i wojna światowa.

WĘGRY: Posiedzenie Komitetu ds. Archiwów Węgier i Rosji

W dniach 15-16 października 2019 r. w miejscowości Szolnok na Węgrzech odbyło się spotkania Wspólnego Komitetu Węgiersko-Rosyjskiego ds. Archiwów na jego ósmej sesji. Z Rosji przybyła sześcioosobowa delegacja na czele z Andriejem Juraszowem, zastępcą szefa Federalnej Agencji Archiwów (Rosarhiv).
Obie strony omówiły i oceniły rezultaty wspólnego projektu dotyczącego digitalizacji akt węgierskich jeńców wojennych w Związku Radzieckim i stworzenia rosyjskojęzycznej bazy danych dla ich przetwarzania i archiwizacji. Mówi się, że od czasu ustanowienia Komitetu w 2003 r. jest to największy projekt naukowy realizowany we współpracy między obiema stronami.
Strona węgierska uzyskała informacje o hungarikach przechowywanych w archiwach rosyjskich, które do tej pory nie były znane badaczom węgierskim. Eduard Pagyerin, szef Służby Archiwów Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej powiedział, że w Podolskim Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej (CAMO RF) znajduje się około 230 dokumentów (plików) przejętych przez Armię Czerwoną podczas II wojny światowej. Wspomniał także, że dla 20% tych dokumentów, głównie w języku węgierskim, a w mniejszym stopniu w języku niemieckim, rosyjscy archiwiści przygotowali już tłumaczenia na język rosyjski. Z kolei Igor Fetyisow, zastępca szefa Departamentu Dokumentacji Historycznej Ministerstwa Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej, poinformował że w archiwach Ministerstwa Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej (AVP RF) znajduje się około 630 teczek, z których około 430 zostało już odtajnionych.

Czytaj dalej „WĘGRY: Posiedzenie Komitetu ds. Archiwów Węgier i Rosji”

CZECHY. Publikacja wspomnień z I wojny światowej

Archiwa czeskie od 1914 r. realizują bardzo wiele przedsięwzięć związanych z 100 rocznicą I wojny światowej. Obok wystaw, odczytów, specjalnych ścieżek edukacyjnych i innych działań, ważne miejsce odgrywają publikacje źródłowe. W ostatnim czasie materiał taki został wydany przez Archiwum Narodowe w Pradze, które pokusiło się o opracowanie i opublikowanie wspomnień Jaroslava Jandy, pt. Moje vzpomínky na světovou válku 1914–1918 (Moje wspomnienia z wojny światowej 1914-1918).
Jaroslav Janda Janda (01.01.1884 – 24.09.1969), pochodzący z Vysokiego Ujezdu (Vysoky Újezd) koło Pragi, był żołnierzem armii austriacko-węgierskiej, powołanym do wojska w 1914 r. w służbach medycznych. Walczył na froncie w Serbii, gdzie dostał się do niewoli, w której przeżył straszliwą „drogę głodową” z Serbii do portu Walora w dzisiejszej Albanii, następnie –wraz z resztą jeńców, został przetransportowany statkiem na wyspę Asinara na północny-wschód od Sardynii, gdzie znajdował się ciężki obóz koncentracyjny dla austriackich jeńców wojennych. Przeszło 5 tysięcy z nich zmarło tu na skutek tragicznych warunków bytowania. Na szczęście dla Jandy został on przewieziony do Francji, gdzie przeszedł przez kilka obozów jenieckich. Po wstąpieniu w 1917 r. do Korpusu Czeskich Ochotników-Legionistów uczestniczył w szkoleniu, a następnie brał udział w walkach pod Vouziers i Terronu, jako żołnierz 2. batalionu 22. pułku strzelców pieszych. Jaroslav Janda spisał większość swych oryginalnych i autentycznych wspomnień w 1934 r. Wrócił do nich w 1962 r., gdy je przeczytał i ponownie zredagował. Pamiętniki te zawierają opis doświadczeń, wrażeń i wniosków z I wojny światowej oraz z przeżyć ich autora w różnych krajach Europy, stanowiąc bardzo interesujące źródło do poznania tego okresu.

Czytaj dalej „CZECHY. Publikacja wspomnień z I wojny światowej”

POLSKA: Międzynarodowe konferencja: „Ludzie i wojna. Społeczne aspekty I wojny światowej w Europie Wschodniej”

W dniach 18-19 czerwca 2015 r. w Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu odbyła się konferencja międzynarodowa „Ludzie i wojna. Społeczne aspekty I wojny światowej w Europie Wschodniej”. Organizatorami konferencji, poza Muzeum, były następujące instytucje: Departament Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego w Białymstoku, Zarząd Główny PTH, Wydział Politologii i Studiów Międzynarodowych UMK w Toruniu, Instytut Historii Litwy, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Archiwum Główne Akt Dawnych.
Udział w konferencji wzięli historycy z Polski, Białorusi, Litwy, Łotwy, Niemiec i Rosji.
Pierwszy dzień konferencji poświęcono głównie problemom uchodźstwa 1915 roku i jego wpływu na problemy przemian społecznych, politycznych oraz narodowościowych na pograniczu polsko-białoruskim, co zresztą było również tematem na panelu dyskusyjnym kończącym ten dzień obrad.
Norbert Tomaszewski z Muzeum Rolnictwa omówił związane z bieżeństwem wydarzenia na pograniczu mazowiecko-podlaskim. Poruszył zagadnienia dotyczące organizacji ewakuacji, struktury zawodowej ludzi w niej uczestniczących oraz stosunek do niej. Wskazał też główny, prowadzący z ziemi łomżyńskiej, kierunek bieżeństwa.
Dr Dangiras Mačiulis z Instytutu Historii Litwy w Wilnie zajął się tematem uchodźstwa w prasie litewskiej podczas I wojny światowej. Prasa zachęcała do zachowania spokoju i pozostania na miejscu. Tym, którzy zdecydowali się wyjechać, zalecano wyjazdy do dalszych, bezpieczniejszych guberni. Wilno stało się największym na Litwie skupiskiem uciekającej ludności. Prelegent podkreślił fakt, iż po wybuchu wojny Wilno bardzo zlituanizowało się. Przebywający w mieście uciekinierzy zaczęli np. domagać się odprawiania mszy po litewsku w każdym kościele. Wielu uciekinierów osiadło w Rydze. Obawiano się wynarodowienia Litwinów przez Łotyszy. Litewskość na obczyźnie bardzo wspierali litewscy księża, zachęcając do czytania litewskiej prasy i książek.

Czytaj dalej „POLSKA: Międzynarodowe konferencja: „Ludzie i wojna. Społeczne aspekty I wojny światowej w Europie Wschodniej””

CZECHY: Konferencja „Rok 1915 – nowi nieprzyjaciele, nowe wyzwania”

W roku bieżącym Wojskowy Instytut Historyczny (Vojenský historický ústav) w Pradze, przy współpracy z Parlamentem Republiki Czeskiej, w ramach cyklu spotkań pt. „Lata przykute do pola 1914-1918” (Léta do pole okovaná 1914-1918) zorganizuje kolejną konferencję naukową poświęconą setnej rocznicy I wojny światowej. Ta druga międzynarodowej konferencji, odbędzie się pod hasłem „Rok 1915 – nowi wrogowie, nowe wyzwania” (1915 – noví nepřátelé, nové výzvy) w dniach od 22 do 24 września 2015 r.
W zaproszeniu do udziału w konferencji jej organizatorzy napisali m.in.: „Zmagania 1914 roku pod wieloma względami wykazały, jak inna będzie to wojna od dotychczasowych. Walczącym armiom i państwom towarzyszyła niespotykana dotąd rywalizacja na zapleczu frontów, ukierunkowana na wynalezienie coraz bardziej wyrafinowanych środków technicznych i taktycznych, mających przyczynić się do pokonania wroga. Działania wojenne przeniosły się z frontów na ich tyły, gdzie niszczące ramiona wojny ogarniały stopniowo całe społeczeństwa.
Nie pojawili się nowi nieprzyjaciele na polach walki, za to sama wojna stwarzała coraz więcej zjawisk wrogich życiu człowieka w jego codziennej egzystencji. I one to niosły ze sobą, zarówno dla państw uczestniczących w konflikcie, jak przede wszystkim dla ich obywateli, wyzwania dotąd nieznane i to we wszystkich płaszczyznach istnienia”.

Czytaj dalej „CZECHY: Konferencja „Rok 1915 – nowi nieprzyjaciele, nowe wyzwania””

SERBIA: „Początek wojny: 1914. Z dokumentów Archiwum Serbii”

15 grudnia 2014 r. w Archiwum Serbii w Belgradzie otwarto wystawę „Początek wojny: 1914. Z dokumentów Archiwum Serbii”, w ramach serbskich obchodów setnej rocznicy wybuchu I wojny światowej.
Otwarcia dokonał Minister Kultury i Informacji Ivan Tasovac, który przypomniał, że dokładnie rok wcześniej, przy okazji obchodów 115. rocznicy założenia Archiwów Serbii, ogłosił, że sprawy archiwów będą priorytetem polityki Ministerstwa Kultury.

Prezentowane na wystawie dokumenty dotyczą austro-węgierskiej polityki wobec Serbii i polityki zagranicznej Królestwa Serbii w przededniu i podczas pierwszych miesięcy wojny, zamachu w Sarajewie, stosunków Serbii z sojusznikami, operacji wojskowych serbskiej armii, austro-węgierskich zbrodni wojennych, zagranicznych misji medycznych.

Czytaj dalej „SERBIA: „Początek wojny: 1914. Z dokumentów Archiwum Serbii””

ROSJA: międzynarodowa konferencja – „100. rocznica wybuchu pierwszej wojny światowej. Bilans roku”

W dniach 26-27 listopada 2014 r. w Moskwie odbędzie się międzynarodowa konferencja naukowo-praktyczna pt. „100. rocznica wybuchu pierwszej wojny światowej. Bilans roku”, której organizatorami są: administracja miasta Moskwy, Rosyjskie Towarzystwo Historyczne, Główny Zarząd Archiwów Miasta Moskwy, Centralne Archiwum Państwowe Miasta Moskwy.
Konferencja kończy główne jubileuszowe imprezy 2014 roku, poświęcone stuleciu wybuchu I wojny światowej. Odbędzie się w formie dyskusji panelowych pt.: „Wojna, które została „zapomniana”. Nowe pytania do historyków” i „Drogami wojny do rewolucji i pokoju brzeskiego: aktualne problemy pamięci historycznej”, oraz dwóch „okrągłych stołów”, przy których będą dyskutować czołowi historycy, archiwiści i politolodzy.

Czytaj dalej „ROSJA: międzynarodowa konferencja – „100. rocznica wybuchu pierwszej wojny światowej. Bilans roku””

FRANCJA: Publikacje z okazji stulecia wybuchu Pierwszej Wojny Światowej

Jak zwracają uwagę archiwiści francuscy po rocznicy stulecia I Wojny Światowej należało się spodziewać dużej ilości publikacji, zwłaszcza we Francji. Tymczasem nic takiego się nie stało się i rocznica na francuskim rynku wydawniczym nie wyróżniła się szczególnie. Tym bardziej warto zwrócić uwagę na te publikacje, które niosą ze sobą sporą wartość poznawczą.
„Archiwa Wielkiej Wojny. Źródła do historii” to wydana wspólnymi siłami archiwów Francji, Ministerstwa Obrony i Ministerstwa Spraw Zagranicznych publikacja będąca przewodnikiem po zasobach francuskich archiwów na temat pierwszego światowego konfliktu XX w. W trakcie I Wojny Światowej wytworzono olbrzymie ilości archiwaliów rozproszony w wielu francuskich archiwach. Opracowany przewodnik, skierowany do badaczy, erudytów, ale także genealogów i amatorów historyków ma za zadanie ułatwić dotarcie do nich. Publikację podzielono na 49 rozdziałów tematycznych.

Czytaj dalej „FRANCJA: Publikacje z okazji stulecia wybuchu Pierwszej Wojny Światowej”

Niemcy: Bundesarchiv- pierwszowojenny seans filmowy

Bundesarchiv bardzo starannie przygotowało się do obchodów 100-lecia wybuchu I wojny światowej. Wśród wielu wydarzeń jakie odbywać się będą przez cały rok – wystawy, pokazy i sesje naukowe- Bundesarchiv przygotowało we współpracy z Transit Film GmbH i Digital Collection ciekawą propozycję dla „kinomanów”. Na wydzielonym pod swoim szyldem portalu filmowym „Filmportal”, BA udostępnia bezpłatnie ponad 100 filmów dokumentalnych z czasów I wojny światowej. A to jeszcze nie wszystko.
Ponadto Bundesarchiv prezentuje część swoich zasobów filmowych związanych z tym przełomowym wydarzeniem, w ramach europejskiego projektu „EFG1914” (European Film Gateway). Uczestnikami projektu kierowanym przez Deutschen Filminstitut we Frankfurcie nad Menem (DIF) są Bundesarchiv, Friedrich-Wilhelm-Murnau-Stiftung, Land Hessen i Bundesregierung für Kultur und Medien (BKM). W projekcie uczestniczy ponadto około 20 innych archiwów filmowych i bibliotek filmowych z 15 krajów europejskich. Celem jest udostępnienie w Internecie historycznego materiału filmowego z okresu 1914 do 1918 roku. Przy wsparciu finansowym Unii Europejskiej od lutego 2012 roku poddano cyfrowej obróbce ponad 650 godzin materiału filmowego. Materiał ten to zarówno filmy dokumentalne, propagandowe, kroniki filmowe jak również filmy fabularne- pełne spektrum form i tematów podejmowanych przez młode jeszcze wówczas kino europejskie.

Czytaj dalej „Niemcy: Bundesarchiv- pierwszowojenny seans filmowy”

Czechy. „No to zabili nam Ferdynanda”: wystawa archiwalna w Mlada Boleslav

„No to zabili nam Ferdynanda” – słowa te, rozpoczynające chyba najbardziej znaną w Polsce czeską powieść, a mianowicie „Losy dobrego żołnierza Szwejka czasu wielkiej wojny” autorstwa Jaroslava Haška (cytat: za Antonim Krohem), stały się tytułem rocznicowej wystawy, jaką przygotowali pracownicy Powiatowego Archiwum Państwowego w Mladej Boleslav (Státního okresního archiv Mladá Boleslav) z okazji 100-lecia wybuchu I wojny światowej.

Źródło: Česká archivní společnost (ČAS)

Pełen tytuł wystawy brzmi „Tak nám zabili Ferdinanda aneb Vojna není kojná a světová válka teprve ne”, czyli „No to zabili nam Ferdynanda, lub wojna to nie mamka, a wojna światowa tym bardziej nie”. Pierwsze zacytowane tu słowa wypowiedział Szwejk, odnosząc się do zamachu w Sarajewie z 28 czerwca 1914 roku, podczas którego zastrzelony został przez serbskiego zamachowca następca tronu Austro-Węgier arcyksiążę Franciszek Ferdynand Habsburg oraz jego żona Zofią Chotek. Wydarzenie to stało się w efekcie pretekstem do wypowiedzenia przez Austrię wojny Serbii, co w konsekwencji wojny, zapoczątkowało Wielką Wojną, nazwaną później I wojną światową. Wystawa odnosi się do tych wydarzeń, ale zawiera przede wszystkim dokumenty ukazujące życia codzienne na frontach oraz w regionie Mlada Boleslav.

Czytaj dalej „Czechy. „No to zabili nam Ferdynanda”: wystawa archiwalna w Mlada Boleslav”

CZECHY: Polegli w I wojnie światowej

Na stronach praskiego Wojskowego Instytutu Historycznego umieszczona została ciekawa aplikacja, umożliwiająca przegląd drukowanych źródeł zawierających wykazy poległych żołnierzy monarchii austro-węgierskiej w Wielkiej Wojnie lat 1914-1918.
Realizacja tego projektu była możliwa dzięki współpracy wojskowych historyków i archiwistów z bibliotekarzami czeskiej Biblioteki Narodowej, którzy nie tylko użyczyli swoich bogatych zbiorów, ale aktywnie uczestniczyli w ich przygotowaniu do prezentacji w Internecie. Są one łatwo dostępne dla wszystkich zainteresowanych dzięki bibliotece cyfrowej Kramerius, firmowanej przez Czeską Bibliotekę Narodową.
Po doświadczeniach wcześniejszych wojen, a więc prusko-austriackiej z 1866 roku, zajęciu i okupacji Bośni i Hercegowinie w 1878 roku, walkach przeciw powstańcom w 1882 roku, armia austro – węgierska opracowała dość rozbudowany systemu rejestracji oraz publikacji strat wojennych. Ministerstwo Wojny, przy współpracy z Austriackim Czerwonym Krzyżem, od pierwszych dni światowego konfliktu rozpoczęło publikowanie oficjalnych list strat, a więc alfabetyczne rejestry nazwisk poległych, rannych i zaginionych, a z czasem również żołnierzach schwytanych do niewoli oraz chorych. Podobne wykazy publikowały też różne czasopisma, które również zostały wykorzystane w opisywanym projekcie. W sumie publikacje te, ukazujące się w latach 1914-1919, zajmują ponad 78 000 stron.

Czytaj dalej „CZECHY: Polegli w I wojnie światowej”