CZECHY: ČAS – Czeskie Stowarzyszenie Archiwalne ma 30 lat

Dwa miesiące temu Czeskie Towarzystwo Archiwalne (Česká archivní společnost – w skrócie – ČAS) obchodziło 30-lecie swojego powstania. Z powodu pandemii jubileusz ten przeszedł niemal niezauważenie, także dla jego członków. Dopiero na początku lipca skromnym przypomnieniem fakt ten odnotowano na oficjalnej stronie stowarzyszenia. Trzeba jednak pamiętać, iż formalna rejestracja ČAS nastąpiła dopiero 20 lipca 1990 r., a więc niemal dokładnie przed 30 laty. Przypomnijmy więc, jakie były początki organizacji archiwalnej u naszych południowych sąsiadów i czym stowarzyszenie to się zajmuje.
Na początku należy zaznaczyć, iż w realiach socjalistycznej Czechosłowacji nie miały szans rozwinąć się żadne organizacje społeczne, poza kilkoma sterowanymi odgórnie przez władze komunistyczne. Dopiero demokratyzacja kraju, jaka nastąpiła w wyniku „aksamitnej rewolucji” z 1989 r., otworzyła drogę z jednej strony do odrodzenia się instytucji społecznikowskich – jak choćby „Sokół”, z drogiej do powstanie wielu nowych. Wśród tych ostatnich znalazło się stowarzyszenie powołane przez archiwistów. Inauguracyjne Walne Zgromadzenie ČAS odbyło się w piątek 4 maja 1990 r. na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Karola w Pradze. Podczas burzliwej dyskusji zatwierdzono tymczasowy statut i wybrano zarząd. Na pierwszym regularnym spotkaniu ČAS, które odbyło się 20 czerwca tego samego roku, pierwszym przewodniczącym stowarzyszenie wybrany została dr inż. Ivan Martinovský (1937–2015).

Czytaj dalej „CZECHY: ČAS – Czeskie Stowarzyszenie Archiwalne ma 30 lat”

CZECHY: Konferencja o nowożytnej Europie Środkowej

Już po raz czwarty Katedra Nauk Pomocniczych Historii i Archiwistyki Wydziału Sztuki Uniwersytetu w Hradcu Králové organizują międzynarodową konferencję naukową dla historyków i archiwistów, tym razem pod hasłem „Trzy stulecia w sercu Europy (Czeskie i Europejskie społeczeństwo XVI – XVIII wieku)”, która odbędzie się w dniach 25–26 listopada 2020 roku.
Tradycyjnie głównymi organizatorami konferencji są doktoranci wspomnianego Wydziału Nauk Pomocniczych Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Hradec Králové. Konferencja ma na celu umożliwienie spotkania się oraz prezentacji efektów badań historykom i archiwistom zajmującym się okresem nowożytnym, czyli od XVI do XVIII wieku. Jej organizatorzy mają nadzieję, iż przyniesie ona nowe spojrzenie na różne tematy i obszary historii „w sercu Europy”. Najchętniej przyjmowane będą wystąpienia poświęcone historii religii, polityki, ekonomii i kultury. Ze względu na przypadającą w tym roku rocznicę bitwy na Białej Górze (bitva na Bílé hoře – rozegrana 8.11.1620, będąca największą klęską czech i czeskich elit, której wynik zmieniał losy kraju), chętnie widziane będą również tematy poświęcone temu wydarzeniu.

Czytaj dalej „CZECHY: Konferencja o nowożytnej Europie Środkowej”

CZECHY: Udostępniono sprawozdania ministerstwa komunikacji z lat 1954-1989

Biblioteka Archiwum Narodowego (Knihovna Národního archivu) w Pradze opublikowała (dnia 15.05.2020 r.) na swoich stronach internetowych sprawozdania roczne czechosłowackiego Ministerstwa Komunikacji z lat 1954-1989. Oprócz danych statystycznych dotyczących wszystkich rodzajów transportu oraz budownictwa związanego z transportem itd., zawierają one również informacje na temat organizacji tego ważnego obszaru gospodarki narodowej. Drukowane raporty dla lat 1954-1967 były wówczas tajne i ściśle tajne, dziś zaś są powszechnie dostępne.
Ustawa z 9 maja 1948 r. znacjonalizowała cały obszar komunikacji w Czechosłowacji, a więc transport kolejowy (w tym też kolejki linowe), drogowy, wodny i lotniczy. Utworzono specjalne przedsiębiorstwa państwowe, kierowane odgórnie przez ministerstwo, które zarządzały tym ogromnym majątkiem. Dlatego też w udostępnionych sprawozdaniach znaleźć można cały przegląd zagadnień dotyczących transportu czechosłowackiego, traktowanego całościowo, czyli od produkcji i wykorzystania środków transportu, po drogi i szlaki komunikacyjne (w tym wodne), wraz ze wszystkimi urządzeniami inżynierskimi (mosty, tunele, wiadukty, kanały itd.). Oprócz licznych tabel, opisów różnorodnych działań, inwestycji, produkcji, niewątpliwą atrakcją tychże sprawozdań są zdjęcia (głównie dla lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych) środków transportowych, a więc kolejowych, drogowych, rolniczych i różne typy samolotów, jakie w danym okresie produkowano w Czechosłowacji, jak również wykorzystywano do przewozu ludzi i towarów. Można prześledzić najrozmaitsze zagadnienia, np. rodzaje i ilości typów samolotów. Dla przykładu w 1964 r. czechosłowackie państwowe linie lotnicze (Československé státní aerolinie) dysponowano 67 samolotami pasażerskimi (najwięcej, było maszyn typu Ił-14, bo aż 22, a tylko jeden Bristol Britannia BB-318), 71 samolotów do celów specjalnych i tylko 3 śmigłowce (Mi-1 i Mi-4).

Czytaj dalej „CZECHY: Udostępniono sprawozdania ministerstwa komunikacji z lat 1954-1989”

CZECHY: Konserwacja akt śledztwa przeciw Miladzie Horákovej

Dnia 27 czerwca 2020 r. upłynie 70 lat od sądowego mordu, dokonanego przez komunistyczny wymiar sprawiedliwości Czechosłowacji na Miladzie Horákovej, skazanej na śmierć za rzekomą zdradę stanu. Postać ta – polityk, obrończyni praw kobiet, więziona przez Niemców w czasie II wojny światowej, jedyna kobietą jaka padła ofiarą mordu sądowego w okresie stalinizmu w Czechosłowacji, stała się symbolem walki o demokrację i wolność w obu państwach naszych południowych sąsiadów. Zbiór akt z dochodzenia prowadzonego przez Służbę Bezpieczeństwa Państwa pod kryptonimem „Środek” („Střed“), przeciw Horákovej i jej współpracownikom, przechowywany w Archiwum Organów Bezpieczeństwa (Archivu bezpečnostních složek) – odpowiednika polskiego IPN, zostały w 2010 r. uznany za archiwalnym zabytek kultury. Właśnie sposób konserwacji tego zbioru został zaprezentowany w przez wspomniane archiwum w Internecie w ramach Międzynarodowego Dnia Archiwów, który z powodu pandemii koronawirusa, nie mógł się odbyć w tradycyjny sposób.

Milada Horáková urodziła się 25 grudnia 1901 r. w Královskich Vinohradach, które od 1922 r. stanowią część Pragi, w rodzinie Čeňka Krále. W 1926 r. ukończyła prawo na Uniwersytecie Karola w Pradze, i niemal w tym samym czasie wyszła za Bohuslava Horáka, dziennikarza i jednego z redaktorów programowych Radia Czechosłowackiego. Już podczas studiów związała się z emancypacyjną Kobiecą Radą Narodową (Ženská národní rada), jednoczącą i koordynującą działania pojedynczych organizacji kobiecych, w walce o równość kobiet i mężczyzn zarówno pod względem zatrudnienia, jak i życia społecznego. Horáková szybko stała się jedną z kluczowych postaci tej organizacji. W 1929 r, została członkiem Czeskiej Narodowej Partii Społecznej (Česká strana národně sociální). Była członkiem Czechosłowackiego Czerwonego Krzyża i szeregu innych stowarzyszeń społecznych. Zawodowo pracowała w Centralnym Biurze Społecznym Miasta Pragi, zostając najmłodszym kierownikiem Wydziału do Spraw Młodzieży. Z przekonania była socjalistką, ale dużo podróżując, m.in. do Anglii, Francji, jak również do ZSRR, nie miała złudzeń co do bolszewickiej Rosji. Biegle mówiła po angielsku, francusku i niemiecku.

Czytaj dalej „CZECHY: Konserwacja akt śledztwa przeciw Miladzie Horákovej”

CZECHY: Warsztaty o nowożytnym dokumencie finansowym

Katedra Ekonomii Stosowanej Wydziału Filozofii Uniwersytetu Palackiego w Ołomuńcu zaprasza, na już piąte z rzędu, międzynarodowe warsztaty z cyklu „Formy i przemiany dokumentów”, które odbędą się w czwartek 19 listopada 2020 r. Tym razem głównym tematem będzie dokumentacja natury finansowej powstająca w latach od 1526 aż do 1945. Organizatorzy zapraszają do nadsyłania propozycji wystąpień. Mile widziane są nie tylko przyczynki źródłowe, ale także szersze opracowania porównawcze, ukazujące dany problem w kolejnych okresach czasowych.
Zgłoszenia uczestnictwa, wraz z tytułem referatu i jego streszczeniem, należy przesyłać do dnia 30 czerwca 2020 r. na adres: pavla.slavickova@upol.cz
Organizatorzy liczą, iż uda się zebrać zacne grono fachowców, którzy przedstawią dokonania swoich najnowszych badań, podobnie jak miało to miejsce na ubiegłorocznych IV warsztatach z tego cyklu, zorganizowanych przez Uniwersytet w Hradcu Kralove na temat „Urzędowa komunikacja pisemna w dobie nowożytnej (1526–1945)”.

Więcej: Workshop: Formy a přeměny diplomatické produkce v novověku IV. Písemná úřední komunikace v (raném) novověku (1526–1945)

CfP: Formy a přeměny diplomatické produkce v novověku V. Písemnosti finanční povahy v (raném) novověku (1526–1945), 19. listopadu 2020 v Olomouci

oprac. Ivo Łaborewicz
Archiwum Państwowe Oddział w Jeleniej Górze

Czechy. Konferencja o kryzysach lat 1918–1922

Archiwum Narodowe w Pradze, we współpracy z Instytutem Historii Czeskiej Akademii Nauk, organizuje konferencję pt. „Od kryzysu do kryzysu: Czechosłowacja i Europa w latach 1918–1922”, która planowana jest w dniach 24-25 września 2020 r. w budynku Archiwum Narodowego (Národní archiv, Archivní 2257/4, 149 00 Praha).

Organizatorzy w ten sposób zapowiadają planowaną konferencję: „I wojna światowa i wywołane przez nią problemy w postaci trudnej sytuacji dużych grup ludności, wraz z rosnącym chaosem i trudnościami w zaopatrzeniu, uwypukliły istniejące nierówności społeczne i wywołały protesty, które trwały również po zakończeniu Wielkiej Wojnie, upadku czterech monarchii i powstaniu w ich miejscu szeregu nowych państw. Po nich nastąpiły nie tylko kolejne, liczne konflikty zbrojne, ale także wiele wewnętrznych kryzysów politycznych i społecznych (głód, strajki), zarówno w Czechosłowacji, jak i w krajach sąsiednich, jak choćby liczne powstania w Niemczech lub zwrot w wewnętrznym rozwoju Węgier. Wszystko działo się na tle rosyjskiej rewolucji bolszewickiej i wojny domowej lat 1917–1922 na terytorium byłego imperium carskiego”.

Czytaj dalej „Czechy. Konferencja o kryzysach lat 1918–1922”

Czechy. Sympozjum: „Miasta, miasteczka, mieszczanie”

Miasto Lomnice nad Lužnicí wraz z Okręgowym Archiwum Państwowym w Trzebini (Státním oblastním archivem v Třeboni) przygotowuje sympozjum naukowe nt. „Miasta, miasteczka, mieszczanie. Życie w miastach szlacheckich i królewskich od średniowiecza do okresu nowożytnego” (Města, městečka, měšťané. Život ve městech poddanských i královských od středověku do raného novověku), które zaplanowane zostało na 3 dni od 30 września do 2 października 2020.
Sympozjum jest organizowane z okazji 755-lecia pierwszej pisemnej wzmianki o Lomnice nad Lužnicí. Celem sympozjum, nad którym honorowy patronat objęli hetman Kraju Południowoczeskiego Ivana Stráská, burmistrz Lomnic nad Lužnicí Petr Baštýř i dyrektor Okręgowego Archiwum Państwowego dr Václav Rameš, jest próba omówienia różnych aspektów życia w królewskich i szlacheckich miastach od 1265 r. do końca XVIII wieku. Referaty koncentrować się będą nie tylko na codziennym funkcjonowaniu samorządu miejskiego, relacjach z właścicielami miast, kulturze, cechami rzemieślniczymi, ale także na przestępstwach i wykroczeniach, życiu miast w czasie pokoju i podczas wojny, relacjach z kościołem katolickim i innymi prądami religijnymi itd
Z powodu pandemii okres rejestracji dla uczestników seminarium został przedłużony do 15 czerwca 2020. Propozycje swoich wystąpień można przesyłać na adres: https://konference-lomnice.php5.cz/.

Więcej:

Prodloužení lhůty k přihlášení na symposium “Města, městečka, měšťané. Život ve městech poddanských i královských od středověku do raného novověku”

oprac.

Ivo Łaborewicz
AP Wrocław O/Jelenia Góra

CZECHY: Archiwa państwowe otwarte już od kwietnia

Pandemia związana z koronawirusem spowodowała zamknięcie niemal wszystkich instytucji publicznych na całym Świecie, w tym archiwów. Podczas gdy w Polsce archiwa pozostają nadal niedostępne dla badaczy, w Czechach zaczęto je otwierać już w połowie kwietnia.
Wszystkie archiwa państwowe w Czechach, w tym Archiwum Narodowe w Pradze (Národní archiv v Praze) otworzyły swoje pracownie naukowe dla korzystających już w poniedziałek 20 kwietnia 2020 r. Oczywiście to wznowienie działalności nastąpiło przy zachowaniu licznych rygorów.

Czytaj dalej „CZECHY: Archiwa państwowe otwarte już od kwietnia”

CZECHY /AUSTRIA: Konferencja w 100 rocznicę czesko-austriackiej umowy archiwalnej

W dniach 18–19 maja 2020 r. w Wiedniu zorganizowana zostanie konferencja naukowa z okazji 100-rocznicy tzw. Konwencji Praskiej, zawartej pomiędzy Austrią a Czechosłowacją w sprawie wzajemnego przekazania archiwaliów. Organizatorami konferencji są: Archiwum Narodowe w Pradze oraz Austriackie Archiwum Państwowe w Wiedniu.
Po upadku, w wyniku I wojny światowej, wielonarodowego państwa Habsburgów – monarchii Austro-Węgier, niektóre państwa powstałe na jej gruzach, głównie Czechosłowacja i Rumunia, zażądały zwrotu materiałów archiwalnych dotyczących ich historii. Ramy tzw. „separacji archiwalnej” określone zostały już przez traktat pokojowy z Saint-Germain, podpisany przez przedstawicieli Austrii i zwycięskie mocarstwa 10 września 1919 r. Właściwa i szczegółowa umowa dwustronna, pomiędzy Czechosłowacją i Austrią, tzw. „konwencja praska”, podpisana została 18 maja 1920 r. w Pradze. Przekazywanie dokumentacji, którymi państwo czechosłowackie wyraziło zainteresowanie, rozpoczęło się natychmiast po zawarciu konwencji praskiej, a dokładnie 10 czerwca 1920 r. Zajmowała się tym grupa czeskich archiwistów pod kierunkiem Jaroslava Kursy, pracująca w Wiedniu do 1922 r. Czescy archiwiści byli zainteresowani głównie aktami działalności austriackiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Z archiwów arystokratycznych przejmowano dokumentację byłej czeskiej kancelarii sądowej, a także rejestry herbowe (tzw. Saalbuchy).

Czytaj dalej „CZECHY /AUSTRIA: Konferencja w 100 rocznicę czesko-austriackiej umowy archiwalnej”

Czechy: Aplikacja map dawnych osad żydowskich

W ramach współpracy Archiwum Narodowego w Pradze i Instytutu Geodezji, Topografii i Kartografii opracowano aplikację internetową, zapewniającą dostęp do wyników badań nad planami osadnictwa żydowskiego w Czechach z lat 1727–1728. Plany te – stanowiące unikatowy zbiór kartograficzny – zostały uznane w 2018 r. za Archiwalne Zabytki Kultury, a obecnie trwają zabiegi o umieszczenie ich na liście światowego dziedzictwa UNESCO.

Widok strony

Widok strony głównej

W udostępnionej aplikacji lokalizacje poszczególnych osad żydowskich umieszczane są na współczesnej mapie przeglądowej Republiki Czeskiej, a sama aplikacja umożliwia przeglądanie starych planów, wraz z zachowanymi do nich dokumentami archiwalnymi, oraz ich porównywanie z mapami tzw. Drugiego katastru gruntowego, zwanego też Metryką Franciszkańską (od cesarza Franciszka II) oraz aktualnymi zdjęciami lotniczymi. Aplikacja pozwala wyszukiwać lub filtrować plany osadnicze ludności żydowskiej według kilku kryteriów. Jednocześnie do zapewniono możliwość wstawiania tutaj inne plany, które wciąż czekają na odkrycie i przetworzenie.

Czytaj dalej „Czechy: Aplikacja map dawnych osad żydowskich”