prawie federalnym zmian w podejściu do zasobu archiwalnego i archiwów. Chodzi tu zwłaszcza o ustawę o ochronie dóbr kultury narodowej (Kulturgutschutzgesetz: KGSG), która została uchwalona 6 sierpnia 2016 roku Nowelizacja prawa przyniosła w odniesieniu do archiwów znaczące zmiany. Dotychczasowy podział na dobra kultury i zasób archiwalny został zlikwidowany, a pod pojęciem” dóbr kultury”, ustawa rozumie szeroki jej zakres pojęciowy, włączając w to również zasób archiwalny. Wszystkie materiały archiwalne w państwowych (federalnych), komunalnych archiwach oraz w archiwach sektora publicznego, podlegają KGSG, jako narodowe dobra kultury. Co więcej, dotyczy to również wszelkich instytucji z udziałem publicznym powyżej 50 %. Zmiany turyńskiego prawą archiwalnego dotyczą również ułatwień w dostępie do tzw. publicznego zasobu archiwalnego (Öffentliches Archivgut) Dotychczas obywatele musieli przedstawić „uzasadniony interes” przy korzystaniu z zasobu archiwalnego. W nowelizacji ustawy przepis ten został obecnie zastąpiony „prawem przysługującym każdemu” – prawo to wywodzi się z Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Łatwiejszy dostęp nie oznacza oczywiście niczym nieograniczonego dostępu – w dalszym ciągu obowiązują ograniczenia prawne wynikające z ochrony danych osobowych i osobistych oraz terminy ustawowej ochrony – Schutzfristen. Turyńskie władze związkowe zmieniając prawo archiwalne biorą pod uwagę ogólną tendencję szerszego i łatwiejszego dostępu do archiwów.
17 stycznia 2017 roku Bundestag uchwalił nowelizację ustawy archiwalnej dla Archiwum Federalnego „Gesetz zur Neuregelung des Bundesarchivrechts“ .

Czytaj dalej „NIEMCY: Turyngia – nowe prawo archiwalne – łatwiejszy dostęp do zasobu archiwów publicznych”

Niemcy: Ustawa o ochronie dóbr kultury narodowej – nowe spojrzenie na archiwa instytucji prywatnych

Szeroko dyskutowana przez opinię publiczną, ustawa o ochronie dóbr kultury narodowej (Kulturgutschutzgesetz dalej: KGSG) została uchwalona 6 sierpnia 2016 roku. Komisarz Rządu Federalnego ds. Kultury i Mediów wydał szczegółowy przewodnik po nowym prawie, dostępny na stronach rządu federalnego. Nowelizacja prawa przyniosła w odniesieniu do archiwów znaczące zmiany. Dotychczasowy podział na dobra kultury i zasób archiwalny został zlikwidowany, a pod pojęciem” dóbr kultury”, ustawa rozumie szeroki jej zakres pojęciowy, włączając w to również zasób archiwalny. Wszystkie materiały archiwalne w państwowych (federalnych), komunalnych archiwach oraz w archiwach sektora publicznego, podlegają KGSG, jako narodowe dobra kultury. Co więcej, dotyczy to również wszelkich instytucji z udziałem publicznym powyżej 50 %.

Czytaj dalej „Niemcy: Ustawa o ochronie dóbr kultury narodowej – nowe spojrzenie na archiwa instytucji prywatnych”

NIEMCY: Nowelizacja federalnego prawa archiwalnego na miarę XXI wieku

Historia prawa archiwalnego w Niemczech nie jest długa. Niemiecka ustawa archiwalna dla została uchwalona w 1988 roku jako prawo o zabezpieczeniu i dostępie do federalnego zasobu archiwalnego Gesetz über die Sicherung und Nutzung von Archivgut des Bundes Prawo to składa się z zaledwie 13 rozbudowanych paragrafów, które dokładnie określają status, przeznaczenie, zadania archiwum państwowego. Archiwum federalne posiada swoje siedziby (Dienstort) w ośmiu placówkach na terenie Niemiec (min. dwie centrale w Berlinie, poza tym siedziby we Freiburgu, Koblencji i in.).. Trzeba jednak pamiętać że, w Niemczech archiwa i ich organizacja, klasyfikacja oraz afiliacja wpisują się w trójstopniowy podział administracyjny państwa: federacja – kraj związkowy – gmina (Bund – Land–- Kommune). Na tych poziomach powstały również regulacje, dające podstawy prawne dla funkcjonowania i rozwoju archiwów. Każdy z 16 landów wypracował swoje regulacje prawne – jako pierwsza była Badenia-Wirtembergia,, która już w 1987 roku uchwaliła ustawą archiwalną (Archivgesetz des Landes Baden Württemberg). W ten sposób rozpoczął proces regulacji zasad działalności archiwów landowych. W ramach landowych ustaw archiwalnych znajdują się regulacje odnoszące się także do funkcjonowania archiwów szczebla komunalnego, tzn. archiwów miejskich, okręgowych, gminnych itp.
17 stycznia 2017 roku Bundestag uchwalił nowelizację ustawy archiwalnej dla Archiwum Federalnego „Gesetz zur Neuregelung des Bundesarchivrechts“ .

Czytaj dalej „NIEMCY: Nowelizacja federalnego prawa archiwalnego na miarę XXI wieku”

Szwajcaria: Podróże archiwalne -Archiwum Kantonu Lucerna

Stolica kantonu Lucerna położona jest pięknie nad Jeziorem Czterech Kantonów. Nieopodal nadbrzeża rzeki Reuss wpadającej do jeziora ma swoją siedzibę Staatsarchiv Kanton Lucern (dalej: StALu) przy Schützenstrasse 9. Sama Lucena miasto, liczy niewiele ponad 60 tysięcy mieszkańców, cały kanton ponad 300 tys. – w warunkach polskich miasto średniej wielkości. Archiwum kantonalne zaś można porównywać z naszymi (polskimi) największymi archiwami. Jego zasoby sięgają 12 wieku, a ich wielkość wynosi ok. 16 800 mb. W warunkach szwajcarskich jest to średniej wielkości archiwum kantonalne –większe archiwum tej samej rangi np. Archiwum Kantonu Zurych posiada zasób dwukrotnie większy – ponad 32 km akt. Na zasób składają się zespoły proweniencji państwowej, ale także zespoły i zbiory spoza tego sektora, które wcale nie stanowią zbioru marginalnego – zespoły archiwalne instytucji kościelnych, gospodarczych, kulturalnych, zlikwidowanych klasztorów, stowarzyszeń i instytucji społecznych. Osobny dział stanowią prywatne archiwa, w których archiwa stowarzyszeń katolickich są punktem centralnym, jak również różne kolekcje. Struktura zasobu tego archiwum obejmuje główne grupy ustrojowo- rzeczowe, a mianowicie: zespoły instytucji państwa (Staatliche Bästende) – historyczne, tworzone według zasady pertynencji i współczesne, tworzone według zasady proweniencji; zespoły miasta Lucerny – głównie zespoły historyczne, częściowo przekazane na zasadzie depozytu z Archiwum Miasta Lucerny; archiwa klasztorne; prywatne i zbiory.

Czytaj dalej „Szwajcaria: Podróże archiwalne -Archiwum Kantonu Lucerna”