Kategoria: Nowości ze Wschodu

„Doświadczenie niewoli, 1914-1918”– to tytuł wystawy, która zostanie otwarta 28 września 2011 r. w sali wystawowej Rosyjskiego Państwowego Archiwum Historycznego w Petersburgu (Zanevsky Prospect, 36); organizatorami są: Federalna Agencja Archiwów Rosji, Rosyjskie Państwowe Archiwum Wojenno-Historyczne, Rosyjskie Państwowe Archiwum Historyczne, Wojskowe Muzeum Historyczne Artylerii, Inżynierii i Łączności, Państwowe Muzeum Historii Politycznej Rosji.
Wobec zbliżającej się setnej rocznicy wybuchu I wojny światowej, wystawę poświęcono doświadczeniu niewoli wojennej, która w latach 1914-1918 po raz pierwszy stała się zjawiskiem masowym: z 60 milionów ludzi, którzy zostali w tym czasie powołani pod broń, lub brali udział w działaniach wojennych w innej formie, ponad 8 milionów trafiło do obozów jenieckich; półtora miliona z nich stanowili żołnierze i oficerowie armii rosyjskiej.
Dokumenty na wystawie podzielono na sekcje tematyczne, dotyczące m.in. prawnych aspektów jeniectwa wojennego, warunków bytowych w obozach (wyżywienia i norm sanitarnych, możliwości praktyk religijnych, organizacji działalności kulturalnej), jak i repatriacji jeńców wojennych i tzw. wysiedleńców po I wojnie światowej.
Na wystawie pokazane będą – w większości po raz pierwszy – oryginalne dokumenty, fotografie, odręczne prace więźniów, eksponaty muzealne, które pomogą wyobrazić sobie życia obozowe oficerów i żołnierzy armii rosyjskiej, niemieckiej i austro-węgierskiej, relacje w społeczności ludzi doświadczonych niewolą, rzuconych w nieprzyjazne środowisko, ich zderzenie z obcą kulturą; także reakcje na rewolucyjne i polityczne wstrząsy lat 1917-1918 w Europie.
W rezultacie dramatycznego doświadczenia wojny światowej z lat 1914-1918, 47 państw podpisało w 1929 r. Konwencję Genewską w sprawie traktowania jeńców wojennych. ZSRR – następca przedrewolucyjnej Rosji – nie był stroną Konwencji i nie stosował jej ustaleń, czego tragiczne skutki dotknęły radzieckich jeńców wojennych w czasie II wojny światowej.

Więcej w języku rosyjskim
Edyta Łaborewicz
AP Legnica

6 sierpnia 1961 r. z kosmodromu Bajkonur wyruszył statek kosmiczny „Wostok-2” z astronautą Hermanem Titowem pokładzie. Był to drugi załogowy lot orbitalny w historii, trwający ponad dobę: przez 25 godzin i 11 minut statek okrążył Ziemię ponad 17 razy (dla porównania, pionierski lot Gagarina trwał 1 godzinę i 48 minut, a Ziemię okrążył on tylko raz).
Na stronie internetowej rosyjskich archiwów państwowych dostępna jest bardzo interesująca wirtualna wystawa fotografii – zarówno z życia prywatnego kosmonauty, jak i oficjalnych wydarzeń, w jakich z racji swoich osiągnięć brał udział (m. in. wspólne zdjęcia z prezydentem Johnem Kennedy, Jurijem Gagarinem, Walentyną Tierieszkową).

oprac. Edyta Łaborewicz
Archiwum Państwowe Legnica

17 czerwca 2011 r. szef Federalnej Agencji Archiwów A. N. Artizow został zaproszony na robocze spotkanie z premierem Rosji Władimirem Putinem. W czasie spotkania A. Artizow przedstawił plany rozbudowy i modernizacji sieci rosyjskich archiwów, w szczególności zaś – budowy „Archiwum Wielkiej Wojny Ojczyźnianej”, które ma być otwarte do 70 rocznicy zwycięstwa nad hitlerowskimi Niemcami.

Więcej Рабочий день
oprac. E. Łaborewicz

AP. Legnica

15 czerwca 2011 r. w Sali Wystawowej Rosyjskiego Państwowego Archiwum Historycznego w Sankt Petersburgu odbędzie się otwarcie wystawy historyczno-dokumentalnej „Historia rosyjskiej dobroczynności”.
Organizatorami wystawy są: Federalna Agencja Archiwów, Fundacja Forda (Ford Foundation), Rosyjskie Państwowe Archiwum Historyczne, Międzynarodowa Fundacja Charytatywna „Konstantinowskij”, a także Biblioteka Rosyjskiej Akademii Nauk w Petersburg oraz muzea (w tym Wojenno-Medyczne Muzeum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej).
Wystawa poświęcona jest historii dobroczynności w Rosji w okresie XVIII – początek XX w.: od dekretów cara Piotra I, dotyczących opieki nad okaleczonymi i wysłużonymi żołnierzami, po dokumenty związane z opieką nad rannymi, rodzinami poległych, sierotami i uchodźcami podczas I wojny światowej – ilustrując rozwój prywatnej i publicznej filantropii. Jej rozkwit przypadł na czasy Katarzyny II, kiedy powstały takie formy opieki społeczno-państwowej, jak przytułki i izby opieki społecznej („приказы общественного призрения„). Cesarzowa Maria Fiodorowna, żona cesarza Pawła I, stworzyła z kolei sieć instytucji charytatywnych, na których podstawie utworzono później tzw. Instytut Maryjski (wychowujący szlachetnie urodzone panny).
Powstały w 1802 r., z inicjatywy cara Aleksandra I, Komitet Dobroczynności, potem przemianowany na Imperatorskie Towarzystwo Dobroczynności, był w Rosji nowym zjawiskiem, powołanym dla zapewnienie pomocy materialnej i medycznej ubogim. Fundusze Towarzystwa, pochodzące od rodziny cesarskiej, Skarbu Państwa, z zysków kapitałowych, czynszów i darowizn, przeznaczano na finansowanie zakładów dla sierot i dzieci ubogich, ich wychowanie i edukację, utrzymanie osób starszych, niepełnosprawnych i chorych, na bezpłatną opiekę lekarską, darmowe lub tanie noclegi, wyżywienie i ubrania. W 1917 r. Towarzystwo prowadziło 280 zakładów użyteczności publicznej w 40 miastach Rosji; w 1918 r. wszystkie fundusze zostały upaństwowione. Pod koniec XIX w. pojawiły się Domy Pracowitości i Troski nad Narodową Trzeźwością.
Dzięki inicjatywie i środkom finansowym osób prywatnych, w Rosji po 1860 r. (liczne reformy, m.in. w sądownictwie cywilnym i wojskowym, wojskowości, szkolnictwie wszystkich typów, finansach państwowych, wprowadzono organy samorządowe w guberniach i powiatach w postaci tzw. urzędów ziemskich) powstały takie instytucje społeczne jak średnie szkolnictwo zawodowe i techniczne, różne systemy korporacyjnej i zawodowej pomocy wzajemnej, instytucje opieki nad dziećmi pracujących zawodowo rodziców, wolne bibliotek i czytelnie i wiele innych.
Wystawa będzie czynna od 15 czerwca do 1 lipca 2011 r.

Więcej: Федеральное архивное агентство
Международный благотворительный фонд «Константиновский»
Encyklopedia Sankt Petersburga

oprac. Edyta Łaborewicz
AP Legnica

W dniach 31 marca – 1 kwietnia 2011 r. w gmachu Rosyjskiej Akademii Nauk w Moskwie odbył się pierwszy kongres rosyjskich nauczycieli historii i nauk społecznych. Przybyło na niego ok. 800 nauczycieli ze szkół, kolegiów i wyższych uczelni oraz przedstawicieli władz oświatowych ze wszystkich regionów Federacji Rosyjskiej. Na kongresie oceniano stan i perspektywy nauczania historii w szkołach, w tym regionalnej w kontekście nauczania historii Rosji, rolę nauczycieli historii w kształtowaniu postawy obywatelskiej młodych ludzi, stan standardów edukacyjnych, opracowanie podręczników szkolnych i wydawnictw elektronicznych na temat historii i nauk społecznych. W sesji plenarnej przemówienie na temat archiwów rosyjskich wygłosił Szef Federalnej Agencji Archiwów A. N. Artizow . Pomocy przy organizacji kongresu udzieliła Komisja przy Prezydencie Federacji Rosyjskiej dla przeciwdziałania próbom fałszowania historii na szkodę Rosji (utworzona dekretem Nr 549 Prezydenta Federacji Rosyjskiej z dnia 15 maja 2009 r.).

Więcej: Первый всероссийский съезд учителей истории и обществознания
Документы

oprac. Edyta Łaborewich
AP Legnica

Jak informuje Yumiko Ogara z Narodowego Archiwum Japonii w Tokio, na dzień 22 marca 2011 r. nie stwierdzono żadnych zniszczeń i strat w zasobach archiwów narodowych, spowodowanych trzęsieniem ziemi i falą tsunami, jakie dotknęły północno-wschodnią część wysp japońskich 11 marca. Jednak z uwagi na wyłączenia prądu Archiwum Narodowe jest chwilowo nieczynne.
Na terenach dotkniętych kataklizmem na razie trwa akcja ratowania życia ludzkiego i zabezpieczenia podstaw egzystencji. Nie zebrano dotąd informacji na temat zniszczeń w tamtejszych archiwach gminnych. Z relacji TV wynika, iż wiele budynków urzędowych zostało w całości zniszczonych przez tsunami, tak więc straty w znajdujących się tam zbiorach będą ogromne.
oprac. Ivo Łaborewicz
AP Jelenia Góra
Na podstawie korespondencji Stowarzyszenia Czeskich Archiwistów (Česká archivní společnost) z Narodowym Archiwum Japonii (National Archives of Japan)

12 marca 2011 o godzinie 10:00 w Archiwum Państwowym Miasta Kijowa otwarto wystawę dokumentalną upamiętniającą ofiary katastrofy w Kureniwce.
Dnia 13 marca 1961 r. w Kureniwce, jednej z dzielnic Kijowa sąsiadujących z wąwozem Babi Jar (w czasie II wojny światowej – miejsce kaźni, głównie ludności żydowskiej, dokonanej przez Niemców; liczbę zamordowanych w tym miejscu szacuje się na ponad 100 tysięcy osób), miała miejsce katastrofa, która mogła pociągnąć za sobą tysiące ofiar śmiertelnych, a wydarzenia, które były przyczyną ich śmierci, ukryto przed opinią publiczną na ponad 30 lat.
W 1950 r., decyzją miejscowych władz, w Babim Jarze utworzono zbiornik odpadów produkcyjnych (nie wykorzystanych do produkcji cegieł zmieszanych z wodą i skałami) z pobliskiej cegielni Pietrowski. W ciągu 10 lat, wyrzucono tam w sumie ponad 4 mln metrów sześciennych osadów. Powierzchnia osadnika wynosiła około jednego kilometra kwadratowego, a wysokość odgradzającej tamy – 40-60 m. Jednak zamiast betonu, zastosowano tylko nie spełniający żadnych norm bezpieczeństwa wał ziemny, który w pewnym momencie nie wytrzymał naporu milionów ton błota i gliny. Na dwa dni przed katastrofą władze wiedziały o uszkodzeniu wału, nie podejmując jednak żadnych działań w obliczu niebezpieczeństwa, przede wszystkim zaś – ewakuacji ludności ze śmiertelnie zagrożonej dzielnicy Kijowa.

fot. tochka.net

W poniedziałek 13 marca 1961 r., o godzinie 9.20, na Kureniwkę runęła lawina błota o wysokości 14 metrów.
Jak ocenia się po latach, w wyniku katastrofy mogło zginąć od 1,5 do 2 tysięcy osób. Dokładne ustalenie liczby ofiar dziś jest praktycznie niemożliwe. W oficjalnej propagandzie skutki i zasięg „awarii” były ukrywane i bagatelizowane; mówiono o 145 ofiarach. Wszelkie informacje na temat wydarzeń w Kureniwce poddano ostrej cenzurze, miejsce katastrofy otoczyło wojsko; nawet w samym Kijowie nie do końca wiedziano, co się stało. Zmarłych grzebano na różnych cmentarzach, nie tylko w samym Kijowie, podając w dokumentacji i na grobach różne daty śmierci.

Więcej w języku ukraińskim.
oprac. Edyta Łaborewicz
AP Legnica

16 marca 2011 r. rozpoczął się w Moskwie V Ogólnokrajowy Zjazd Rosyjskiego Towarzystwa Historyków-Archiwistów (Российского общества историков-архивистов; РОИА), w siedzibie Rosyjskiego Państwowego Uniwersytetu Humanistycznego. Bierze w nim udział 127 delegatów reprezentujących około 19 tysięcy rosyjskich archiwistów.
”Archiwa – jest to tak samo ważny symbol państwa jak godło, flaga, hymn” – powiedział w przemówieniu podczas uroczystego otwarcia Zjazdu przewodniczący Centralnej Rady РОИА, rektor Uniwersytetu Humanistycznego, Efim Piwowar.
Rosyjskie Towarzystwo Historyków-Archiwistów powstało 13 listopada 1990 r. Zgodnie ze statutem, ROIA zrzesza historyków, archiwistów, dokumentalistów, pracowników działów rękopisów muzeów i bibliotek, regionalistów, przedstawicieli mediów i innych zawodów, których praca wiąże się z ochroną, gromadzeniem i korzystaniem z zasobów archiwalnych Federacji Rosyjskiej, ochroną zabytków dziedzictwa kulturowego, rozwojem archiwów i nauk historycznych w Rosji.
W zjeździe biorą udział m.in. szef Federalnej Agencji Archiwalnej Andriej Artizow i dyrektor Archiwum Rosyjskiej Akademii Nauk Witalij Afiani.

Edyta Łaborewicz
AP Legnica

W rezydencji ambasadora Stanów Zjednoczonych w Federacji Rosyjskiej 25 lutego 2011 r. miało miejsce uroczyste przekazanie 21 dokumentów, które zostały zidentyfikowane w marcu 2010 r. na aukcji w USA. Dokumenty – m.in. dekrety władców z dynastii Romanowych – Anny Iwanowny, Elżbiety, Katarzyny II, Aleksandra I, Mikołaja I, Aleksandra II, Aleksandra III i Mikołaja II oraz szeregu dokumentów podpisanych przez marszałków Blüchera i Gieorgija Żukowa – zostały skradzione z zasobu federalnych archiwów w Moskwie i Sankt Petersburgu w latach 1994-2002. Odnalezione na amerykańskiej aukcji przez specjalistów Rosochrankultury (Росохранкультуры; Федеральная служба по надзору за соблюдением законодательства в области охраны культурного наследия), powróciły do Rosji w wyniku wspólnych działań Росохранкультуры i amerykańskiej ICE (U.S. Immigration and Customs Enforcement).

oprac. Edyta Łaborewicz,
AP Legnica