Druga wojna światowa zakoczyła się ponad 70 lat temu, ale zostawiła po sobie jeszcze wiele tajemnic i niezałatwionych spraw. Central Collecting Point w Monachium jest jednym z wielu świadectw na to, że jej konsekwencje i echa jeszcze bardzo długo będe się odciskały niechlubnym piętnem na historii Europy.
Dzięki współpracy Federalnego Urzędu ds. Regulacji Stosunków Własnościowych (Bundesamt für zentrale Dienste und offene Vermögensfragen -BADV), Bundesarchiv (BA) i Niemieckiego Muzeum Historycznego (Deutschen Historischen Museum – DHM) powstała i jest dostępna online, potężna baza danych dotycząca zrabowanych przez nazistów dzieł sztuki w okresie od 1933 do 1945 roku na terenie Niemiec i terytoriów okupowanych. Zawiera ona około 170 tys. danych i ok. 300 tys. rysunków, rycin i fotografii obiektów określanych jako „Central Collecting Point (CCP) München”, czyli zbiór dzieł sztuki, które zostały zabezpieczone przez wojsko amerykańskie w 1945 roku, w budynku byłego NSDAP w Monachium. Podobna baza obejmująca inną kolekcję tzw. Sonderautrag Linz funkcjonuje od 2008 roku na stronach DHM. Właściciele zrabowanych dzieł sztuki, przechowywanych jako depozyt przez BADV w Berlinie, są nieznani. Przypuszcza się, że należały one przeważnie do zamożnych rodzin żydowskich. Niemieccy naziści rabowali je w Niemczech już w latach 30-tych, później – w krajach podbitych. Wszystkie miały trafić do tak zwanego „Muzeum Führera” planowanego w austriackim Linzu. Pod koniec wojny naziści ukryli je w kopalnianych sztolniach na terenie Austrii. Z początkiem lat 50-tych władze amerykańskie w Niemczech przekazały wszystkie skradzione przez nazistów dzieła sztuki powołanemu przez rząd Niemiec „Towarzystwu Powierniczemu”. Głównym celem założenia kolekcji było zinwentaryzowanie, rozpoznanie ostatnich właścicieli, a następnie restytucja zrabowanych dzieł. Dotyczyło to również obiektów, które trafiły na rynek sztuki. Zwrot obiektów rozpoczął się już jesienią 1945 i do dnia dzisiejszego do prawowitych właścicieli trafiły tysiące obiektów. Pozostałości zbioru w połowie lat 60 przejęły władze federalne, a od 2006 roku właśnie BADV.
Tag: niemcy
NIEMCY: Debiut online brandebuskich zasobów archiwalnych – stąd do wieczności
Brandenburgischen Landeshauptarchivs (BLHA) w Poczdamie ma w tym roku kilka powodów do uznania 2019 roku za bardzo udany. W 70 rocznicę powstania BLHA, powalanego do życia 21 czerwca 1949, miała miejsce pierwsza odsłona online zasobów archiwalnych. Pierwsze zdigitalizowane 1788 jednosteki, czyli ok. pół miliona skanów dostępne są szerokiemu gronu odbiorców w archiwalnej bazie danych http://recherche.im.blha.de/archivplansuche.aspx?ID=18010 . W trakcie mających miejsce 20.06.2019 roku rocznicowych obchodów minister ds nauki, badań naukowych i kultury Landu Brabdeburgia Dr. Martina Münch, określiła archiwum jako najważniejsze źródło zrozumienia przeszłości i terażniejszości. „Jestem szczególnie usatysfakcjonowana faktem, że archiwum landu siedem dekad po jego powołaniu – udostępniło do publicznego użytku dokumenty archiwalne z możliwością zaawansowanego wyszukiwania informacji.Jest to wazny kamień milowy na drodze cyfryzacji i rozwoju nowego, irtualnego dostępu do globalnej wiedzy” – podkreśliła minister w swoim wystąpieniu inauguracyjnym.
Czytaj dalej „NIEMCY: Debiut online brandebuskich zasobów archiwalnych – stąd do wieczności”
NIEMCY: Krajobraz bez archiwów wyodrębnionych – dokumenty Stasi znajdują się pod opieką Archiwum Federalnego
Majowe ogólnopolskie seminarium archiwalne, zorganizowane przez Stowarzyszenie Archiwistów Polskich i Archiwum Państwowe w Płocku, poświęcone było archiwom wyodrębnionym w polskiej sieci archiwalnej. Bardzo ciekawe wystąpienia przedstawicieli archiwów wyodrębnionych, w tym Kancelarii Sejmu, Senatu, Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów, Straży Granicznej, Agencji Wywiadu, Policji, Ministerstwa Spraw Zagranicznych – seminarium nie spotkało się z odzewem jedynie ze strony Instytutu Pamięci Narodowej – okrasiły także dwa wystąpienia kolegów archiwistów z Węgier i Niemiec. Jak się okazuje, archiwa wyodrębnione, w tak dużej skali, są chyba ściśle specyfiką polskiej sieci archiwalnej. Nad zjawiskiem tym pochylił się również Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk, który zwrócił uwagę na fakt pozostawania olbrzymiej części państwowego zasobu archiwalnego poza sferą wpływów Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych, porównując dowcipnie zasoby archiwalne wyodrębnione do DARNETu. Gość z Niemiec Gerhard Fürmetz reprezenutjący Bayerischen Hauptstaatsarchivs, swoje wystąpienie – „Polizei- und Geheimdienstunterlagen seit 1945 in den Staatlichen Archiven Bayerns – Übernahme, Erschließung und Benützbarkeit” – rozpoczął od stwierdzenia, że taka konstrukcja prawna w praktyce zarówno landu Bawaria jak i prawie federalnym nie występuje, a dokumentacja organów bezpieczeństwa i innych centralnych organów władzy trafia do archiwów państwowych, co omówił na przykładzie monachijskiego archiwum.
NIEMCY: Kolonialna przeszłość w teraźniejszej odsłonie online
Do wielu archiwalnych portali tematycznych w Niemczech, w 2019 roku dołączył kolejny- Archivführer zur deutschen Kolonialgeschichte. Tym razem jest to efekt współpracy pomiędzy Wydziałem Informacji Naukowej przy Uniwersytecie Nauk Stosowanych w Poczdamie (Fachbereich Informationswissenschaften der Fachhochschule Potsdam) a Federalnym Ministerstwem Spraw Zagranicznych (Auswärtigen Amt). Niemiecka kolonialna przeszłość, choć nie tak imponująca jak brytyjska czy francuska, pozostawiła po sobie wiele śladów archiwalnych. Zebranie ich i powiązanie z informacjami na temat miejsc, ludzi i wydarzeń i w końcu udostępnienie źródeł z różnych archiwów w Niemczech w formie online, jest głównym celem tego projektu.
Czytaj dalej „NIEMCY: Kolonialna przeszłość w teraźniejszej odsłonie online”
NIEMCY: Historia Westfalii, pasja reporterska i kasety video
Kiedy na początku lat 80-tych, video stało się nowym i bardziej dostępnym sposobem zapisu filmowego, grupa studentów szkół artystycznych z Essen założyła w 1981 Medienzentrum Ruhr e.V. (MZR), które stawiało sobie za cel dokumentowanie ważnych, ale pomijanych i wręcz stojących w sprzeczności z oficjalnym przekazem medialnym, problemów zagłębia Ruhry.
Na początku skupiano się na ruchu pokojowym i ruchu robotniczym, ochronie środowiska, emancypacji kobiet i kwestiach międzynarodowej solidarności. W późniejszych latach zainteresowano się także tematyką taką jak integracja uchodźców i imigrantów, starość i problemy społeczne, ale także sztuka , kultura i historia regionu. Twórcy dokumentacji filmowej zwracali również szczególną uwagę na zmiany w socjologiczne i strukturalne w wielkoprzemysłowej społeczności Zagłębia Ruhry. W latach 1981-2012 nagrano w ten sposób ponad 4 500 taśm wideo.
Po śmierci członka założyciela MZR Jörga Keweloha w 2012 r. materiał dokumentacyjny nagrany na kasetach wideo były przechowywany na strychu, gdzie z powodu braku odpowiednich warunków przechowywania ulegał stopniowej destrukcji. „Wysokie temperatury i wilgoć spowodowane częściowo nieszczelnym dachem, znacząco wpłynęły na stan fizyczny kaset” – mówi dr. Ralf Springer, dyrektor Bild-, Film- und Tonarchivs des LWL(Landschaftsverband Westfalen – Lippe)-Medienzentrums (LWL MZ). We współpracy MZR i LWL-Industriemuseum Henrichshütte Hattingen, LWL MZ uruchomiło w 2014 roku akcję mającą na celu uratowanie tego już historycznego dorobku dokumentnego, poprzez jego digitalizację, naukowe opracowanie i udostępnienie obywatelom.
Czytaj dalej „NIEMCY: Historia Westfalii, pasja reporterska i kasety video”
NIEMCY: Współpraca północnych landów w zakresie magazynowania cyfrowych zasobów archiwalnych – Cyfrowe Archiwa Północy (DAN)
W coraz bardziej cyfrowym świecie powstaje coraz więcej cyfrowych dokumentów. Dlatego archiwa muszą nie tylko oceniać wartość danych cyfrowych generowanych przez władze, sądy i organy konstytucyjne, ale także trwale je chronić i archiwizować, w taki sposób, aby mogły być wykorzystywane przez stulecia. Aby jak najlepiej sprostać tym wyzwaniom, kraje związkowe północnych Niemiec a wiec: Bremen, Hamburg, Meklemburgia-Pomorze Przednie, Saksonia-Anhalt i Szlezwik-Holsztyn, połączyły swoje siły, tworząc Kooperationsverbund „Digital Archiving North (DAN)„.
Podstawowym założeniem projektu jest utworzenie wspólnego repozytorium cyfrowego dokumentów archiwów związkowych obsługiwanych przez dostawcę usług IT. To rozwiązanie pozwala uniknąć tworzenia nadmiarowych lub inaczej redundantnych infrastruktur IT w krajach związkowych uczestniczących w projekcie, co również zmniejsza koszty niezbędne do realizacji tego działania. Dla każdego partnera konfigurowane jest osobne stanowisko, z którego każde działa na własnym serwerze.
NIEMCY: Archiwum Gospodarcze Berlina i Brandenburgi – wspieranie badań naukowych i pragmatyzm
Archiwum Gospodarcze Berlin-Brandenburgia mające swoją siedzibę w Berlinie (Berlin-Brandenburgische Wirtschaftsarchiv e.V. BBWA) już po raz trzeci ogłosiło konkurs na opracowanie naukowe dotyczące historii gospodarczej Berlin-Brandenburgii. BBWA adresuje swoją ofertę głównie do studentów i absolwentów uniwersytetów i wyższych szkół zawodowych. Nagroda ma na celu wesprzeć badania nad historią gospodarczą tego regionu i zachęcić do badań interdyscyplinarnych nie tylko z zakresu historii ale również literatury, socjologii, ekonomii biznesu, czy historii sztuki.
W ramach konkursu przyjmowane będą opracowania w formie pracy magisterskiej, dyplomowej, lub licencjackiej. Najważniejszym kryterium jest ich tematyka – powinny odnosić się do historii gospodarczej w regionie Berlina i Brandenburgii. Prace powinny dotyczyć zagadnień gospodarczych, korporacyjnych i społecznych, odzwierciedlać stan badań oraz wzbogacać wiedzę z zakresu regionalnej historii gospodarczej. Prace, które analizują źródła archiwalne, są szczególnie mile widziane. Ceremonia wręczenia nagród oraz konferencja prasowa dotycząca konkursu odbędą się po zakończeniu projektu, czyli w listopadzie 2019 roku. Najlepsze prace zostaną opublikowane w odpowiedniej formie. Ponadto zwycięzca otrzyma nagrodę pieniężna w wysokości 1000 Euro.
Patronat nad nagrodą objął Klaus Wowereit, były burmistrz Berlina.
NIEMCY: „Inwazja” gryzoni w archiwach niemieckich
Powyższy tytuł brzmi przerażająco i towarzyszy mu zapewne niedowierzanie – gryzonie w niemieckich archiwach? Unwahrscheinlich!!!! Wszystko to jednak prawda, ale w rzeczywistości nie ma powodów do niepokoju i wzywania deratyzatorów. Otóż powyższe zjawisko zadziało się w niemieckich archiwach w sferze edukacji archiwalnej, a gryzonie spełniają tutaj wyłącznie pozytywną rolę-są edukatorami najmłodszych użytkowników archiwów.
Po raz pierwszy pomysł wykorzystania postaci sympatycznej myszki – edukatorki pojawił się w 2010 roku w środowisku lipskich archiwistów. Archiwum Państwowe w Lipsku jest bardzo nowoczesne i wcale nie trąci myszką. Nikt też nie stwierdził w nim obecności tego małego gryzonia budzącego przerażenie, zwłaszcza wśród archiwistek. Myszka jednak jest, ale została wymyślona dla potrzeb edukacyjnych. Nosi nieprzypadkowo nobliwe imię Archibald, jest bardzo sympatyczna i całym sercem oddana swojemu archiwum. Pomysłodawcą jej jest Christian Störmer, autor komiksu dla dzieci i słuchowiska radiowego opartego o przygody- z zabarwieniem „kryminalnym” -archiwalnej myszy. Projekt kierowany jest dla dzieci od 3 do 5 klasy szkoły podstawowej. Opowieść o Archibaldzie ma uczyć i jednocześnie bawić. Ważna jest również forma jaką zastosowano, aby oswoić dzieci z poważną instytucją, jaką jest jedno z saksońskich archiwów państwowych, a więc atrakcyjny dla młodzieży komiks, słuchowisko radiowe oraz happening. Dzieciaki mają bowiem możliwość przeprowadzenia śledztwa w sprawie, której poświęcona jest pierwsza część komiksu, czyli podejrzenie Archibalda o pozostawienie na aktach w magazynie karmy dla myszy. W ramach zajęć dzieci mogły zwiedzać magazyny archiwalne, a w jego trakcie „przypadkowo” znajdowały akta z policyjnego śledztwa w tej sprawie. Archibald okazywał się oczywiście niewinny, archiwum zamieszkiwał bowiem jeszcze jeden gość – szwarccharakter, ale jak to udowodnić…… ? I tu następowało czynne zaangażowanie młodych umysłów w rozwiązanie zagadki niecnego czynu i dopisywanie do niego nowych wątków i rozwiązań W ten właśnie sposób, poprzez czynne zaangażowanie dzieci jako detektywów, uczą się one i bawią, a archiwum staje się dla nich ciekawym i intrygującym miejscem.
Czytaj dalej „NIEMCY: „Inwazja” gryzoni w archiwach niemieckich”
NIEMCY: 88. Niemiecki Dzień Archiwów (88. Deutscher Archivtag) w dniach 25-28 września 2018 roku
W dniach 25-28 września w Rostoku odbył się Deutscher Archivtag, czyli zjazd archiwistów niemieckich. Organizatorem zjazdu jest Związek Niemieckich Archiwistek i Archiwistów (Verein der Deutscher Archivarinnen und Archivare e.V.). Impreza ta gościła po raz pierwszy w Rostoku i Meklemburgii-Pomorzu Przednim. Motywem zaproszenia zjazdu do Rostoku był jubileusz 800-lecia lokacji miasta (1218-2018), a także zbliżający się jubileusz 600-lecia powołania miejscowego uniwersytetu (1419-2019). Obrady odbywały się w hali widowiskowej Stadthalle Rostock, a zgromadziły ponad 700 uczestników. Wśród zaproszonych gości zagranicznych byli przedstawiciele stowarzyszeń archiwalnych z Austrii, Belgii, Czech, Polski, Węgier, Szwecji i Szwajcarii. Ponadto w pierwszym dniu obrad gościła kilkuosobowa delegacja władz archiwalnych z Chin.
Hasło tegorocznego zjazdu brzmiało Verlässlich, richtig, echt – Demokratie braucht Archive! (Zaufanie, prawda, autentyczność. Demokracja potrzebuje archiwów.). Stanowi ono wprowadzenie do głównego tematu zjazdu, czyli roli dokumentów w życiu człowieka i ich zabezpieczeniu, a także poszanowaniu praw człowieka, szczególnie przez służby państwowe w kontekście dokumentacji służb specjalnych w trakcie przechowywania i udostępniania materiałów archiwalnych.
Zjazd otworzył przewodniczący Związku Niemieckich Archiwistek i Archiwistów Ralf Jacob, a po wygłoszeniu powitalnych wystąpień przez przedstawicieli władz regionalnych, m.in. minister ds. oświaty, nauki i kultury landu Meklemburgia-Pomorze Przednie pani Brigit Hasse wykład inauguracyjny przedstawił deputowany do Bundestagu Hans Chrystian Ströbele: Geheimdienstakten ins Bundesarchiv – Neuregelung des Archivrechts. Stwierdził on, iż Archiwum Federalne obecnie nie ma możliwości nadzoru nad dokumentacja służb specjalnych (BND, BfV). Parlament niemiecki pracuje nad zmianą tego, aby Archiwum Federalne miało jednak wpływ na zabezpieczenie dokumentów wytwarzanych przez służby specjalne, aby społeczeństwa poprzez archiwa otrzymało kolejny element kontroli nad prawidłowym funkcjonowaniem tego typu instytucji, H.Ch. Ströbele podkreślił, iż będzie to kolejny gwarant zabezpieczenia praw człowieka.
NIEMCY: Turyngia – nowe prawo archiwalne – łatwiejszy dostęp do zasobu archiwów publicznych
Pod koniec czerwca 2018 Turyński Landtag uchwalił nowe prawo archiwalne (Thüringer Gesetz über die Sicherung und Nutzung von Archivgut) obowiązujące na terenie kraju związkowego. Przypomnijmy że Turyngia jako kraj związkowy została utworzona dopiero w 1990. Należy do tak zwanych nowych krajów związkowych, jak określa się kraje na terenach dawnej NRD. Oznacza to że przed 1990 rokiem na tym terenie obowiązywały zupełnie inne zasady prawne. Ustawa landu Turyngia dostosowuje terminologię do następujących również w prawie federalnym zmian w podejściu do zasobu archiwalnego i archiwów. Chodzi tu zwłaszcza o ustawę o ochronie dóbr kultury narodowej (Kulturgutschutzgesetz: KGSG), która została uchwalona 6 sierpnia 2016 roku Nowelizacja prawa przyniosła w odniesieniu do archiwów znaczące zmiany. Dotychczasowy podział na dobra kultury i zasób archiwalny został zlikwidowany, a pod pojęciem” dóbr kultury”, ustawa rozumie szeroki jej zakres pojęciowy, włączając w to również zasób archiwalny. Wszystkie materiały archiwalne w państwowych (federalnych), komunalnych archiwach oraz w archiwach sektora publicznego, podlegają KGSG, jako narodowe dobra kultury. Co więcej, dotyczy to również wszelkich instytucji z udziałem publicznym powyżej 50 %. Zmiany turyńskiego prawą archiwalnego dotyczą również ułatwień w dostępie do tzw. publicznego zasobu archiwalnego (Öffentliches Archivgut) Dotychczas obywatele musieli przedstawić „uzasadniony interes” przy korzystaniu z zasobu archiwalnego. W nowelizacji ustawy przepis ten został obecnie zastąpiony „prawem przysługującym każdemu” – prawo to wywodzi się z Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Łatwiejszy dostęp nie oznacza oczywiście niczym nieograniczonego dostępu – w dalszym ciągu obowiązują ograniczenia prawne wynikające z ochrony danych osobowych i osobistych oraz terminy ustawowej ochrony – Schutzfristen. Turyńskie władze związkowe zmieniając prawo archiwalne biorą pod uwagę ogólną tendencję szerszego i łatwiejszego dostępu do archiwów.
17 stycznia 2017 roku Bundestag uchwalił nowelizację ustawy archiwalnej dla Archiwum Federalnego „Gesetz zur Neuregelung des Bundesarchivrechts“ .