Kategoria: Nowości z Czech i Słowacji

CZECHY: Publikacja dokumentów o Czechosłowakach więzionych w ZSRR przed 1942 r.

Dnia 3 stycznia 2022 r. minęło 80 lat od ogłoszenia przez władze Związku Radzieckiego amnestii dla obywateli Czechosłowacji, więzionych na terytorium sowieckim. Miało to miejsce 3 stycznia 1942 r., a wiązało się z decyzją o utworzeniu brygady czechosłowackiej w ZSRR. Z tej okazji Instytut Badań Reżimów Totalitarnych w Pradze we współpracy z Katedrą Cybernetyki Uniwersytetu Zachodnioczeskiego w Pilźnie oraz Państwową Służbę Archiwów Ukrainy opublikował on-line zbiór akt śledczych NKWD dotyczących tysiąca osób z około 8000 Czechosłowaków więzionych w obozach Gułagu.
Jest to pierwszy zestaw akt sowieckich służb specjalnych pozyskany w drodze systematycznej digitalizacji w Archiwum Państwowym Obwodu Zakarpackiego w Użhorodzie. Zespół nr 2558 zawiera akta śledcze NKWD dotyczące około 5500 osób, które w latach 1939–1941 uciekły z terenów okupowanych przez Niemcy i Węgiery do Związku Radzieckiego, gdzie z kolei zostały aresztowane i skazani na trzy lub więcej lat łagru.
Omawiając prezentowany  on-line zbiór dokumentów historyk z praskiego Instytutu Badań Reżimów Totalitarnych Adam Hradilek, jednocześnie szef prowadzonego programu, powiedział: „Opublikowane akta śledztw obejmują między innymi raporty z aresztowania, odciski palców, zdjęcia, protokoły z przesłuchań, zarzuty, wyroki, dokumenty o zwolnieniu z Gułagu, akta zgonów oraz decyzje o rehabilitacji. W aktach tych znajdują się również osobiste fotografie i dokumenty osób aresztowanych przez NKWD (…). Opublikowane dokumenty stanowią około jednej piątej akt dotyczących uchodźców czechosłowackich do ZSRR, które digitalizujemy i przetwarzamy”.

Czytaj dalej „CZECHY: Publikacja dokumentów o Czechosłowakach więzionych w ZSRR przed 1942 r.”

Czechy. Wystawa archiwalnych fotografii Dagmar Hochovej w parlamencie

Na stronach internetowych czeskiego parlamentu (Poslanecké sněmovny) można oglądać wystawę unikatowych fotografii z lat 1990-1992, ukazujących życie czechosłowackiego parlamentu, wówczas Czeskiej Rady Narodowej. Lata te naznaczone były przemianami polityczno-społecznymi i gospodarczymi, jak również dążeniem Słowaków do suwerenności. Autorką tych już archiwalnych zdjęć była wybitna czeska fotograf, a wówczas także posłanka, Dagmar Hochová.
Hochová urodziła się w 1926 r. w Pradze, studiowała tamże na Państwowej Szkole Grafiki (1942–1943, 1946). Następnie zajmowała się fotografią reklamową i została jedną z pierwszych uczennic prof. Karla Plicky w nowo powstałej Filmowej Akademii Sztuk Scenicznych. W 1953 r. ukończyła studia podyplomowe z zakresu fotografii filmowej i podjęła współpracę z czasopismami i wydawnictwami dla dzieci, co sprawiło, iż poświęciła się fotografii reportażowej i dokumentalnej. Jej najbardziej znane cykle fotogramów to: Dzieci, Siła Wieku, Pary, Święta i Uroczystości. Jej obiektyw chwytał migawki z życia małych i zaniedbanych dzieci, osób starszych i zakonnic. Zawsze ciągnęło ją do miejsc, w których coś się działo. Jej dzieło wymyka się wszelkie konwencjom. Lekceważyła wszelkie reguły kompozycyjne, gardziła aranżacją scen, fotografowała osoby lub przedmioty, nienawidziła sztucznego oświetlenia, zwłaszcza światła stroboskopowego, nie interesowała się techniczną precyzją. Najważniejsza dla niej była siła wypowiedzi o człowieku i temu podporządkowała wszystko. W 2001 r. wydała swoją ostatnią książkę, zawierającą fotograficzne portrety czeskich pisarzy, zatytułowaną „Koniec chleba, początek kamieni” (Konec chleba, počátek kamení). W latach 1990-1992, z ramienia Forum Obywatelskiego, była członkiem Czeskiej Rady Narodowej, W 2001 r. została odznaczona Medalem Zasługi za wybitne osiągnięcia artystyczne.

Czytaj dalej „Czechy. Wystawa archiwalnych fotografii Dagmar Hochovej w parlamencie”

CZECHY: Konferencja o danych osobowych w archiwach

Dnia 9 listopada 2021 r. odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa nt. „Dane osobowe w archiwach: prywatność i otwartość w dobie informatyzacji”, zorganizowana przez Okręgowe Archiwum Państwowe w Pradze i Archiwum Narodowe w Pradze. Relacja z tego wydarzenia została udostępniona na stronach tej ostatniej instytucji.
Uczestnicy konferencji zmierzyli się z problemami, jakie przyniósł obecny rozwój społeczeństwa informacyjnego, w połączeniu z nowo nabytą wolnością. Związane są one z uregulowaniem kolizji praw obywatelskich – prawa do wiedzy, wolności badań naukowych, prawa do informacji o działaniach instytucji państwowych, ale także praw osobistych, prywatności, prawa obywateli do informacji, samostanowienia. Archiwa, które przechowują przede wszystkim dokumenty powstałe w wyniku działalności instytucji państwowych, muszą dokonywać trudnych ocen dotyczących konfliktów pomiędzy uzasadnioną ochroną interesów prywatnych a publicznych. Co więcej, konflikt ten wpływa na cały cykl życia dokumentu i zwiększa wymagania dotyczące przechowywania informacji przez twórców, ich odbioru, przetwarzania, jak i publicznego do nich dostępu. Ponadto oczekiwania badaczy są bardzo zróżnicowane, począwszy od badań naukowych, poprzez kontrolę obywatelską władzy publicznej, aż po komercjalizację danych wydobywanych maszynowo w kontekście ponownego wykorzystania informacji sektora publicznego.

Czytaj dalej „CZECHY: Konferencja o danych osobowych w archiwach”

CZECHY: Konferencja o radykalnej lewicy w Europie Środkowej w latach 1918-1933

W dniach 14-15 października 2021 r. w sali kinowej Archiwum Narodowego w Pradze, odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa na temat „Radykalna lewica w Europie Środkowej i jej rozwój od końca I wojny światowej do roku 1933” (Radikální levice ve střední Evropě a její vývoj od konce první světové války do roku 1933), którą zorganizowali: Instytut Historii Akademii Nauk Republiki Czeskiej, Archiwum Narodowe w Pradze, Instytut Filozofii Południowoczeskiego Uniwersytetu w Czeskich Budziejowicach. Konferencję zorganizowano w ramach programu badawczego, cz. 11 „Europa i państwo: między barbarzyństwem a cywilizacją”.Uczestnicy konferencji obradowali w sześciu blokach tematycznych. Tematy wygłoszonych w ramach nich referatów przedstawimy poniżej.

Blok nr I „Ruch komunistyczny i Europa”.
– Emil Voráček, „Lewica w okresie międzywojennym. Próba refleksji”.
– Peter Popálený, „Komintern – ‘trzeci okres’ 1928-1933 i jego wpływ na politykę Komunistycznej Partii Czechosłowacji”.
– Bohumil Melichar, „Partia Komunistyczna jako agentura propagandowa sowieckiego eksperymentu. Spory o wydarzenia w ZSRR, jako część praktyki konkurencyjnych wewnątrz czechosłowackiej lewicy”.
– Agnés Kelemen, „Od Gangu Trzynastu do Grupy Brneńskiej” (From the “Gang of Thirteen” to the “Brno Group”).
– Andrej Tóth, „Komunistyczne intermezzo” węgierskiej socjaldemokracji z 1919 r. i jego fatalny wpływ na partię oraz dalszy powojenny rozwój Węgier.
– Miroslav Šepták, Porównanie pozycji socjaldemokracji i komunistów w austriackim systemie politycznym (1918-1934).

Blok nr II „Kościoły a radykalna lewica”.
– Marek Šmíd, Watykan i wzrost radykalnej lewicy w Europie Środkowej po 1918 r.
– Jurij Danilec, Kościół a wybory parlamentarne w Rusi Podkarpackiej 16 marca 1924 r.
– Viktor Kičera, Populizm komunistyczny i Kościół greckokatolicki na Rusi Podkarpackiej w latach 20. XX wieku.
– Jurij Danilec, Weronika Bułat, Motywy bolszewickie i komunistyczne na kartach czasopism kościelnych na Rusi Podkarpackiej w latach 20. i 30. XX wieku.

Czytaj dalej „CZECHY: Konferencja o radykalnej lewicy w Europie Środkowej w latach 1918-1933”

CZECHY: Dokumenty miesiąca Archiwum Prezydenta Republiki Czeskiej

Archiwum Urzędu Prezydenta Republiki Czeskiej, działające formie zinstytucjonalizowanej w różnej postaci od 1954 r., jest instytucją publiczną, działającą w myśl czeskiej ustawy o archiwizacji i obsłudze akt oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. nr 499/2004). Funkcjonuje w ramach sieci archiwów państwowych, należąc do archiwów specjalistycznych i zajmując się dokumentacją powstałą w wyniku działalności Kancelarii Prezydenta i wspierających z nią instytucji. Jak wszystkie archiwa historyczne przejmuje, ewidencjonuje, trwale przechowuje i udostępnia powierzone mu dokumenty, które pochodzą z lat [1816] 1919-2013, zajmując łącznie 1500 mb półek.
W ramach udostępniania i promocji pracownicy archiwum zamieszczają na stronach internetowych swej instytucji najciekawsze dokumenty. Od 2012 r. czynią to w ramach cyklu „archiwalia miesiąca”, ukazującego i omawiającego materiały dla ciekawych i ważnych wydarzeń sprzed lat. Wbrew nazwie nie w każdym miesiącu pojawiają się kolejne prezentacje, lecz zawsze przykuwają uwagę licznych odbiorców. W ostatnim czasie zaprezentowano dokumenty dwóch wydarzeń: rozwiązanie Układu Warszawskiego w 1991 r. oraz inwazję wojsk tegoż układu w sierpniu 1968 r. na Czechosłowację.

Czytaj dalej „CZECHY: Dokumenty miesiąca Archiwum Prezydenta Republiki Czeskiej”

CZECHY: Konferencja naukowa „Żołnierz i miasto”

Powiatowe Archiwum Państwowe w Kroměřížu (Státní okresní archiv Kroměříž) organizuje i serdecznie zaprasza do udziału w konferencji naukowej pt. „Żołnierz i miasto” z podtytułem „Miasto i armia na Morawach w epoce nowożytnej (XVIII–XXI wiek)”, która odbędzie się dnia 7 października 2021 r. w tutejszym Muzeum Regionalnym.
Wojsko odgrywało istną rolę w dziejach wielu miast, także tych na Morawach. W niektórych z nich jest tak nadal. Przebywający w garnizonach żołnierze stanowili integralną część społeczności miejskiej i silnie wpływali na życie codzienne, rozwój gospodarczy, kulturalny oraz urbanistyczny tych miejscowości, zarówno w sensie pozytywnym, jak i negatywnym. Wiele miast dotknęły również wydarzenia różnych wojen, wiążące się z rezydencją własnych lub wrogich armii. Wybitni przedstawiciele wojska często wpływali na miejscowe życie społeczne.

Czytaj dalej „CZECHY: Konferencja naukowa „Żołnierz i miasto””

CZECHY: Kryzys i państwo – konferencja o międzywojennej Czechosłowacji

Archiwum Narodowe w Pradze we współpracy z Instytutem Historii Akademii Nauk Republiki Czeskiej oraz Wydziałem Filozoficznym Uniwersytetu Południowoczeskiego w Czeskich Budziejowicach zapraszają do udziału w konferencji pt. „Kryzys i państwo. Na przykładzie Czechosłowacji w okresie międzywojennym”. Konferencja odbędzie się w czwartek i piątek 23 i 24 września 2021 r. w gmachu głównym Archiwum Narodowego w Pradze, lub online. Na konferencji zostaną omówione m.in. narzędzia oraz działania o charakterze prawnym, ekonomicznym, społecznym, zdrowotnym i bezpieczeństwa państwa, jak i administracji państwowej, służące do rozwiązania różnych kryzysów, z jakimi borykała się międzywojenna Czechosłowacja.

Czytaj dalej „CZECHY: Kryzys i państwo – konferencja o międzywojennej Czechosłowacji”

CZECHY: Seminarium „Doświadczenia w zarządzaniu dokumentacją bieżącą na uczelniach”

Czeskie Stowarzyszenie „CNZ” (Občanské sdružení: Co po nás zbude – Obywatelskie Stowarzyszenie: Co po nas zostanie), wywodzi się z zespołu ekspertów z Archiwum Narodowego, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz Ministerstwa Informatyki Republiki Czeskiej, powołanego w 2003 r. do opracowania standardów dokumentacji elektronicznej. W 2008 r. zespół ten przekształcił się w stowarzyszenia obywatelskiego, stawiającego sobie za cel systematyczną pracę nad problematyką długoterminowego przechowywania dokumentów elektronicznych i zagadnieniami z tym związanymi. Stąd też wzięła się jego nazwa: „Co po nás zbude”, czyli „Co po nas zostanie”. Jego członkowie uczestniczą w przygotowywaniu stosownych aktów prawnych, wspierają rozwój zawodowy kadr zajmujących się obsługą akt i archiwów, wymieniając doświadczenia, organizując i wspierając programy edukacyjne i seminaria zawodowe, tworząc nieformalne środowisko i profesjonalną platformę spotkań jego członków. Jego najnowszą inicjatywą jest seminarium online, odbyte 1 czerwca 2021 r. w godz. 14:00 – 16:00

Czytaj dalej „CZECHY: Seminarium „Doświadczenia w zarządzaniu dokumentacją bieżącą na uczelniach””

CZECHY: Archiwalna wystawa o dobranocce na 55 urodziny

W ubiegłym roku (2020) czeska, a praktycznie czechosłowacka Dobranocka, zwana u naszych południowych sąsiadów „Večerníček”, czyli Wieczorynka, skończyła 55 lat. Stało się to okazją do przygotowania przez archiwum Czeskiej Telewizji okolicznościowej wystawy, którą jeszcze do końca maja można oglądać w jej praskiej siedzibie na Kavčích horach.
Specjalny program wieczorny dla dzieci został po raz pierwszy wyemitowany w niedzielę 2 stycznia 1965 roku. Najmłodszych widzów przywitał wówczas mały chłopczyk w papierowej czapce z gazety na głowie, który poruszający się różnymi pojazdami, od rakiety, poprzez samochodzik, po jednokołowy rower, zapraszał do obejrzenia bajki. Ta czołówka pozostała niezmienna do dziś, z tym, że od 1973 r. jest kolorowa. Pierwsza wyemitowana bajka miała tytuł „Chłopiec i kometa”, i nikt nie mógł wówczas przypuszczać, że program będzie trwać tak długo. Podczas gdy w ostatnich latach Večerníček nadawano codziennie, to pierwotnie emitowano go tylko raz w tygodniu, w niedziele.
Večerníček stał się przewodnikiem i wychowawcą licznych pokoleń małych widzów. „Tematem wystawy są doświadczenia, świat dzieci i świat fantazji, ale także ważna spuścizna czeskiej animacji dla dzieci” – powiedziała kuratorka wystawy Jana Sommerová. Ale odwiedzający mogą również poznać tych, którzy stali za wszystkimi psotnymi historiami bajek, a więc ich twórców.

Czytaj dalej „CZECHY: Archiwalna wystawa o dobranocce na 55 urodziny”

CZECHY: Warsztaty o dostępie do źródeł historycznych

W ramach współpracy archiwów czeskich i bawarskich od kilku lat działa portal „Porta fontium”. Jego celem jest udostępnienie badaczom źródeł o wspólnej historii, znajdujących się Generalna Państwowych Archiwów Bawarii w Monachium.
W czeskich archiwach znajduje się wiele archiwów po obu stronach granicy, które w wyniku różnych wydarzeń dziejowych zostały rozdzielone i rozproszone. Celem projektu jest ponowne połączenie rozdzielonych siłą zespołów archiwalnych w jedną wirtualną całość. Służy temu odpowiednia i szeroko zakrojona digitalizacja oraz wykorzystanie mediów cyfrowych (wspólna prezentacja internetowa). „Porta fontium” jest więc platformą internetową (system informacyjnym) umożliwiającą bezpłatne przeszukiwanie archiwów znajdujących się w archiwach państwowych Republiki Czeskiej i archiwach państwowych Bawarii, korzystanie z ich opisów oraz przeglądanie umieszczonych na niej archiwów cyfrowych w sposób umożliwiający zdalny dostęp. Inicjatorami stworzenia wspólnej platformy były Obwodowe Archiwum Państwowe w Pilźnie i Dyrekcja związanych z historią Niemców Sudeckich oraz z historią pogranicza bawarskiego. Z kolei Bawarskie Państwowe Archiwum Centralne w Monachium przechowuje różnorodne dokumenty pochodzące z dzisiejszego terytorium Republiki Czeskiej, które zostały wywiezione poza granice kraju po II wojnie światowej wraz z wysiedloną ludnością niemiecką. Są to archiwa miast i innych miejscowości, fotografie, archiwa pochodzenia arystokratycznego i kościelnego, kroniki miejskie, parafialne i szkolne oraz inne archiwalia o znaczeniu lokalnym i regionalnym.

Czytaj dalej „CZECHY: Warsztaty o dostępie do źródeł historycznych”