Bawaria, Schweinfurt, 1943-w szczytowym okresie drugiej wojny światowej miasto było centrum produkcji łożysk tocznych, które było ważne dla przemysłu zbrojeniowego III Rzeszy. Siły powietrzne aliantów chcąc unieruchomić niemiecką machinę wojenną zaplanowały jego zniszczenie. Nazistowskie Niemcy mając informacje wywiadu o planach alianckich zbudowały wokół miasta liczne bunkry i imponujący pas przeciwlotniczy. Oprócz żołnierzy i jeńców wojennych, do obrony Schweinfurtu zaangażowano także uczniów szkół średnich z całej północnej Bawarii. Atak dywanowy aliantów z 14 października 1943 roku przeszedł do historii jako „Czarny czwartek”, największa porażka powietrzna Amerykanów.
Kategoria: Nowości z Niemiec
NIEMCY: Perła w koronie święta demokracji w Niemczech – ekspozycja oryginału konstytucji z 1946 r.
Oryginał konstytucji Republiki Federalnej Niemiec, przechowywany w archiwum parlamentarnym niemieckiego Bundestagu (Parlamentsarchiv des Deutschen Bundestages), był głównym tematem obchodów 75 rocznicy uchwalenia 23 maja 1946 Ustawy Zasadniczej. Od 24 do 26 maja oryginał można było oglądać w gmachu Reichstagu podczas Festiwalu Demokracji w berlińskiej dzielnicy rządowej. Setki zwiedzających skorzystało z rzadkiej okazji, aby przyjrzeć się oryginałowi niemieckiej konstytucji. Wcześniej eksponowano go tylko raz, w 1969 r., z okazji 20 rocznicy powstania Republiki Federalnej Niemiec w Pałacu Federalnym w Bonn. Z okazji tej rocznicy niemiecki Bundestag opublikował także wydanie specjalne zawierające pełne faksymile oryginału, które można zamówić w formie broszury ze strony internetowej lub pobrać w postaci pliku.
NIEMCY: Wielkie wyzwania małych archiwów – V Dzień Archiwów Westfalskich w Dülmen
W dniach 19 i 20 marca ponad 250 archiwistów zebrało się w Dülmen, gdzie po raz 75 odbył się Westfalski Dzień Archiwów. Tematem wiodącym tego spotkania było hasło „Znajdowanie rozwiązań! Metodyczne podejście do tworzenia tradycji archiwalnych – sprawdzone modele współpracy”. Głównym organizatorem wydarzenia było Urząd Archiwów Stowarzyszenia Regionalnego Westfalia-Lippe (Archivamt des Landschaftsverbandes Westfalen-LippeLWL), którewspólnie z archiwistami opracowało program tegorocznego Dnia Archiwów. Skupiono się przede wszystkim na modelach współpracy dla mniejszych archiwów np. archiwów miejskich, które coraz częściej stają przed zadaniami i wyzwaniami, którym mogą najlepiej stawić czoła i rozwiązać je wspólnie.
„Szczególnie cyfryzacja administracji wymaga wspólnej refleksji i działania” – podkreśla prof. dr hab. Marcus Stumpf, kierownik biura archiwum LWL. „Na przykład korespondencja burmistrza jest ważna dla lokalnej historii i dlatego zawsze powinna znajdować się w archiwum. Kiedyś było to łatwe, pod warunkiem, że korespondencja była starannie przechowywana w kluczowych teczkach. Ale teraz e-maile ze skrzynek odbiorczych wymagają innej archiwizacji.”
Czytaj dalej „NIEMCY: Wielkie wyzwania małych archiwów – V Dzień Archiwów Westfalskich w Dülmen”
NIEMCY: Konfrontacja z trudną przeszłością w Regionie Rhein-Main
91 lat temu, 30 stycznia 1933 roku, kanclerzem został mianowany lider największej partii w Reichstagu Adolf Hitler. Republika Weimarska zakończyła się gwałtownie wraz przejęciem władzy przez narodowych socjalistów. Demokracja ustąpiła miejsca nieludzkiej dyktaturze. „Z całą powagą przewiduję, że ten przeklęty człowiek zepchnie naszą Rzeszę w otchłań i przywiedzie naród do nieprawdopodobnej nędzy. Przyszłe pokolenia będą pana przeklinać w grobie za to, co pan uczynił” – stwierdził były sojusznik Hitlera gen. Erich Ludendorff w liście do prezydenta Niemiec Paula von Hindenburga, po mianowaniu Hitlera na urząd kanclerza. W lipcu 1933 r. NSDAP stała się jedyną legalną partią w Rzeszy. Po śmierci prezydenta Hindenburga w sierpniu 1934 r. Hitler połączył stanowiska kanclerza i prezydenta Rzeszy w funkcje „wodza i kanclerza Rzeszy” – Fuehrera.
Czytaj dalej „NIEMCY: Konfrontacja z trudną przeszłością w Regionie Rhein-Main”
NIEMCY: Podwójny jubileusz Villi ten Hompel
Villa ten Hompel w Münster to miejsce spotkań z historią poświęcone zbrodniom popełnionym w czasach narodowego socjalizmu w Westfalii. Jako miejsce historyczne upamiętnia ale również wypełnia zadania związane z zadośćuczynieniem osobom prześladowanym przez niemiecki narodowy socjalizm, a ponadto podejmuje działania prewencyjne w stosunku do prawicowego ekstremizmu (o lewicowym się nie wspomina). Od 1954 roku w budynku mieścił się wydział odszkodowań starostwa powiatowego odpowiedzialny za wypłatę rekompensat ofiarom nazizmu i osobom, które przeżyły wojnę. Do 1968 roku o odszkodowania wystąpiło 12 tys. osób, którym wypłacono 100 mln. marek niemieckich.
NIEMCY: Brandenburskie Archiwum w Poczdamie–Inwentarz demontażu w sowieckiej strefie okupacyjnej
W 2014 roku w ramach serii wydawniczej Brandenburskiego Landeshauptarchiv opublikowany został ponad 750 stronicowy, tematyczny inwentarz archiwalny „Demontagen in der Sowjetischen Besatzungszone und in Berlin 1945 bis 1948 – Sachthematisches Archivinventar”, wydany przez Klausa Neitmanna i Jochena Laufer. Historia tego ciekawego z punktu widzenie również polskiej powojennej historii zaczęła się w 1997 r. Wówczas właśnie niemiecki historyk Jochen Laufer z Centrum Badań Historii Najnowszej (Zentrum für Zeithistorische Forschung ZZF) odnalazł w archiwum w Moskwie niezwykle ciekawy dokument z punku widzenia powojennej historii Niemiec. W zespole Centralnego Zarządu Statystycznego Związku Radzieckiego znajduje się lista ponad 3 tys. przedsiębiorstw niemieckich z sowieckiej strefy okupacyjnej, w których dokonano demontażu urządzeń przemysłowych w celu wywiezienia ich do Związku Radzieckiego. Dokument zawierał podstawowe informacje dotyczące demontażu poszczególnych przedsiębiorstw, a więc rodzaj urządzeń, datę decyzji o demontażu i miejsce docelowego wywozu.
NIEMCY: Warto zaglądać – Archiwa w Niemieckiej Bibliotece Cyfrowej
Portale internetowe udostępniające dobra kultury narodowej są w Niemczech stałym elementem upowszechnia wiedzy w ramach realizacji idei szerokiego dostępu społecznego do zasobów instytucji życia publicznego. Niemieckie archiwa są również aktywnymi uczestnikami wielu europejskich portali udostępniających zasoby szeroko rozumianych dóbr kultury o charakterze ogólnym jak Europena, Archives Portal Europe, Apenet oraz tematycznych, takich jak np. Monasterium, Bersnstein, Arche. Cały też czas powstają nowe ciekawe inicjatywy. Projekt zainicjowany został w 2010 r. przez instytucje kultury i nauki posiadające duże doświadczenie w dziedzinie digitalizacji zasobów, mający na celu stworzenia Niemieckiej Biblioteki Cyfrowej (Deutsche Digitale Bibliothek DDB). Projekt DDB zakończono w 2012 r.Od października 2012 do kwietnia 2017 był realizowany jako podprojekt DDB wyspecjalizowany w zakresie archiwistyki Archive Portal-D, który działa regularnie od maja 2017 roku i umożliwia ogólnoniemieckie i profesjonalne badanie materiałów archiwalnych.Uczestnikami projektu jest 13 instytucji działających w ramach „sieci współpracy” Kompetenznetzwerk, w tym 2 archiwa: Bundesarchiv i Landesarchiv Baden–Württemberg, a ponadto: Bayerische Staatsbibliothek, Bibliotheksservicezentrum Baden–Württemberg, Brandenburgische Landesamt für Denkmalpflege und Archäologische Landesmuseum, , Deutsche Filminstitut, Deutsche Nationalbibliothek,, Max–Planck–Institutfür Wissenschaftsgeschichte, Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek Göttingen, Sächsische Landesbibliothek – Staats– und Universitätsbibliothek Dresden, Stiftung Historische Museen Hamburg, Kulturamt der Stadt Düsseldorf i Stiftung Preußischer Kulturbesitsa. DDB prezentuje zasoby bibliotek, muzeów, archiwów wraz z inwentarzami archiwalnymi, instytucji naukowych, opieki nad zabytkami a także zbiory audiowizualne.
Czytaj dalej „NIEMCY: Warto zaglądać – Archiwa w Niemieckiej Bibliotece Cyfrowej”
NIEMCY: W poszukiwaniu utraconych dzieł sztuki – Central Collecting Point
Druga wojna światowa pozostawiła po sobie wiele tajemnic i nierozwiązanych dotychczas spraw, w tym spraw związanych ze zrabowanymi przez Niemcy hitlerowskie dziełami sztuki . Dzięki współpracy Federalnego Urzędu ds. Regulacji Stosunków Własnościowych (Bundesamt für zentrale Dienste und offene Vermögensfragen -BADV), Bundesarchiv (BA) i Niemieckiego Muzeum Historycznego (Deutschen Historischen Museum – DHM) powstała i jest dostępna online, potężna baza danych dotycząca zrabowanych przez nazistów dzieł sztuki w okresie od 1933 do 1945 roku na terenie Niemiec i terytoriów okupowanych. Zawiera ona około 170 tys. danych i ok. 300 tys. rysunków, rycin i fotografii obiektów określanych jako „Central Collecting Point (CCP) München”, czyli zbiór dzieł sztuki, które zostały zabezpieczone przez wojsko amerykańskie w 1945 roku, w budynku byłego NSDAP w Monachium. Podobna baza obejmująca inną kolekcję tzw. Sonderautrag Linz funkcjonuje od 2008 roku na stronach DHM. Właściciele zrabowanych dzieł sztuki, przechowywanych jako depozyt przez BADV w Berlinie, są nieznani. Przypuszcza się, że należały one przeważnie do zamożnych rodzin żydowskich. Naziści rabowali je w Niemczech już w latach 30-tych. Później – w krajach podbitych. Wszystkie miały trafić do tak zwanego „Muzeum Führera” planowanego w austriackim Linzu. Pod koniec wojny naziści ukryli je w kopalnianych sztolniach na terenie Austrii. Z początkiem lat 50-tych władze amerykańskie w Niemczech przekazały wszystkie skradzione przez nazistów dzieła sztuki powołanemu przez rząd Niemiec „Towarzystwu Powierniczemu”. Głównym celem założenia kolekcji było zinwentaryzowanie, rozpoznanie ostatnich właścicieli, a następnie restytucja zrabowanych dzieł. Dotyczyło to również obiektów, które trafiły na rynek sztuki. Zwrot obiektów rozpoczął się już jesienią 1945 i do dnia dzisiejszego do prawowitych właścicieli trafiły tysiące obiektów. Pozostałości zbioru w połowie lat 60 przejęły władze federalne, a od 2006 roku właśnie BADV.
Czytaj dalej „NIEMCY: W poszukiwaniu utraconych dzieł sztuki – Central Collecting Point”
NIEMCY: Europejska współpraca instytucji dokumentujących system komunistyczny i inne systemy opresji
W Niemczech otwarcie akt Stasi (Staatssicherheitsdienst) stało się rzeczywistością 3 października 1990 roku, jako bezpośrednia konsekwencja i żądanie pokojowej rewolucji wraz ze zjednoczeniem Niemiec. Specjalny Przedstawiciel ds. Akt Stasi rozpoczął wówczas pracę. Wraz z uchwaleniem ustawy o aktach Stasi w dniu 29 grudnia 1991 r. powołano instytucję Federalnego Komisarza ds. Akt Stasi – dzisiejsze Archiwum Akt Stasiznajdujące się strukturze Archiwum Federalnego (Bundesarchiv). Pozostałe kraje Europy Wschodniej potrzebowały dłuższego okresu przygotowawczego zanim podobne instytucje powstały. Miało to miejsce pomiędzy 1998 a 2015- polski instytut Pamięci Narodowej powołany został spośród państwa zrzeszonych w sieci jako pierwszy. Najpóźniej powołano czeski w 2007 – Ústavu pro studium totalitních režimů, a w 2015 r. albański Autoriteti për Informimin mbi Dokumentet e Ish-Sigurimit të Shtetit.
NIEMCY: Wilhelm Heinse i jego Wyspy Szczęśliwe – jeszcze więcej romantyzmu w Aschaffenburgu
Archiwum Miejskie i Kolegiaty Aschaffenburg jest jednym z najstarszych i największych archiwów historycznych w Dolnej Frankonii (Bawaria). Samo miasto jest siedzibą powiatu i liczy ok 70 tys. mieszkańców. Ze względu na swoje zasoby i historyczną rolę archiwum ma również znaczenie ponadregionalne. Zasoby archiwalne uzupełniane są przez obszerną specjalistyczną bibliotekę naukową. Archiwum i biblioteka są otwarte dla wszystkich zainteresowanych – na miejscu w Schönborner Hof, ale także w coraz większym stopniu w formie cyfrowej.Samo archiwum stanowi ciekawy przykład – rzadko spotykany- połączenia archiwum komunalnego i kościelnego. Poza zasobem miejskim w archiwum od 1 kwietnia 1939 r. przechowywane są zbiory – jako depozyt – Kolegiaty w Aschaffenburg, których właścicielem nie jest miasto, lecz Allgemeine Schul- und Studienfonds.
Zbiory archiwum miejskiego i Aschaffenburg sięgają XIV wieku co nie jest niczym nadzwyczajnym – w Niemczech każde miasto posiada swoje archiwum historyczne z zasobami bardzo często sięgającymi średniowiecza.