Archiwum Gospodarcze Berlin-Brandenburgia mające swoją siedzibę w Berlinie (Berlin-Brandenburgische Wirtschaftsarchiv e.V. BBWA) już po raz trzeci ogłosiło konkurs na opracowanie naukowe dotyczące historii gospodarczej Berlin-Brandenburgii. BBWA adresuje swoją ofertę głównie do studentów i absolwentów uniwersytetów i wyższych szkół zawodowych. Nagroda ma na celu wesprzeć badania nad historią gospodarczą tego regionu i zachęcić do badań interdyscyplinarnych nie tylko z zakresu historii ale również literatury, socjologii, ekonomii biznesu, czy historii sztuki.
W ramach konkursu przyjmowane będą opracowania w formie pracy magisterskiej, dyplomowej, lub licencjackiej. Najważniejszym kryterium jest ich tematyka – powinny odnosić się do historii gospodarczej w regionie Berlina i Brandenburgii. Prace powinny dotyczyć zagadnień gospodarczych, korporacyjnych i społecznych, odzwierciedlać stan badań oraz wzbogacać wiedzę z zakresu regionalnej historii gospodarczej. Prace, które analizują źródła archiwalne, są szczególnie mile widziane. Ceremonia wręczenia nagród oraz konferencja prasowa dotycząca konkursu odbędą się po zakończeniu projektu, czyli w listopadzie 2019 roku. Najlepsze prace zostaną opublikowane w odpowiedniej formie. Ponadto zwycięzca otrzyma nagrodę pieniężna w wysokości 1000 Euro.
Patronat nad nagrodą objął Klaus Wowereit, były burmistrz Berlina.
Kategoria: Nowości z Niemiec
NIEMCY: „Inwazja” gryzoni w archiwach niemieckich
Powyższy tytuł brzmi przerażająco i towarzyszy mu zapewne niedowierzanie – gryzonie w niemieckich archiwach? Unwahrscheinlich!!!! Wszystko to jednak prawda, ale w rzeczywistości nie ma powodów do niepokoju i wzywania deratyzatorów. Otóż powyższe zjawisko zadziało się w niemieckich archiwach w sferze edukacji archiwalnej, a gryzonie spełniają tutaj wyłącznie pozytywną rolę-są edukatorami najmłodszych użytkowników archiwów.
Po raz pierwszy pomysł wykorzystania postaci sympatycznej myszki – edukatorki pojawił się w 2010 roku w środowisku lipskich archiwistów. Archiwum Państwowe w Lipsku jest bardzo nowoczesne i wcale nie trąci myszką. Nikt też nie stwierdził w nim obecności tego małego gryzonia budzącego przerażenie, zwłaszcza wśród archiwistek. Myszka jednak jest, ale została wymyślona dla potrzeb edukacyjnych. Nosi nieprzypadkowo nobliwe imię Archibald, jest bardzo sympatyczna i całym sercem oddana swojemu archiwum. Pomysłodawcą jej jest Christian Störmer, autor komiksu dla dzieci i słuchowiska radiowego opartego o przygody- z zabarwieniem „kryminalnym” -archiwalnej myszy. Projekt kierowany jest dla dzieci od 3 do 5 klasy szkoły podstawowej. Opowieść o Archibaldzie ma uczyć i jednocześnie bawić. Ważna jest również forma jaką zastosowano, aby oswoić dzieci z poważną instytucją, jaką jest jedno z saksońskich archiwów państwowych, a więc atrakcyjny dla młodzieży komiks, słuchowisko radiowe oraz happening. Dzieciaki mają bowiem możliwość przeprowadzenia śledztwa w sprawie, której poświęcona jest pierwsza część komiksu, czyli podejrzenie Archibalda o pozostawienie na aktach w magazynie karmy dla myszy. W ramach zajęć dzieci mogły zwiedzać magazyny archiwalne, a w jego trakcie „przypadkowo” znajdowały akta z policyjnego śledztwa w tej sprawie. Archibald okazywał się oczywiście niewinny, archiwum zamieszkiwał bowiem jeszcze jeden gość – szwarccharakter, ale jak to udowodnić…… ? I tu następowało czynne zaangażowanie młodych umysłów w rozwiązanie zagadki niecnego czynu i dopisywanie do niego nowych wątków i rozwiązań W ten właśnie sposób, poprzez czynne zaangażowanie dzieci jako detektywów, uczą się one i bawią, a archiwum staje się dla nich ciekawym i intrygującym miejscem.
Czytaj dalej „NIEMCY: „Inwazja” gryzoni w archiwach niemieckich”
NIEMCY: 88. Niemiecki Dzień Archiwów (88. Deutscher Archivtag) w dniach 25-28 września 2018 roku
W dniach 25-28 września w Rostoku odbył się Deutscher Archivtag, czyli zjazd archiwistów niemieckich. Organizatorem zjazdu jest Związek Niemieckich Archiwistek i Archiwistów (Verein der Deutscher Archivarinnen und Archivare e.V.). Impreza ta gościła po raz pierwszy w Rostoku i Meklemburgii-Pomorzu Przednim. Motywem zaproszenia zjazdu do Rostoku był jubileusz 800-lecia lokacji miasta (1218-2018), a także zbliżający się jubileusz 600-lecia powołania miejscowego uniwersytetu (1419-2019). Obrady odbywały się w hali widowiskowej Stadthalle Rostock, a zgromadziły ponad 700 uczestników. Wśród zaproszonych gości zagranicznych byli przedstawiciele stowarzyszeń archiwalnych z Austrii, Belgii, Czech, Polski, Węgier, Szwecji i Szwajcarii. Ponadto w pierwszym dniu obrad gościła kilkuosobowa delegacja władz archiwalnych z Chin.
Hasło tegorocznego zjazdu brzmiało Verlässlich, richtig, echt – Demokratie braucht Archive! (Zaufanie, prawda, autentyczność. Demokracja potrzebuje archiwów.). Stanowi ono wprowadzenie do głównego tematu zjazdu, czyli roli dokumentów w życiu człowieka i ich zabezpieczeniu, a także poszanowaniu praw człowieka, szczególnie przez służby państwowe w kontekście dokumentacji służb specjalnych w trakcie przechowywania i udostępniania materiałów archiwalnych.
Zjazd otworzył przewodniczący Związku Niemieckich Archiwistek i Archiwistów Ralf Jacob, a po wygłoszeniu powitalnych wystąpień przez przedstawicieli władz regionalnych, m.in. minister ds. oświaty, nauki i kultury landu Meklemburgia-Pomorze Przednie pani Brigit Hasse wykład inauguracyjny przedstawił deputowany do Bundestagu Hans Chrystian Ströbele: Geheimdienstakten ins Bundesarchiv – Neuregelung des Archivrechts. Stwierdził on, iż Archiwum Federalne obecnie nie ma możliwości nadzoru nad dokumentacja służb specjalnych (BND, BfV). Parlament niemiecki pracuje nad zmianą tego, aby Archiwum Federalne miało jednak wpływ na zabezpieczenie dokumentów wytwarzanych przez służby specjalne, aby społeczeństwa poprzez archiwa otrzymało kolejny element kontroli nad prawidłowym funkcjonowaniem tego typu instytucji, H.Ch. Ströbele podkreślił, iż będzie to kolejny gwarant zabezpieczenia praw człowieka.
NIEMCY: Turyngia – nowe prawo archiwalne – łatwiejszy dostęp do zasobu archiwów publicznych
Pod koniec czerwca 2018 Turyński Landtag uchwalił nowe prawo archiwalne (Thüringer Gesetz über die Sicherung und Nutzung von Archivgut) obowiązujące na terenie kraju związkowego. Przypomnijmy że Turyngia jako kraj związkowy została utworzona dopiero w 1990. Należy do tak zwanych nowych krajów związkowych, jak określa się kraje na terenach dawnej NRD. Oznacza to że przed 1990 rokiem na tym terenie obowiązywały zupełnie inne zasady prawne. Ustawa landu Turyngia dostosowuje terminologię do następujących również w prawie federalnym zmian w podejściu do zasobu archiwalnego i archiwów. Chodzi tu zwłaszcza o ustawę o ochronie dóbr kultury narodowej (Kulturgutschutzgesetz: KGSG), która została uchwalona 6 sierpnia 2016 roku Nowelizacja prawa przyniosła w odniesieniu do archiwów znaczące zmiany. Dotychczasowy podział na dobra kultury i zasób archiwalny został zlikwidowany, a pod pojęciem” dóbr kultury”, ustawa rozumie szeroki jej zakres pojęciowy, włączając w to również zasób archiwalny. Wszystkie materiały archiwalne w państwowych (federalnych), komunalnych archiwach oraz w archiwach sektora publicznego, podlegają KGSG, jako narodowe dobra kultury. Co więcej, dotyczy to również wszelkich instytucji z udziałem publicznym powyżej 50 %. Zmiany turyńskiego prawą archiwalnego dotyczą również ułatwień w dostępie do tzw. publicznego zasobu archiwalnego (Öffentliches Archivgut) Dotychczas obywatele musieli przedstawić „uzasadniony interes” przy korzystaniu z zasobu archiwalnego. W nowelizacji ustawy przepis ten został obecnie zastąpiony „prawem przysługującym każdemu” – prawo to wywodzi się z Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Łatwiejszy dostęp nie oznacza oczywiście niczym nieograniczonego dostępu – w dalszym ciągu obowiązują ograniczenia prawne wynikające z ochrony danych osobowych i osobistych oraz terminy ustawowej ochrony – Schutzfristen. Turyńskie władze związkowe zmieniając prawo archiwalne biorą pod uwagę ogólną tendencję szerszego i łatwiejszego dostępu do archiwów.
17 stycznia 2017 roku Bundestag uchwalił nowelizację ustawy archiwalnej dla Archiwum Federalnego „Gesetz zur Neuregelung des Bundesarchivrechts“ .
NIEMCY: Na skrzyżowaniu archiwalnych i bibliotecznych dróg – Calliope i ZDN
Współpraca na gruncie tworzenia tematycznych portali i baz danych pomiędzy różnymi instytucjami przechowującymi materiały archiwalne, jest zjawiskiem coraz częstszym. Szczególnie jest to widoczne we współpracy wszelkiego rodzaju archiwów i bibliotek. Daje to bowiem maksymalny efekt informacyjny, standaryzuje opisy i dostosowuje się do oczekiwań użytkowników. Przykładem tego typu działań są ściśle ze sobą powiązane dwa przedsięwzięcia Centralna Baza Spuścizn (Die Zentrale Datenbank Nachlässe ZDN) i „Calliope – Portal” prowadzone przez Bundesarchiv, Staatsbibliothek zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz (dalej: SBB-PK)) oraz setki współdziałających z nimi instytucji.
ZDN stworzona została z inicjatywy Bundesarchiv i wspierających je instytucji. Powstała w oparciu o opublikowany katalog autorstwa Wolfganga Mommsena „Spuścizny w niemieckich archiwach” (część I, 1971, Część II 1981). Katalog Mommsena zawierał informacje o około 7000 tego typu zbiorach archiwalnych, wraz z danymi o ich lokalizacji, krótkie informacje o biografii twórcy oraz zawartości i cechach poszczególnych zbiorów. Te pracowicie zebrane informacje dostępne były przez długie lata tylko w formie informatora w postaci książkowej. Od 1992 roku Archiwum Federalne (Bundesarchiv) poprzez ankietyzację setek instytucji, uzupełniało te dane o zasoby kolejnych archiwów i innych przechowawców niemieckich oraz zagranicznych nie uwzględnionych przez Mommsena i z czasem przenosiło je do stworzonej do tego celu bazy danych.
Czytaj dalej „NIEMCY: Na skrzyżowaniu archiwalnych i bibliotecznych dróg – Calliope i ZDN”
NIEMCY: Retrospekcja na retrokonwersję
Retrokonwersja znana jest przede wszystkim jako termin z zakresu bibliotekarstwa. Pierwotnie oznaczał on proces przenoszenia opisów katalogowych, bibliograficznych księgozbioru z katalogu kartkowego biblioteki do katalogu komputerowego zintegrowanego systemu bibliotecznego lub do bazy danych, umożliwiających edycję i przeszukiwanie. Po raz pierwszy terminu tego użyto w bibliotekoznawstwie niemieckim pod koniec ubiegłego wieku, wcześniej funkcjonował w bibliotekarstwie amerykańskim – od 1960 roku jako „retrospective conversion“ . W archiwistyce termin ten zafunkcjonował dopiero na początku tego tysiąclecia i odnosi się do przenoszenia danych i treści z inwentarzy archiwalnych sporządzonych w sposób tradycyjny na formę elektroniczną. Metodologia przenoszenia informacji analogowych na elektroniczną przeprowadzana jest na dwa sposoby. Pierwszy z nich polega na przenoszeniu tekstu katalogów lub inwentarzy „Texterfassung”- manualnie do baz danych lub przy użyciu techniki OCR. Druga metoda polega na przenoszeniu obrazu „Bildindizierung (Image-Indexing)” przez skanowanie pojedynczych kartotek, które jednocześnie podlegają indeksowaniu. Zaletą pierwszej z nich jest efektywniejsze przeszukiwanie, zaletą drugiej jest natomiast mniejszy koszt i szybsza realizacja.
NIEMCY: LEO – odkrywanie i poznawanie przeszłości Badenii-Wirtembergii
Kraj związkowy Badenia-Wirtembergia powstał 25 kwietnia 1952 przez połączenie trzech krajów związkowych: Badenii, Wirtembergii-Badenii i Wirtembergii-Hohenzollern. Jubileusz 60- lecia jego powstania, tamtejsze władze związkowe- i przede wszystkim instytucje kultury – postanowiły uczcić w godny współczesności sposób. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom nowoczesnego społeczeństwa informacyjnego, postanowiły stworzyć portal internetowy, który połączy dane z różnych dziedzin wiedzy i informacji o landzie Badenia Wirtembergia. Zamiast rozproszonych na wielu stronach internetowych instytucji danych, jeden, wielowymiarowy portal łączący różne bazy danych i systemy informatyczne bibliotek publicznych i uniwersyteckich, archiwów, muzeów, urzędu statystycznego, urzędu ochrony miejsc pamięci, i innych. Wiele instytucji zaangażowało się ten projekt, którego koordynatorem jest właśnie Landesarchiv Baden-Wirttemberg, co może świadczyć o randze tej instytucji strukturach landowych. Jego realizację rozpoczęto w kwietniu 2010 roku, a jego pierwsza odsłona miała miejsce w 2012 roku, dokładnie w 60 rocznicę powstania landu Badenia Wirtembergia. Projekt nosi nazwę LEO i jest skrótem od pełnej jego nazwy „Landeskunde entdecken, erleben, erforschen online”.
Czytaj dalej „NIEMCY: LEO – odkrywanie i poznawanie przeszłości Badenii-Wirtembergii”
NIEMCY: Co się wydarzyło 14 sierpnia 1942 r. w Greven?
Z inicjatywy uczniów szkół średnich miasta Greven – miasto położone w kraju związkowym Nadrenia Północna-Westfalia, w rejencji Münster – 3 listopada 2017 r. upamiętnione zostały wydarzenia wiązane publiczną egzekucją dwóch polskich jeńców wojennych Franciszka Banaś i Wacława Ceglewskiego. Zostali oni zamordowani 14 sierpnia 1942 r. za tak zwane „zakazane kontakty” z niemieckimi kobietami, poprzez powieszenie w okrutny sposób w kompleksie leśnym Bockholter Berge. Franciszek Banaś urodził się 07.06.1914 r. w Ujosłach. We wrześniu 1939 roku trafił do niewoli niemieckiej i osadzony ostał w Stalagu VI D w Dortmundzie. Stamtąd skierowany został do pracy jako robotnik rolny w Westerode koło Greven, a następnie do firmy tekstylnej Biederlack & Co. Wacław Ceglewski urodził się 13.02.1921 r. w Aleksandrówce koło Ciechocinka. Jako żołnierz 14 Pułku Piechoty Ziemi Kujawskiej dostał się do niewoli niemieckiej. 27 września 1940 r. został zwolniony ze Stalagu VI A w Hemer i skierowany do pracy jako robotnik cywilny w Münster, a następnie w Greven.
Czytaj dalej „NIEMCY: Co się wydarzyło 14 sierpnia 1942 r. w Greven?”
NIEMCY: Archiwum Miejskie w Kolonii – Tej katastrofy mogło nie być
Osiem lat temu, w ciągu kilku sekund pod gruzami betonu i cegły legło bezcenne dziedzictwo kultury niemieckiej i europejskiej. 3 marca 2009 zapadł się budynek archiwum miejskiego w Kolonii, jednego z najciekawszych niemieckich archiwów komunalnych, niszcząc w stopniu niemożliwym obecnie do określenia zasób archiwalny sięgający IX wieku. Takiej katastrofy archiwum miejskie w Kolonii nie doznało od początków swego istnienia. Ani przemarsz wojsk francuskich w 1794 roku, ani druga wojna światowa nie spowodowały takich zniszczeń jak obecne.
Archiwum było uważane za tzw. „Okręt flagowy” niemieckich archiwów komunalnych. Pierwsze wzmianki o nim pochodzą z 1322 roku, kiedy jego zawartość mieściła się w drewnianej skrzyni. W roku 1406 archiwum miejskie zajmowało już sklepione pomieszczenie pod wieżą ratuszową. Na jego zasób składały się miedzy innymi postanowienia rady miejskiej od 1320 roku, a od 1513 zbiór ten był kompletny. Rachunki kasy miejskiej i korespondencja władz miejskich sięgają połowy XIV wieku. W archiwum znajdowało się 65 tys. dokumentów pergaminowych, setki tysięcy map i planów oraz ok. miliona fotografii. Cenne zbiory stanowi również ok. 700 prywatnych kolekcji znakomitych obywateli Kolonii, pisarzy, architektów, malarzy, kompozytorów, naukowców, wydawców.. Są tam zbiory kompozytorów: Jacqua Offenbacha, Maxa Brucha, tenora Williama Pearsona, dyrygenta Güntera Wanda, pisarza Heinricha Bölla, malarza Wilhelma Leibel, awangardowej artystki Mary Bauermeister, teoretyka mediów Viléma Flussera, czy wydawców: Kiepenheuer & Witsch i Pahl-Rugenstein. Te i tysiące innych cennych dokumentów, jak określił to FAZ (Frankfurter Allgemeine Zeitung), legło we wspólnym grobie. Historyk Eberhard Illner, od 1985 roku do 2008 kierownik działu spuścizn i zbiorów fotograficznych, obecnie dyrektor Centrum Historycznego w Wuppertalu, określił to wydarzenie jako „Katastrofa europejskiej historiografii”. Łącznie zasób archiwum obejmował 18 kilometrów akt.
Czytaj dalej „NIEMCY: Archiwum Miejskie w Kolonii – Tej katastrofy mogło nie być”
NIEMCY: Oswajanie niechlubnej przeszłości – akta Stasi dostępne już 25 lat
Kiedy 27 lat temu 15 stycznia 1990 roku, na ulicach Berlina dogorywała NRD, w trakcie spontanicznych demonstracji ulicznych budynki przy Frankfurter Allee zostały zajęte i zabezpieczone przez obywateli. W Berlinie przy Frankfurter Allee, w dzielnicy Berlina – Lichtenberg, znajdowała się okazała siedziba byłych służb bezpieczeństwa, byłej NRD (Ministerium für Staatssicherheit – MfS), powszechnie zwane Stasi. Dzięki obywatelskiemu poruszeniu jakie towarzyszyło wydarzeniom zapoczątkowanym upadkiem muru berlińskiego w listopadzie 1989 roku, zasób archiwalny centrali MfS ocalał prawie nietknięty, w przeciwieństwie do np. polskich zasobów archiwalnych służb bezpieczeństwa w PRL. Podobne wydarzenia miały miejsce także w innych miastach- Jena ,Lipsk.
Wobec zaistniałych wydarzeń konieczne były regulacje prawne, które zabezpieczałyby i chroniłyby zachowany zasób, umożliwiałyby swobodny i legalny dostęp do akt zarówno w celach edukacyjnych jak również poznawczych dla osób prześladowanych i inwigilowanych przez służby. Konieczne również było, w nowej rzeczywistości zjednoczonego państwa , zlustrowanie osób pełniących funkcje publiczne. Takie było oczekiwanie społeczne wyrażone w spontanicznych (prawdopodobnie) akcjach zabezpieczania zasobów archiwalnych, przy jednoczesnej ożywionej publicznej dyskusji i licznych kontrowersjach jakie to rodziło. Dla wielu była to „polityczna trucizna”.
W dniu zjednoczenia Niemiec 3 października 1990 roku, Joachim Gauck pastor z Rostoku został powołany na stanowisko „pełnomocnika specjalnego rządu federalnego dla osobistych dokumentów byłej Służby Bezpieczeństwa Państwowego”. Było to jednym głównych postulatów pokojowej rewolucji jesieni 1989, która zapoczątkowała zjednoczenie Niemiec.
Czytaj dalej „NIEMCY: Oswajanie niechlubnej przeszłości – akta Stasi dostępne już 25 lat”