Kategoria: Nowości z Czech i Słowacji

CZECHY: Konferencja poświęcona Rusi Zakarpackiej

W dniach 28-29 marca 2018 r. (środa i czwartek) w Archiwum Narodowym w Pradze (Národní archiv Praha – Archivní 4/2257, 149 00 Praha 4 – Chodovec) odbędzie się międzynarodowa konferencja naukowa pt. „Ćwierć stulecia razem. Czechosłowacja i Ruś Podkarpacka” (Čtvrtstoletí spolu. Československo a Podkarpatská Rus).
Ruś Podkarpacka, czy też Zakarpacka, jak częściej określana jest w Polsce i na Ukrainie, to region historyczny położony dziś na zachodniej Ukrainie, jedyny obszar na południe od Karpat zamieszkany przez ludność wschodniosłowiańską. Leży on wewnątrz północno-wschodniej części wielkiego łuku Karpat, na południowych stokach Beskidów Wschodnich, od północy otoczony przez Bieszczady Wschodnie, Gorgany i Czarnohorę. Południową granicę stanowi dolina rzeki Cisy, na zachodzie dolina Użu. Od końca IX wieku do 1918 r. obszar ten stanowił część Węgier. Jednak w listopadzie 1918 w Amerykańska Rada Rusinów Węgierskich uchwaliła deklarację o przyłączeniu Rusi Zakarpackiej do powstającego właśnie państwa federacyjnego, jakim była Czechosłowacja. Zapadłe potem decyzje potwierdzono w 1920 r. w międzynarodowym traktacie przyjętym w Trianon. Po zakończeniu II wojny światowej w traktacie pomiędzy Czechosłowacją a ZSRR, zawartym 29 czerwca 1945 r., Zakarpacie zostało włączone do Ukraińskiej SRR, jako część Związku Radzieckiego.

Czytaj dalej „CZECHY: Konferencja poświęcona Rusi Zakarpackiej”

CZECHY: Wystawa archiwaliów 1000-letnich dziejów Czech na 100-lecie niepodległości

Rok 1918 jest także w Czechach obchodzony jako rocznica 100-lecia Niepodległości, czyli powstania Republiki Czechosłowackiej. W ramach różnorodnych przedsięwzięć jubileuszowych przygotowano szereg wystaw pod wspólnym tytułem „Założono w1918 roku”. Jego organizatorami są: Biuro Prezydenta Republiki Czeskiej, Dyrekcja Zamku Praskiego, Wojskowy Instytut Historyczny, Dyrekcja Archiwów Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz Muzeum Poczty. Jedną z tych prezentacji jest wystawa zatytułowana „Przez labirynt dziejów Ziem Czeskich” (Labyrintem dějin českých zemí), otwarta 27 lutego 2018 r. na Hradczanach.
Bezpośrednimi organizatorami wystawy są Ministerstwo Spraw Wewnętrznych oraz Archiwum Narodowe w Pradze, które postanowiły przedstawić zwiedzającym tysiącletnie dzieje państwa czeskiego, od jego powstania poprzez wszystkie najważniejsze koleje losu. Poprzez prezentację oryginalnych dokumentów, zdjęć, druków, filmów oraz przedmiotów, w formie swoistych migawek, przywołano pamięć o przełomowych wydarzeniach w rozwoju państwa czeskiego od X wieku do czasów współczesnych. Najcenniejszym eksponatem jest oryginał tzw. „Przywileju Władysława” z 1158 r., dokumentu będącego najstarszym zachowanym świadkiem czeskiej historii. Ale zanim odwiedzający go zobaczą, muszą przejść przez swoisty labirynt historii, mający im uświadomić i przypomnieć, co sami przeżyli w drugiej połowie XX wieku. Przed zwiedzającym stopniowo odsłaniane są i odtwarzane dramaty państwa, społeczeństwa i pojedynczych osób, jakie pamiętają, lub znają oni z opowiadań swoich rodziców lub dziadków, ewentualnie się o nich uczyli w szkole: Austria-Węgry, królestwo, księstwo, Wielka Wojna, Protektorat, komunizm, Praska Wiosna, Aksamitna Rewolucja…

Czytaj dalej „CZECHY: Wystawa archiwaliów 1000-letnich dziejów Czech na 100-lecie niepodległości”

CZECHY: Konferencja o wojnie trzydziestoletniej

Rok 2018 jest pełen wielkich rocznic, z których w Polsce najważniejszą będzie niewątpliwie 100-lecie Niepodległości, połączone nierozerwalnie z zakończeniem I wojny światowej. W Europie obchodzić się będzie również ważną rocznicę, a mianowicie 400 lat od wybuchu wojny 30-letniej (1618-1648), która na szczęście ominęła Rzeczpospolitą. Ten najdłuższy i najkrwawszy konflikt XVII-wiecznej Europy rozpoczął się w Czechach i Czechy też stały się areną wielu jego batalii. Nic więc dziwnego, iż w tym kraju zorganizowana zostanie wielka historyczna konferencja międzynarodowa, poświęcona temu wydarzeniu.
Konferencję pt. „Třicetiletá válka v českých zemích. Doba, události, lidé, kultura” (Wojna trzydziestoletnia na ziemiach czeskich. Czas, wydarzenia, ludzie, kultura) organizują Katedra Historii Wydziału Pedagogicznego i Katedra Nauk Pomocniczych Historii Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu w Pilznie, także z okazji 370-lecia pokoju westfalskiego oraz 400-lecia zdobycia Pilzna przez wojska Mansfelda.
Organizatorzy konferencja pragną, aby jej tematyka objęła wszystkie aspekty życia w trakcie wojny trzydziestoletniej na ziemiach czeskich, a w ramach poszczególnych sekcji zaprezentowano na niej efekty badań badaczy krajowych i zagranicznych (szczególnie oczekują oni na udziału naukowców z Polski, Austrii, Niemiec, Szwecji i Francji). Mają nadzieję na interesującą dyskusję interdyscyplinarną pomiędzy historykami, archeologami, historykami sztuki, specjalistami od antropologii historycznej, demografii, geografii, meteorologii, historyków literatury i innych.
W pierwszym bloku tematycznym planowane jest przedstawienie nowych poglądy na wydarzenia polityczne z lat wojny na ziemiach czeskich, takie jak np. nieznane fakty z największych bitew, lub na odwrót rekonstrukcje mniej znanych potyczek, działania dyplomatyczne związane z miejscami i osobami, niedostatecznie zidentyfikowane postacie, które zapisały się w historii Czech, Moraw i Śląska. Natomiast z uwagi na to, że wiele problemów religijnych tego okresu (rekatolizacja, wychodźstwo, …), było w ostatnim czasie przedmiotem innych konferencjom, organizatorzy spodziewają się poruszania jedynie niektórych tematów w tym zakresie.

Czytaj dalej „CZECHY: Konferencja o wojnie trzydziestoletniej”

SŁOWACJA: Konferencja na 100-lecie powstania Czechosłowacji

Rok 1918 był bardzo ważny w historii Europy i Świata, przynosząc nie tylko zakończenie pięcioletnich zmagań I wojny światowej, ale jednocześnie rozpoczął on dzieje wielu nowych państwa. Niektóre z nich, jak Polska, powróciły na mapę polityczną po wielu latach, inne powstały jako zupełnie nowe podmioty. 100-lecie tamtych wydarzeń, przypadające w 2018 r., wszystkie te państwa będą uroczyście świętować, a w ramach różnorodnych wydarzeń odbędzie się szereg sesji i konferencji naukowych, organizowanych także przez archiwa historyczne. Jedno z pierwszych takich sympozjów odbędzie się na Słowacji.
Proklamowanie 28 października 1918 r. Czechosłowacji było aktem powołującym dożycia zupełnie nowy organizm państwowy, tylko w pewien sposób odwołujący się do wielowiekowych tradycji królestwa czeskiego, powstałego – przypomnijmy – w 895 r. jako księstwo. Nie było ono jednak w pełni jej poprzednikiem, nawet jeśli weźmie się pod uwagę istniejące wcześniej Księstwo Wielkomorawskie – powstałe ok. 820 r. – w którego skład do ok. 880 r. wchodziły tereny późniejszej Słowacji. Powstałe w 1918 r. nowe państwo musiało zorganizować od nowa całą swoją strukturę i administrację i temu właśnie tematowi poświęcona będzie konferencja naukowa, której uczestnicy spojrzą na zagadnienie rodzenia się Czechosłowacji z punktu widzenia Słowaków.

Czytaj dalej „SŁOWACJA: Konferencja na 100-lecie powstania Czechosłowacji”

CZECHY: Otwarcie po remoncie budynku Powiatowego Archiwum Państwowego w Bruntalu Krnovie

W środę 29 listopada 2017r. odbyła się podniosła uroczystość otwarcia po kapitalnym remoncie i rekonstrukcji budynku Powiatowego Archiwum Państwowego Bruntal z siedzibą w Krnovie, stanowiącego oddział Archiwum Państwowego w Opawie. Aktu otwarcia dokonali sekretarz stanu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PhDr. Petr Mlsna, dyrektor naczelny archiwów PhDr. Jiří Úlovec oraz dyrektor Departamentu Finansowania inż. Pavel Goš. Wśród gości znaleźli się dyrektorzy wielu czeskich archiwach, a ponadto dyrektor Archiwum Państwowego w Katowicach dr hab. Piotr Greiner oraz przedstawiciel wojewody Morawsko-Śląskiego Jan Krkoška, przedstawiciele muzeów, Instytut Dziedzictwa Narodowego, Uniwersytet Śląski w Opawie i wiele innych osobistości, a także przedstawiciele firm biorących udział w remoncie.
Powiatowe Archiwum Państwowe w Bruntalu (Okresní archiv Bruntál) powstało w 1958 r., przy czym jego zbiory złożono w tutejszym pałacu. W 1961 r. dla potrzeb archiwów pozyskano budynek byłej synagogi w Krnově. Poszczególne zbiory przechowywano jednak w różnych innych obiektach, m.in. w pałacu w Janovicích u Rýmařova. Żaden z tych obiektów nie spełniał nawet podstawowych warunków do przechowywania materiałów archiwalnych. W dodatku niektóre z nich dosięgły różne klęski żywiołowe i problemy techniczne. Wreszcie synagogę trzeba było zwrócić pierwotnym właścicielom. W 1997 r. postanowiono znaleźć jedną, lepszą siedzibę. Wybrano budynek fabryczny byłego przedsiębiorstwa państwowego Karnola w Krnovie, który zdecydowano się gruntowanie przebudować.

Czytaj dalej „CZECHY: Otwarcie po remoncie budynku Powiatowego Archiwum Państwowego w Bruntalu Krnovie”

CZECHY: Inwentarz Habsburgów toskańskich – nowa publikacja Archiwum Narodowego w Pradze

Praskie Archiwum Narodowe wydało właśnie nową publikację, którą jest inwentarz analityczny części archiwaliów toskańskich Habsburgów, a konkretnie spuściźnie Ludwika Salwatora Habsburga. Publikacja zawiera nie tylko szczegółowy spis poszczególnych jednostek zespołu, ale została poprzedzona wstępem będącym kompleksowym studium badawczym i uzupełniona indeksami. Zarówno słowo wstępne, jak i sam inwentarz przetłumaczono paralelnie na język niemiecki i hiszpański.
Parę słów o bohaterze publikacji. Ludwik Salwator Habsburg urodził się 4 sierpnia 1847 r. we Florencji (Włochy), zmarł zaś 12 października 1915 r. w na zamku Brandýs nad Łabą (Czechy). Był księciem toskańskim i arcywojewodą, podróżnikiem, etnografem, geografem oraz pisarzem. W ziemiach niemieckojęzycznych (Austria, Niemcy) oraz na Balearach jest niezwykle popularnym członkiem rodziny Habsburgów, a jego osoba skupia do dziś wiele osób w licznych towarzystwach mu poświęconych. Był on uznanym przyrodnikiem, członkiem ważnych europejskich towarzystw naukowych, a za swoją działalność badawczą otrzymał wiele międzynarodowych nagród. Był członkiem honorowym Cesarskiej Akademii Nauk w Wiedniu, rycerzem orderu złotego runa i orderu Żelaznej Korony (wł. Ordine della Corona Ferrea – di ferro, niem. Orden der Eisernen Krone). W 1859 r., gdy miał 12 lat, jego rodzina musiała opuścić Italię, udając się pod opiekę cesarza Franciszka Józefa, a ten osadził ich w Czechach w majątku Ostrově nad Ohří. W Přerově nad Łabą założył w 1895 r. jedno z pierwszych europejskich muzeów etnograficznych. Był bardzo uzdolniony językowo. Pod koniec życie władał biegle 14 językami, w tym łaciną, katalońskim, arabskim i czeskim. Na bardzo dobrym poziomie zajmował się też rysunkiem i malarstwem. Napisał przeszło 50 książek naukowych, w których upublicznił informacje o warunkach przyrodniczych, pogodowych, florze, faunie, kulturze i mieszkańcach odwiedzanych krajów. A był jednym z największych podróżników swojej doby. Najczęstszym celem jego wypraw były wyspy Morza Śródziemnego. Na swoim jachcie „Nixe I”, pływał jednak na Morze Północne, do Ameryki Południowej, na Tasmanię, do Nowej Zelandii i Australii. W 1883 r. opłynął też kulę ziemską. Ze swoich wypraw opublikował dziesiątki relacji podróżniczych. Większość swoich książek wydał pod pseudonimem Ludwig Neudorf.

Czytaj dalej „CZECHY: Inwentarz Habsburgów toskańskich – nowa publikacja Archiwum Narodowego w Pradze”

CZECHY: Konferencja poświęcona urzędnikom w Europie Środkowej w latach 1848-1948

Dnia 16 listopada 2017 r. w Pradze odbyła się interesująca konferencja naukowa pn. „Urzędnik sługą wielu panów? Nacjonalizacja i upolitycznienie administracji publicznej w Europie Środkowej lat 1848-1948” (Úředník sluhou mnoha pánů? Nacionalizace a politizace veřejné správy ve střední Evropě 1848-1948), zorganizowana przez Centrum Studiów Europy Środkowej (skupiające Instytutu Masaryka, Archiwum Akademii Nauk Republiki Czeskiej oraz Szkołę Wyższą CEVRO) oraz Archiwum Stołecznego Miasta Pragi.
Organizatorzy starali się uzasadnić potrzebę zorganizowania tej konferencji oraz jej tematykę m.in. w następujący sposób: „Połowa XIX wieku stanowiła punkt zwrotny w rozwoju administracji publicznej w Europie Środkowej. Próżnię powstałą w wyniku demontażu system dziedzicznego, należało koniecznie zastąpić przez nową strukturę urzędów, ustanowionych przez państwo i obsadzonych nowym typem urzędnika. Chociaż cesarz wkrótce odwołał konstytucję marcową, sama idea ministra Franza von Stadiona dwutorowości i wzajemnego oddziaływania oraz równoważenia władz centralnych i lokalnych była stopniowo w latach 50. i 60. XIX w. realizowana i pozostała zasadniczo niezmieniona aż do upadku monarchii habsburskiej, przynajmniej w jej części zachodniej. Nowo powstałe gminy, powiaty i regiony zyskały możliwość tworzenia własnego samorządu, samodzielnego zarządzania i rozwój danego rejonu. Zadaniem urzędnika państwowego było nadzorowanie zgodności z prawem i odgrywać w wielonarodowej monarchii rolę bezstronnego arbitra. Postępująca biurokratyzacja i rosnące wymagania państwa do kontrolowania rozwijających się społeczeństwa narodowych wymusiły rekrutowanie urzędników spośród średnich i niższych klas społecznych, nawet na bardzo wysokie stanowiska. W ciągu kilku dziesięcioleci w ten sposób zniknął patriarchalny model urzędniczych dynastii, a zamknięta dotąd kasta biurokratów otworzył się na społeczność obywatelską. Urzędnik o czystym profilu narodowym, bez wielogeneracyjnego rodzinnego zakorzenia w aparacie administracyjnym, którego główną zasadą stało się wykształcenie i znajomość języków, pojawił się nie tylko w urzędach władz samorządnych, ale pod koniec XIX w. było już powszechne obecny w administracji państwowej.

Czytaj dalej „CZECHY: Konferencja poświęcona urzędnikom w Europie Środkowej w latach 1848-1948”

CZECHY: Wystawa dokumentów z więzień służby bezpieczeństwa

W czwartek dnia 2 listopada 2017 r. w salach Muzeum Policji Republiki Czeskiej w Pradze otwarta została wystawa pod znamiennym tytułem „Gdy prawda zmieniała się we krwi”, obrazująca działalność wybranych komunistycznych więzień śledczych Służby Bezpieczeństwa Państwowego z lat 1946-1956. Wystawa będzie czynna w dniach od 3 listopada do 22 grudnia 2017 r.
Organizatorami ekspozycji jest Policja Republiki Czeskiej, Urząd ds. Dokumentowania i Badań Zbrodni Komunistycznych Służby Kryminalnej i Dochodzeniowej (Úřad dokumentace a vyšetřování zločinů komunismu Služby kriminální policie a vyšetřování) we współpracy z Gabinetem Dokumentacji i Historii Służby Więziennej Republiki Czeskiej (Kabinet dokumentace a historie Vězeňské služby ČR). Ponadto do organizacji wystawy, m.in. poprzez udostępnienie swoich zbiorów, przychyliły się: Archiwum Dokumentacji Służby Bezpieczeństwa – czeskiego IPN (Archiv bezpečnostních složek) oraz Archiwum Narodowe w Pradze (Národní archiv Praha) i kilka innych instytucji.
Poszczególne panele znajdujące się na wystawie dokumentują polityczne i prawne okoliczności powstania Państwowej Służby Bezpieczeństwa (StB), jej organizację i działalności w więzieniach śledczych, jakie utworzono w latach 1946-1956 w Pradze, Valdicach, Brnie, Znojmie i Uherskim Hradiste. To właśnie w tych wybranych więzieniach StB i w więzieniach wywiadu wojskowego, dochodziło do stosowania brutalnej przemocy w czasie przesłuchań przeprowadzanych według wzorów radzieckich doradców ds. bezpieczeństwa.

Czytaj dalej „CZECHY: Wystawa dokumentów z więzień służby bezpieczeństwa”

CZECHY: Tragiczna śmierć dyrektor Archiwum Miejskiego w Ostrawie – Blaženy Przybylovej

Dnia 31 października 2017 r. w Ostrawie, na skrzyżowaniu ulic Sokolská třída i Na Hradbách pod kołami trolejbusu zginęła tragicznie archiwistka Blažena Przybylová – dyrektor Archiwum Miasta Ostrawy, była wiceprezes Stowarzyszenia Czeskich Archiwistów (w latach 2002-2008), laureatka medalu „Za Zasługi dla Czeskiej Archiwistyki”, autorka wielu publikacji, wystaw i przedsięwzięć popularyzatorskich.

PhDr. Blažena Przybylová urodziła się 7 marca 1952 r. w Ostrawie, gdzie też w 1970 r. ukończył szkołę średnią (Matice gymnázium), po czym podjęła studia archiwalne na Wydziale Filozoficznym ówczesnego Uniwersytetu im. Jana Evangelisty Purkyněgo w Brnie, które ukończyła w 1975 r. Po uzyskaniu magisterium podjęła pracę w Powiatowym Archiwum Państwowym w Blansku (Okresním archivu v Blansku). W 1977 r. została kierownikiem archiwum Hut i Stalowni w Bohuminie (Železárny a drátovny Bohumín), gdzie pracowała do 1992 r. W 1993 r. przeszła do pracy w Archiwum Miasta Ostrawy, gdzie w 1995 r. mianowano ją dyrektorem. Przyczyniła się znacznie do rozbudowy, unowocześnienia oraz wzrostu znaczenia tej placówki. W 2013 r. była jednym z głównych organizatorów 15 Krajowej Konferencji Archiwistów Czeskiej Republiki. W ostatnich miesiącach organizowała obchody 750-lecia pierwszej pisemnej wzmianki o mieście, co zaowocowało wydaniem kilku publikacji książkowych. Ostatnią z nich był encyklopedyczny podręcznik „Ostrawa w datach” (Ostrava v datech).

Czytaj dalej „CZECHY: Tragiczna śmierć dyrektor Archiwum Miejskiego w Ostrawie – Blaženy Przybylovej”

Czechy. Tajemnice barokowej książki – wystawa w Litomieřicach

Bardzo interesującą wystawę oraz warsztaty edukacyjne przygotowały dwie instytucje naukowo-kulturalne z czeskich Litomieřicach, pięknego i starego miasta biskupiego w północnych Czechach. Dzięki współpracy tamtejszego Muzeum Regionalnego oraz Okręgowego Archiwum Państwowego w najbliższy czwartek 9 listopada 2017 r., w salach Muzeum, punktualnie o godzinie 17:00, otwarta zostanie wystawa pt. „Tajemnice barokowej książki” (Tajemství barokní knihy).

Przygotowywana wystawa ma za zadanie ukazać szerokiej publiczności barwną opowieści o rzemiosłach związanych z książką. Odwiedzający będą mogli dowiedzieć się, jak mozolny i skomplikowany był niegdyś proces produkcji książek, jakich narzędzi i materiałów używano do ich wytworzenia, jakie techniki dekoracyjne pojawiły się i jakie stosowano przy oprawianiu barokowych woluminów. Nie zabraknie też autentycznych eksponatów z XVII i XVIII wieku, jakie zachowały się do naszych czasów.

Czytaj dalej „Czechy. Tajemnice barokowej książki – wystawa w Litomieřicach”